Tag: epigrafika

Opublikowane w

Graffiti kiedyś i dziś. Co pisano na ścianach Dolnej Nubii?

W drugiej połowie kwietnia 2024 roku grupa studentów Uniwersytetu Warszawskiego wzięła udział w objeździe naukowym po Egipcie, zorganizowanym przez dr hab. Dobrochnę Zielińską i dr hab. Grzegorza Ochałę w ramach przedmiotu ogólnouniwersyteckiego Między Egiptem a Afryką. Nubijskie zabytki w Egipcie. Przedmiot rozpoczął się kilkoma miesiącami zajęć przygotowawczych na Wydziale Archeologii UW, po których nastąpił sam objazd naukowy po egipskiej części Dolnej Nubii: od Asuanu, przez Jezioro Nassera, razem ze świątyniami na jego brzegach, aż po Abu Simbel. Była to wyjątkowa okazja do dokładniejszego poznania lokalnych kultur i obserwacji wielu ich ciekawych elementów. Jednym z nich, na którym skupimy się w poniższym tekście, jest zjawisko graffiti.

Czytaj dalej „Graffiti kiedyś i dziś. Co pisano na ścianach Dolnej Nubii?”

Opublikowane w

Skarby epigrafiki: Waza Komkom

Waza Komkom odnaleziona na stanowisku archeologicznym Baking Pot to jeden z najwspanialszych zabytków sztuki oraz epigrafiki Majów. Z wyglądu przypomina wykonane w stylu kodeksowym wazy dynastyczne Kaanul (vide: Królestwo Węża III: Poszukując korzeni – wazy dynastyczne Kaanul). Choć formalnie nie jest to waza w stylu kodeksowym, to podobnie jak one jest rejestrem istotnych historycznych faktów. Waza Komkom to raport z wojennego zamieszania, jakie rozgorzało na przełomie VIII i IX stulecia n.e. na Nizinach Majów. W dniach chaosu, które trwały przez k’atun (około 20 lat), kończąc czas absolutnego panowania boskich władców – k’uhul ajawtak nad rzędami majańskich dusz. Waza jest zatem zapisem relacji herolda zawodzącego z pól dawnych bitew do chóru ofiar, obalanych potęg boskich i ludzkich oraz palonych ze szczętem miast. Bardem opiewającym czyny zapomnianych wodzów, których zmielone przez czas imiona okazały się mniej ważne od posiadanych przez nich tytułów.

Czytaj dalej „Skarby epigrafiki: Waza Komkom”

Opublikowane w

Królestwo Węża V: Największe piramidy Majów

„…blisko 1000 nieznanych dotąd osad cywilizacji Majów… – Sensacja archeologiczna z Ameryki Południowej”. Tak wyniki badań opublikowanych w grudniu 2022 przedstawił jeden z opiniotwórczych polskich periodyków, który skopiował pewnie zniekształcone informacje z nieodpowiedzialnych portali zajmujących się popularyzacją nauki. Nie blisko 1000 „osad” zatem, a 417 ośrodków bardzo różnej wielkości, w tym wielkich miast, do tego w sporej części znanych turystom od dekad, a nauce od wieku. Bo wśród „tysiąca nieznanych osad” są ruiny Nakbé, El Mirador, El Tintal: popularne cele trekkingów w deszczowych lasach Petén czy Naachtún, odkryte przez Sylvanusa G. Morleya w 1922 roku, a potem ponownie przez Cyrusa L. Lundella w 1931 roku. Bardzo smutny jest fakt, że nauka potrzebuje marketingu na poziomie tabloidów. Na popularyzatorach spoczywa jednak odpowiedzialność – tym większa, że w czasach zalewu informacją coraz trudniej oddzielać ziarno od plew. Przeniesienia Gwatemali do Ameryki Południowej, jakiego dokonał jeden z tygodników, pozwolę sobie nie komentować, ale przyjrzyjmy się reszcie…

Czytaj dalej „Królestwo Węża V: Największe piramidy Majów”

Opublikowane w

Królestwo Węża IV: Kto załatwił Yax Mutal?

