Kategoria: Archeologia Azji

Opublikowane w

Tysiąc lat po Castillo: Chińczycy z Huarmey

Jednym z najbardziej nieoczywistych i niespodziewanych odkryć na stanowisku Castillo de Huarmey były pochówki powstałe najprawdopodobniej na samym początku dwudziestego wieku. Zostały odkryte w trakcie badań na terenie tak zwanego  palacio, czyli założenia architektonicznego u podnóża wzgórza, na którym znajduje się mauzoleum, z którego Castillo de Huarmey jest znane. Okazało się, że w dużej mierze funeralne stanowisko, w którego okolicy znajdowano groby datowane od Horyzontu Wczesnego (patrz: Tysiąc lat przed Castillo: Atypowe pochówki z Huarmey), przez Horyzont Środkowy (pochówki związane z obecnością na tym terenie Imperium Wari), po Horyzont Późny, być może trwało jako takie w świadomości nawet dwudziestowiecznych mieszkańców doliny Huarmey. Na pewno samo Castillo, mocno wyróżniające i wyodrębniające się z krajobrazu, a przed wielkim trzęsieniem ziemi z 1970 roku pewnie nawet jeszcze bardziej niż współcześnie, uważane było za huaca, czyli takie „święte miejsce”. Podobnie jak platformy z doliny Moche, czy te z obszaru współczesnej Limy (np. Huaca Pucllana leżąca w Miraflores).

Uwaga! Artykuł zawiera zdjęcia szczątków ludzkich.

Czytaj dalej „Tysiąc lat po Castillo: Chińczycy z Huarmey”

Opublikowane w

„Cztery zaginione miasta” – polski głos w sprawie Çatalhöyük

W listopadzie 2023 nakładem Wydawnictwa W.A.B. ukazało się polskie wydanie książki Annalee Newitz „Cztery zaginione miasta”. Tej właśnie publikacji poświęcone są niniejsze uwagi. Na początku zaznaczam i uprzedzam, że nie jest to recenzja książki, raczej głos dotyczący jednej z części publikacji, poświęconej Çatalhöyük – neolitycznemu stanowisku w Turcji, umieszczonemu na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Czytaj dalej „„Cztery zaginione miasta” – polski głos w sprawie Çatalhöyük”

Opublikowane w

Zęby ujawniają tajemnice miast Mezopotamii

Najwcześniejsze wielkie miasta powstały w północnej Mezopotamii w późnym chalkolicie (ok. 4200-2900 p.n.e.). Był to czas przejścia od lokalnych wiejskich struktur społecznych do wielkich miast z hierarchicznymi społeczeństwami, bardziej wyraźnym podziałem pracy i rozwojem władzy centralnej prowadzącym do formowania się wczesnych państw. Szczególnie szybko rozwijało się stanowisko Tell Brak, które osiągnęło ponad 120 hektarów już w pierwszej połowie IV tysiąclecia p.n.e. Nie było jednak jasne, czy proces ten był spowodowany jedynie przyrostem naturalnym w miejscowej populacji, czy też migracją i wchłanianiem ludzi z różnych obszarów. Artykuł opublikowany niedawno w Journal of Anthropological Archaeology dostarczył nowych przesłanek sugerujących, że rozwój miast w późnym chalkolicie był wspierany przez imigrację. Podobnie jak dzisiaj, ludzie migrowali do miasta grupami i osiedlali się w osobnych dzielnicach, które nie integrowały się przez kilka pokoleń. Czytaj dalej „Zęby ujawniają tajemnice miast Mezopotamii”

Opublikowane w

Nie tylko Göbeklitepe

Biuro Radcy ds. Kultury i Informacji Ambasady Republiki Turcji, Uniwersytet Warszawski oraz Agencja Promocji i Rozwoju Turystyki Turcji zorganizują 19 kwietnia 2023 r. na Uniwersytecie Warszawskim seminarium archeologiczne i wystawę fotograficzną zatytułowaną “The land of great transformation”. Celem tego wydarzenia jest zwrócenie uwagi na niedawne wykopaliska archeologiczne na proto-neolitycznych stanowiskach archeologicznych w regionie Şanlıurfa, dostarczające dowodów na to, że słynne kamienne konstrukcje w Göbeklitepe nie były wyjątkowe, ale typowe dla okresu formowania się społeczeństw rolniczych.

