Zaglądanie pod skorupkę: archeologia i grecka sztuka

Czym charakteryzowało się antyczne malarstwo wazowe i co możemy się dzięki jego analizie dowiedzieć o życiu codziennym mieszkańców starożytnej Grecji? Zapraszamy na rozmowę z prof. Ewdoksią Papuci-Władyką.

Amfora w stylu czerwonofigurowym ze sceną Muzyczną
Niobid Malarz, koło 460-450 p.n.e.
Walters Art Museum, na licencji CC BY-SA 3.0

 

Czytaj dalej „Zaglądanie pod skorupkę: archeologia i grecka sztuka”

Wpływ strategii dokumentacji metalowych przedmiotów w Mykenach w 1939 r.

Metalowe przedmioty z Myken są jednymi z najbardziej znanych w świecie archeologicznym. Homer pamiętnie opisał Mykeny Agamemnona jako “bogate w złoto”, co potwierdziło się w 1876 roku, kiedy Henrich Schliemann odkrył grobowce wypełnione zdumiewającymi złotymi artefaktami, wśród wielu innych cennych skarbów.

Wertowanie notatek z wykopalisk prowadzonych w Mykenach w 1939 roku doprowadziło do nieoczekiwanego odkrycia: skrytki z metalowymi przedmiotami pochodzącymi ze śmietnika w pobliżu monumentalnego grobowca Atreusa, tak zwanej “Atreus Bothros”. A jednak obiekty te są niepublikowane i niemal wszystkich brakuje w oficjalnym katalogu znalezisk! Co się z nimi stało? Zagadkę można było rozwiązać tylko dzięki podróży do roku 1939…

Czytaj dalej „Wpływ strategii dokumentacji metalowych przedmiotów w Mykenach w 1939 r.”

Polskie komputerowe aplikacje w archeologii

W dniach 2-6 kwietnia 2023 odbyła się pięćdziesiąta międzynarodowa konferencja Computer Application and Quantitative Methods in Archaeology w Amsterdamie. Polską archeologię reprezentowała silna interdyscyplinarna grupa, która przygotowała dwie sesję oraz zaprezentowała 10 prezentacji oraz 2 postery.

Model fotogrametryczny kurhanu podczas wykopalisk z oznaczeniami pokazującymi lokalizację różnych zabytków
opr. J. Stępnik

Czytaj dalej „Polskie komputerowe aplikacje w archeologii”

Badania starożytnego DNA rzucają światło na pochodzenie pierwszych europejskich rolników

Kwestia pochodzenia pierwszych rolników w Europie wciąż wzbudza wiele dyskusji, zwłaszcza w aspekcie okresu różnicowania się tej populacji oraz zachodzących w niej procesów. Najnowsze badania genetyczne dostarczają odpowiedzi na te nurtujące pytania. Wskazują bowiem, że pierwsi rolnicy Europy wyłonili się w wyniku wielofazowego procesu mieszania się społeczności południowo-zachodniej Azji z pomniejszoną efektem wąskiego gardła populacją zachodnich łowców-zbieraczy, co miało mieć miejsce najprawdopodobniej po okresie maksimum ostatniego zlodowacenia. Wyniki te stanowią klucz do zrozumienia procesów leżących u podstaw przemian neolitycznych.

Czytaj dalej „Badania starożytnego DNA rzucają światło na pochodzenie pierwszych europejskich rolników”

Skandynawskie ofiary z mokradeł. Nie tylko mumie bagienne!

Kiedy słyszymy o ofiarach składanych z ludzi znajdowanych w Europie północnej na terenach bagien, mokradeł i jezior od razu myślimy o niesamowicie dobrze zachowanych mumiach bagiennych. Takich jak choćby Człowiek z Tollund. Jednakże mumie bagienne to nie jedyne świadectwa składania ofiar z ludzi w Europie północnej w epoce żelaza. Badacze z Norwegii i Danii pochylili się nad zdecydowanie bardziej fragmentarycznymi znaleziskami ludzkich szczątków w kontekście bagien i mokradeł, a także nad symbolicznym znaczeniem takich depozytów.

Czytaj dalej „Skandynawskie ofiary z mokradeł. Nie tylko mumie bagienne!”

Kupiec sztokholmski. Nowa tajemnica z dna jeziora Hammersø na Bornholmie

Wydział Archeologii (wcześniej Instytut Archeologii) Uniwersytetu Warszawskiego od kilku lat prowadzi rozpoznanie podwodne największego i najgłębszego jeziora Danii, a przy tym jedynego zbiornika polodowcowego na Bornholmie. Badania w latach 2019–2021 przyniosły ciekawe odkrycia militariów: późnośredniowiecznego grotu ze skrzydełkami i wąsami, topora oraz grotów bełtów kuszy, w niektórych przypadkach z zachowanymi fragmentami drewnianych promieni. Położenie bełtów pozwala wiązać je z epizodem militarnym, natomiast izolowane znalezisko grotu sugeruje raczej zabieg o charakterze ofiarnym.

Czytaj dalej „Kupiec sztokholmski. Nowa tajemnica z dna jeziora Hammersø na Bornholmie”

Późnoplejstoceńska tułaczka człowieka anatomicznie współczesnego

 

Współczesny bór sosnowy w Finlandii
©Tiaa Monto, na licencji CC BY-SA 3.0

Człowiek anatomicznie współczesny, czyli taki, który pod względem budowy szkieletowej niczym nie różnił się już od nas, pojawił się w Afryce prawdopodobnie ok. 200 tys. lat temu, ewoluując z pierwotniejszego morfotypu Homo sapiens, który reprezentują czaszki z Florisbad (RPA) i Jebel Irhoud (Maroko), datowane na 350 – 260 tys. lat temu. Nasz gatunek prawdopodobnie kilkukrotnie podejmował próbę migracji poza rodzimy kontynent, o czym świadczą pojedyncze euroazjatyckie stanowiska, których wiek przekracza niekiedy 100 tys. lat. Większość z tych prób nie zakończyła się jednak stałą obecnością naszego gatunku poza Afryką. Ostatnia fala migracyjna rozpoczęła się prawdopodobnie ok. 60 – 50 tys. lat temu i tym razem zakończyła się spektakularnym sukcesem. Drogi migracji wiodły w różnych kierunkach, ale w dzisiejszym artykule będzie nas interesowała wyłącznie Europa, a raczej jej uwarunkowania środowiskowe, stanowiące dla człowieka współczesnego nie tylko źródło utrzymania, ale również inspirację. 

Czytaj dalej „Późnoplejstoceńska tułaczka człowieka anatomicznie współczesnego”

Zofia Węgierska, czyli nauka i najświeższe wiadomości ze świata w dobie zaborów

W XIX wieku, kiedy nauka na ziemiach polskich była uzależniona od rozwoju państw zaborczych, rodzimi badacze usiłowali przebić się przez narzucane koncepcje. Ogromną pomoc w tych staraniach stanowiły dla nich doniesienia ze świata autorstwa Polaków na emigracji, a wśród nich relacje Zofii Węgierskiej. Choć znana głównie ze swoich literackich dokonań oraz przyjaźni z mistrzami poezji polskiej, jej felietonistyczna działalność stanowiła ważny wkład w rozwój nauk humanistycznych w Polsce, zaś jej życie materiał na książkę lub film. 

Czytaj dalej „Zofia Węgierska, czyli nauka i najświeższe wiadomości ze świata w dobie zaborów”