Historia dynastii Węża (Kaanul) jest złożoną szaradą wciąż intrygującą majanistów. Najsilniejszy z rodów, które kiedykolwiek władały na Nizinach Majów, wciskał wężowe macki wszędzie, gdzie było to możliwe. Wpływał na kształt świata Majów i los tak odległych metropolii, jak Cobá na dalekiej północy Jukatanu, Palenque i Toniná w stanie Chiapas, poza zachodnimi granicami półwyspu, czy Copán w Hondurasie, na dalekim południu. Być może nawet potężne Teotihuacán na wyżynie środkowego Meksyku. O ile znawca cywilizacji Majów wymieni jednym tchem imiona: Yuknoom Ch’een II, Yuknoom Yich’aak K’ahk’ II i Yuknoom Took’ K’awill – kolejnych władców Węża, panujących w późnoklasycznym Calakmul, o tyle wczesnoklasyczna, a być może i preklasyczna przeszłość tej zawziętej dynastii rozwiewa się nadal w oparach spekulacji i domysłów. Niektóre z nich, takie jak zagadka położenia klasycznych stolic rodu i przeniesienie siedziby z Dzibanché do Calakmul, udało się rozwikłać (artykuł: Królestwo Węża II: Przeniesienie Jaskini z Dzibanche do Calakmul), inne natomiast nadal stanowią nierozwiązany problem.

Czytaj dalej „Królestwo Węża IV: Kto załatwił Yax Mutal?”

Opublikowane w

Królestwo Węża III: Wazy dynastyczne Kaanul

Gorące spory wśród epigrafików wciąż toczą się o sekwencję władców Kaanul, znaną z tak zwanych waz dynastycznych, o geograficzne umiejscowienie korzeni dynastii Węża i właściwe osadzenie jej w czasie. Konkurencyjne frakcje badaczy spekulują na temat sięgającej późnego okresu preklasycznego (392 p.n.e.–20 n.e.) albo wczesnego okresu klasycznego (128 lub 180 lub 232–592 n.e.) listy zawierającej nawet do 19 władców z waz. Podpierają oni swoje wywody dowodami, które każdorazowo zmieniają wygląd dynastycznej szachownicy. Jednak jak dotąd nie są w stanie obalić ani potwierdzić w całości żadnej z wykluczających się wersji. O geograficzne umiejscowienie gniazda będącego kolebką dynastii Węża zmagają się archeolodzy ze stanowisk tak od siebie odległych, jak Dzibanché w stanie Quintana Roo w Meksyku, Yaxnohcah w południowym Campeche i El Mirador w Petén, w Gwatemali.

Czytaj dalej „Królestwo Węża III: Wazy dynastyczne Kaanul”

Opublikowane w

Królestwo Węża II: Przeniesienie jaskini z Dzibanché do Calakmul

Epigrafika Majów to pasjonująca dziedzina, która wzniosła archeologię Majów na zupełnie nowy poziom: przywróciła postaciom ze stel imiona, a zapomnianym miastom historię. Jednym z najbardziej fascynujących wspólnych dokonań archeologii i epigrafiki Majów jest odsłonięcie jednego z najbardziej newralgicznych momentów w historii Dynastii Węża-Kaanul, dzięki schodom hieroglificznym z Naranjo/Caracol. Był to zarazem jeden z punktów zwrotnych w historii klasycznej cywilizacji Majów…

Czytaj dalej „Królestwo Węża II: Przeniesienie jaskini z Dzibanché do Calakmul”

Opublikowane w

Królestwo Węża I: Dwa gniazda Węży w okresie klasycznym

Pochodzenie dynastii Kaanul i jej dokonania budzą wciąż wiele emocji pośród majanistów. Wczesna historia Węży – najpotężniejszej dynastii Majów późnego okresu klasycznego (550–909 n.e.) – rozmywa się w skąpym materiale epigraficznym: poszarpanych inskrypcjach, żmudnie odkrywanych w ramach wykopalisk, często trudnych do powiązania z przyjętymi powszechnie teoriami. Inskrypcjach, z których raz po raz wyłaniają się dowody przeczące wcześniejszym ustaleniom. Koronnym przykładem są dekady poszukiwań gniazda dynastii Węża, uwieńczone w 1994 roku jego umiejscowieniem w Calakmul i odkryciem w ledwie kilka miesięcy później, że Kaanul w epoce klasycznej miała nie jedną, a dwie kolejne stolice… Skąd w ogóle wiadomo, że istniała kiedyś taka dynastia jak Kaanul?

