W 2022 roku powstał Polski Komitet Nurkowania Naukowego. W jego skład weszło sześć instytucji, zajmujących się badaniami pod wodą. Są to: Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk oraz Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W roku 2022 studenci Koła Naukowego Archeologii Podwodnej Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego zainaugurowali projekt „Nurkowanie dla Nauki”. Jest to cykl warsztatów, które pozwolą na zdobycie wiedzy i umiejętności i wzbogacą przygotowanie zawodowe kształconych przez UW archeologów podwodnych. Proponowane zajęcia są uzupełnieniem do oferty dydaktycznej Wydziału Archeologii UW. Uczestnicy spotkań nabywają dodatkowe kompetencje przydatne do uczestnictwa w praktykach terenowych oraz – w przyszłości – samodzielnego prowadzenia i organizowania podwodnych badań archeologicznych.
Dziś zapraszamy na rozmowę z Magdaleną Krzemień (doktorantka w Zakładzie Archeologii Nowego Świata, Instytut Archeologii UJ) na temat podwodnych badań archeologicznych prowadzonych przez nią i jej zespół w ramach “Petén Itzá Project – Underwater Archaeological Expedition to Guatemala”.
Kuratorium Pfahlbauten to austriacka organizacja pozarządowa, która zajmuje się badaniem i ochroną podwodnych stanowisk archeologicznych w alpejskich jeziorach na terenie Austrii. Ich głównym spektrum działania są osiedla palowe, zwane także palafitami, które budowano na brzegach jezior lub w płytkiej wodzie – zwłaszcza te uznane przez UNESCO za światowe dziedzictwo kulturowe. W październiku 2021 roku badacze zrzeszeni w Kuratorium zorganizowali pod egidą UNESCO warsztaty, aby pokazać młodym archeologom, jak się prowadzi badania na palafitach w Austrii. Pochodzący z wielu krajów świata uczestnicy szkolenia usłyszeli o dotychczasowych sukcesach i dalszych planach na ochronę podwodnego dziedzictwa kulturowego w Austrii, wzięli praktyczny udział w badaniach archeologicznych w jeziorze i dowiedzieli się, czemu austriaccy badacze zapełniają muzealne lodówki mułem z dna jeziora!
W środę 14 września rozpoczęło się coroczne święto archeologii: Festyn Archeologiczny w Biskupinie. Tym razem hasłem przewodnim dla rekonstruktorów, badaczy i popularyzatorów nauki jest Matka Natura – nie mogło więc zabraknąć tych, których żywiołem jest woda!
Podwodne badania archeologiczne polsko-gwatemalskiego zespołu w jeziorze Petén Itzá (północna Gwatemala), których pierwszy sezon badawczy odbył się w 2018 roku, i już wówczas przyniosły zdumiewające efekty. Podczas weryfikacji powierzchni dna badacze pozyskali ponad 800 zabytków. Zdecydowaną większość stanowiła ceramika, w tym przede wszystkim naczynia codziennego użytku. Archeolodzy odkryli jednak również mnogość ceramiki, której charakter można bez wątpienia określić jako rytualny. Kolejny etap badań terenowych (2021), tym razem uwzględniający wykopaliska, przyniósł dalsze spektakularne odkrycia i pozwolił na sformułowanie pierwszych koncepcji dotyczących rytualnego znaczenia akwenu. Specjalnie dla Państwa – archeologia jeziora Petén Itzá!
Wspólny projekt połączył naukowców z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz IBEAM, działającej na Balearach instytucji specjalizującej się w archeologii morskiej. Przez okres minimum pięciu lat badacze będą odkrywać tajemnice statku, którego ostatni rejs zakończył się w zachodniej części Morza Śródziemnego, w okolicy malowniczej wyspy Formentery. Starożytny wrak u wybrzeży Balearów zostanie następnie zakonserwowany pod wodą oraz – w myśl najlepszych standardów, upowszechnianych przez UNESCO – udostępniony do zwiedzania, także w formie wirtualnej.
Sól to substancja niezbędna do przeżycia. Majowie, egzystujący w gorącym i wilgotnym klimacie, potrzebowali stałych jej dostaw. Sól wykorzystywana była przez nich do konserwacji żywności, odprawiania rytuałów i poprawiania smaku jedzenia. W epoce klasycznej (250–909 roku n.e.), w miarę rozrostu populacji w wielkich ośrodkach na Nizinach Majów, wartość soli dramatycznie wzrosła. Produkcją soli zajmowały się na szeroką skalę żupy solne na północy półwyspu Jukatan. Proces ten, indukowany energią Słońca, polegał na odparowywaniu solanki, co było możliwe dzięki suchemu klimatowi na północnych Nizinach Majów.’
Wytwarzanie soli na południowych Nizinach Majów, gdzie klimat jest znacznie bardziej wilgotny, wyglądało inaczej. Solankę odparowywano nad ogniem, a produkcja ograniczona była jedynie do kilku śródlądowych źródeł, takich jak Salinas de los Nueves Cerros na południu Gwatemali. Skorzystały na tym przybrzeżne społeczności Majów. Na terenie dzisiejszego Belize taką rolę pełniły Paynes Creek Salt Works czy Placencia Lagoon Salt Works, a prekolumbijskie naturalne porty – przykładowo Wild Cane Cay czy Frenchman Cay – transportowały sól i inne dobra wzdłuż wybrzeży. Heather I. McKillop i E. Cory Sills uważają, że warzelnicy, działający na terenie wybrzeża dzisiejszego Belize, byli niezależnymi specjalistami, pozostającymi poza kontrolą królewskich dynastii z ośrodków wewnątrz lądu. Sól natomiast pełniła rolę środka płatniczego – jednego z kilku powszechnie używanych przez Majów.Czytaj dalej „Atz’aam sól jako kryptowaluta Majów? Archeologia podwodna w Belize”
Podwodne wykopaliska i odpowiedzi na nurtujące Was pytania. Czy na dnie jeziora też używa się pędzelków, żeby ostrożnie usuwać warstwa po warstwie? Ilu mamy w Polsce takich specjalistów i co trzeba zrobić, by zdobyć stosowne uprawnienia? Zapraszamy na podcast serwisu Spod Wody. Gościem tego odcinka jest mgr Magdalena Nowakowska.
W lipcu ubiegłego roku ekspedycja podwodna Uniwersytetu Warszawskiego, kierowana przez dra hab. prof. ucz. Bartosza Kontnego, ponownie odwiedziła województwo zachodniopomorskie. Był to już siódmy sezon badań w jeziorze Lubanowo. Stanowisko zostało odkryte przypadkowo podczas poszukiwania militariów z czasów II wojny światowej, wrzucanych po jej zakończeniu do zbiornika. Natrafiono przy okazji na obiekty znacznie starsze, między innymi z okresu wpływów rzymskich. Odkrycie zgłosił Dawid Rembecki, dziś doktorant i archeolog prowadzący badania w tym regionie.