Źródło: Biuro Radcy ds. Kultury i Informacji Ambasady Republiki Turcji

Czytaj dalej „Nie tylko Göbeklitepe”

Opublikowane w

[WYWIAD] Chemiczny ślad z przeszłości

Badania archiwaliów i powrót na znane już wcześniej stanowiska motywują do poszukiwania nowych metod oraz poszerzania sieci naukowej współpracy. Materiałem, obficie występującym na (prawie) każdym stanowisku archeologicznym, którego analiza potrafi przynieść zaskakująco dużo informacji, jest… ziemia. Zapraszamy na wywiad z profesor Małgorzatą Suską-Malawską, biolog z Uniwersytetu Warszawskiego, o tajemniczych n-alkanach, wyzwaniach w rekonstruowaniu przeszłości na podstawie analiz biogeochemicznych oraz o trudnościach we współpracy z archeologami.

Profesor Małgorzata Suska-Malawska podczas wyprawy do Ayakagytmy (Uzbekistan) w 2021 roku
@ Hikmatulla Hoshimov, na licencji CC BY-SA 4.0

Czytaj dalej „[WYWIAD] Chemiczny ślad z przeszłości”

Opublikowane w

Styl życia dawnych społeczności pasterskich w Iranie – nowe badania histologiczne

Kiedy bioarcheolodzy odkopują szczątki ludzkie, niekiedy znajdują pochówki, które mogą być nieco skomplikowane. „Idealny” pochówek do analiz bioarcheologicznych zawiera kompletny zbiór kości w dobrym stanie zachowania. Jednak niektóre stanowiska archeologiczne mają tak wielkie znaczenie, że nawet gdy pracujemy ze słabo zachowanymi i niekompletnymi pochówkami, niekonwencjonalne metody pozwalają nam przezwyciężyć trudności związane z ograniczeniami spowodowanymi stanem zachowania. Widać to na przykładzie badań na cmentarzysku Deh Dumen datowanym na epokę brązu, położonym w górach Zagros w Iranie.

Wszystkie kości udowe w badanym materiale były mocno uszkodzone, większość miało zachowane trzony, ale brakujące nasady (patrz: szary obszar na szkicu kości udowej). Przebadaliśmy przekroje poprzeczne trzonów kości udowej, aby ustalić ich rozmiary i kształt, a także obejrzeć mikrostruktury kostne w obrębie wydzielonych obszarów przekrojów. © J. Miszkiewicz, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Wszystkie kości udowe w badanym materiale były mocno uszkodzone, większość miało zachowane trzony, ale brakujące nasady (patrz: szary obszar na szkicu kości udowej). Przebadaliśmy przekroje poprzeczne trzonów kości udowej, aby ustalić ich rozmiary i kształt, a także obejrzeć mikrostruktury kostne w obrębie wydzielonych obszarów przekrojów.
© J. Miszkiewicz, na licencji CC BY-NC-SA 4.0

Czytaj dalej „Styl życia dawnych społeczności pasterskich w Iranie – nowe badania histologiczne”

Opublikowane w

Pochodzenie Indoeuropejczyków – nowe dane paleogenetyczne

Paleogenetycy już od ponad trzydziestu lat mieszają w głowach archeologom, ostatnio coraz śmielej ze względu na rosnące możliwości rekonstruowania całych genomów przy użyciu sekwencjonowania nowej generacji. Przełomem było również odkrycie, że kostne struktury ucha wewnętrznego lepiej przechowują dawne DNA niż zębina, dzięki czemu znacznie wzrosło prawdopodobieństwo uzyskania przynajmniej częściowej sekwencji nawet w przypadku silnie zerodowanych szkieletów. Dlatego na naszych oczach zmienia się skala badań paleogenetycznych: kiedyś sukcesem było zsekwencjonowanie genomu kilku lub kilkunastu osobników, obecnie coraz częściej są to setki sekwencji. Umożliwia to udzielenie coraz bardziej precyzyjnych odpowiedzi na pytania o ruchy grup ludzkich w pradziejach.