Czytaj dalej „Królestwo Węża I: Dwa gniazda Węży w okresie klasycznym”

Opublikowane w

Mustis – rzymskie miasto Afryki Prokonsularnej

Mustis zdj. Konstanty Kowalewski
Mustis
© K. Kowalewski
Stanowisko Mustis położone jest w centralnej części Tunezji. Historycznie ten obszar należał do rzymskiej prowincji Afryka Prokonsularna. Antyczne miasto zbudowane było koło jednego z najważniejszych szlaków komunikacyjnych w tym regionie, prowadzącego z Kartaginy do Theveste w dzisiejszej Algierii.
Najstarsze odkryte do tej pory ślady osadnictwa sięgają II wieku p.n.e., a najmłodsze znaleziska archeologiczne datowane są na XII wiek n.e.
Archeolodzy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW oraz z Wydziału Archeologii UW rozpoczęli właśnie kolejny sezon badań, ich relacje możecie śledzić na profilu projektu Mustis na FB.
Zapraszamy do obejrzenia dwóch filmów opowiadających, co już tam odnaleźli i co planują robić dalej.

Czytaj dalej „Mustis – rzymskie miasto Afryki Prokonsularnej”

Opublikowane w

Tradycja tworzenia inskrypcji w Cesarstwie Rzymskim

W III w. tradycja tworzenia inskrypcji w cesarstwie rzymskim uległa przekształceniu i do V w. ich liczba miejscami znacznie spadła, a ich różnorodność, kształt, forma, dekoracje, użyte kroje pisma czy wreszcie okoliczności wystawienia całkowicie się zmieniły. – Gorące dyskusje wokół owej transformacji toczą się nieprzerwanie przynajmniej od lat 80. XX w., dotąd jednak nie osiągnięto zgody w zakresie odtworzenia jej przyczyn, przebiegu i skutków. Na pewno kryje się za nią coś więcej niż prosta korelacja z politycznym i militarnym kryzysem cesarstwa rzymskiego – mówi dr Paweł Nowakowski z Wydziału Historii UW, laureat prestiżowego grantu ERC.

Vannucci A., 1873, Storia dell'Italia antica, Domena Publiczna
Vannucci A., 1873, Storia dell’Italia antica, Domena Publiczna

Czytaj dalej „Tradycja tworzenia inskrypcji w Cesarstwie Rzymskim”

Opublikowane w

Pomerium – nowe odkrycie

Dnia 17 lipca 2021 roku podczas prac archeologicznych prowadzonych w pobliżu niedawno odrestaurowanego mauzoleum Augusta na Piazza Augusto Imperatore, tuż przy Via del Corso w Rzymie, dokonano ważnego i rzadkiego odkrycia pomerium. Odkopano sporych rozmiarów blok (pomerium cippus), wykonany z trawertynu, który wyznaczał sakralną granicę (pomerium) Rzymu poszerzoną przez cesarza Klaudiusza w 49 roku n.e. Choć blok zachował się jedynie częściowo, z tytułem cenzorskim władcy (linia 6) i końcową formułą (linie 7–9):

[au]ctis populi R[omani] / finibus, pomerium / ampliavit terminavitque,

to łączenie tej inskrypcji z działalnością Klaudiusza i podobnymi cippi, z tego samego okresu, jest jak najbardziej zasadne.

Dlaczego niedawne odkrycie w Rzymie ma tak unikatowy charakter i tak wielkie znaczenie?

Moment odkrycia pomerium © Sovrintendenza Capitolina ai Beni Culturali
Moment odkrycia pomerium
© Sovrintendenza Capitolina ai Beni Culturali

Czytaj dalej „Pomerium – nowe odkrycie”