Wielka historia nierówności. Kto czyni(ł) nas biednymi?

Nigdy w historii ludzkości nie było tak wielu multimilionerów. A zatem żyjemy w czasach skrajnej nierówności. I nie, nie wynika to bynajmniej z tego, że przez większość historii ludzkości nikt nie prowadził dokładnego rejestru majątków możnowładców. Po prostu coraz większa grupa ekonomistów zwyczajnie zwraca uwagę na fakt, że przyszło nam żyć w czasach największej dysproporcji majątku. Innymi słowy — garstka ludzi rozporządza ogromnymi bogactwami, podczas gdy reszta… cóż, nie ma tyle szczęścia. Dla niektórych to naturalna konsekwencja wielowiekowych procesów, zapoczątkowanych wraz z rozwojem urbanizacji, a kulminujących w epoce późnego kapitalizmu. Dla innych – jawna, choć historycznie ugruntowana niesprawiedliwość. W dużym skrócie: historia ludzkości miałaby być historią wykładniczego wzrostu hierarchizacji majątku i narastających nierówności społecznych. Ale czy rzeczywiście tak było, jest i będzie? Przynajmniej pierwszy — chronologiczny — aspekt tego twierdzenia postanowili zweryfikować naukowcy z kilku prestiżowych ośrodków akademickich w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Wyniki ich badań opublikowano niedawno na łamach czasopisma PNAS.

Czytaj dalej „Wielka historia nierówności. Kto czyni(ł) nas biednymi?”

Nawóz zwierzęcy jako surowiec strategiczny w królestwie Mari

Królowie Mari w trzecim i na początku drugiego tysiąclecia p.n.e. kontrolowali ważny szlak handlowy biegnący doliną Eufratu. Choć ich państwo położone było w miejscu niesprzyjającym dla rolnictwa, gospodarka królestwa Mari potrafiła wyżywić znaczną liczbę ludności. Kluczem do zrozumienia tego paradoksu jest nawóz zwierzęcy.

W trzecim tysiącleciu p.n.e. i na początku drugiego najpotężniejszym państwem w północnej Mezopotamii było królestwo Mari. O jego potędze świadczy zarówno wielkość stolicy państwa (obecnie stanowisko archeologiczne Tell Hariri), która zajmowała obszar ponad 60 ha – więcej niż Kraków w XIII wieku – jak i fakt wpisania jego sześciu władców na Sumeryjską Listę Królów, czyli spis dynastii, którym było przypisywane sprawowanie zwierzchniej władzy w Sumerze. Dynastia z Mari była na tej liście jedyną dynastią z północnej Mezopotamii.

Sala tronowa w pałacu Zimri-Lima, ostatniego króla Mari fot. Herbert Frank (opublikowano na licencji CC BY 2.0, via Wikimedia Commons)
Sala tronowa w pałacu Zimri-Lima, ostatniego króla Mari
fot. Herbert Frank
(opublikowano na licencji CC BY 2.0, via Wikimedia Commons)

Czytaj dalej „Nawóz zwierzęcy jako surowiec strategiczny w królestwie Mari”