W piątkowym numerze magazynu Science można przeczytać trzy artykuły, w których ogromny zespół paleogenetyków i archeologów (ponad 200 autorów w zespole kierowanym przez Davida Reicha z Uniwersytetu Harvarda i Rona Pinhasiego z Uniwersytetu Wiedeńskiego) na podstawie 727 nowych i kilkuset wcześniej opublikowanych genomów przedstawicieli wielu kultur archeologicznych z pasa nazwanego “Południowym Łukiem”, sięgającego od północnego Iranu przez Armenię i Anatolię do Bałkanów, odpowiada na szereg istotnych pytań dotyczących historii miejscowych populacji. Ten ogromny materiał będzie pewnie jeszcze wiele razy dyskutowany na naszym blogu, ale zacznijmy dzisiaj od najbardziej spektakularnego odkrycia, czyli odpowiedzi na pytanie, skąd się wzięli Indoeuropejczycy.

Artystyczna wizja mieszkańców “Południowego Łuku”, od lewej Mykeńczyk, Minojka, Hetyta, Armenka i Urartyjczyk. © Oliver Uberti

Czytaj dalej „Pochodzenie Indoeuropejczyków – nowe dane paleogenetyczne”

Opublikowane w

Pies i człowiek w Azji Centralnej

Pies jak wiadomo jest najlepszym przyjacielem człowieka i prawdopodobnie także pierwszym udomowionym zwierzęciem. Historia przyjaźni naszych gatunków jest długa. I szczególnie ważna w przypadku społeczności opierających swój byt na łowiectwie oraz pasterstwie. Badania etnograficzne ludu Sojot z rejonu Sajanu Wschodniego w południowej części Syberii pozwoliły na udokumentowanie  bardzo unikatowej relacji człowieka z psem. Badania, których podstawą były dane archeologiczne, pozwoliły na stwierdzenie, jak stare są – opisywane przez badacza z University of Regina w Kanadzie – więzi między naszymi gatunkami oraz jak zmieniały się one na przestrzeni wieków.

Wilczarz buriacko-mongolski pilnujący jurty, północna Mongolia
© Chelsea Marie Hicks
opublikowano na licencji CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Pies i człowiek w Azji Centralnej”

Opublikowane w

Grupy krwi neandertalczyków i denisowiańczyków rozszyfrowane

W ciągu ostatniej dekady postęp technologiczny umożliwił wygenerowanie danych z całego genomu około 15 wymarłych hominidów neandertalskich i denisowiańskich, które żyły od 40 000 do 100 000 lat temu na obszarze pomiędzy Europą Zachodnią a Syberią. Ujawniły one strukturę populacji, liczne przemiany demograficzne i fluktuacje w przepływie genów między populacjami tych hominidów.

Jednak do tej pory w badaniach pomijano znaczenie grupy krwi. Zespół prof. Silvany Condemi z Université d’Aix-Marseille przeanalizował grupy krwi neandertalczyków i denisowiańczyków, aby prześledzić współczesną różnorodność ludzi oraz przedyskutować aspekty zdrowotne i wrażliwość archaicznych populacji. W tym celu wykorzystał wysokiej jakości genomy jądrowe trzech neandertalczyków i jednego denisowiańczyka.

Neandertalczycy z Le Moustier C.R.Knight 1920, Domena Publiczna
Neandertalczycy z Le Moustier
C.R.Knight 1920, Domena Publiczna

Czytaj dalej „Grupy krwi neandertalczyków i denisowiańczyków rozszyfrowane”