Niewidzialne ślady obecności. Historie z polskich jaskiń

Jaskinie są obiektem ludzkiej fascynacji od zarania dziejów. Te tajemnicze, zamknięte przestrzenie w przeszłości pełniły różne funkcje – od tymczasowych schronisk czy pracowni krzemieniarskich po miejsca pochówków oraz miejsca kultu. Historia ludzka jest tam zapisana w długich sekwencjach stratygraficznych, w których każda warstwa jest fragmentem jakiejś opowieści. Staramy się odczytać te opowieści i zrekonstruować życie dawnych ludzi. Zazwyczaj służą nam do tego zabytki: przedmioty pozostawione czy zagubione przez dawnych mieszkańców jaskiń lub osoby je odwiedzające. Czasem nasza rekonstrukcja nie jest jasna – przedmiotów jest mało lub są zbyt dobrze skryte. Każda aktywność ludzka zostawia jednak po sobie coś więcej niż artefakty. Zostawia ślady chemiczne. Musimy tylko nauczyć się je właściwie odczytywać.

Czytaj dalej „Niewidzialne ślady obecności. Historie z polskich jaskiń”

[WYWIAD] Paleoklimat a ślimaki – o związku archeologii z malakologią

Archeologia jest nauką, która bardzo często łączy w sobie humanistykę, nauki przyrodnicze i ścisłe. Obecnie współpraca archeologów z badaczami specjalizującymi się w innych dyscyplinach badawczych jest normą. Jedną z osób, która często łączy siły z archeologami w celu odkrywania przeszłości jest dr hab. prof. ucz. Marcin Szymanek, który zajmuje się badaniem mięczaków czwartorzędowych. Dzięki swoim badaniom rekonstruuje on paleoklimat, paleośrodowisko, a także zachodzące w nich na przestrzeni wieków zmiany. Redakcja Archeowieści poprosiła go o krótki wywiad, by przybliżyć naszym Czytelnikom jego fascynującą badania oraz ich związek z archeologią.

Czytaj dalej „[WYWIAD] Paleoklimat a ślimaki – o związku archeologii z malakologią”

Paleogenetyka w archeologii – skomplikowane i niekompletne puzzle

Obecnie archeolodzy prowadząc swoje badania często współpracują z wieloma naukowcami zajmującymi się innymi dyscyplinami naukowymi. Należą do nich m.in. paelogenetycy, których analizy są szczególnie ważne przy badaniu przeszłości gatunku ludzkiego, niejednokrotnie przypominające skomplikowane i niekompletne puzzle.  Paleogenetyka to dyscyplina, która zrewolucjonizowała podejście do historii naturalnej, a w kontekście badań archeologicznych podejście do badań nad społecznościami pradziejowymi. Naukowcy z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego od dłuższego czasu ściśle współpracują z dr hab. Mateuszem Bacą. Archeowieści dotarły do niego i przeprowadzili z nim krótki wywiad na temat związku jego dziedziny z archeologią. Czytaj dalej „Paleogenetyka w archeologii – skomplikowane i niekompletne puzzle”

Bioarchaeology of the Near East – tom 16 jest już dostępny

Najnowszy tom czasopisma Bioarchaeology of the Near East zawiera trzy artykuły. Grigoria Ioannou i Kirsi O. Lorenz przedstawiają systematyczny przegląd historii i aktualnego stanu badań nad bioarcheologią Cypru. Yossi Nagar z kolegami opisuje szkielet mężczyzny znaleziony w jaskini na Pustyni Judzkiej i datowany na wczesny chalkolit. Wreszcie Stephen Haines z kolegami pokazuje dwa przypadki małżowiny puszkowej, cechy niemetrycznej występującej w jamie nosowej i zidentyfikowanej u dwóch kobiet z XX-wiecznego Cypru.

Czytaj dalej „Bioarchaeology of the Near East – tom 16 jest już dostępny”

Opowieść o małym gryzoniu w zmieniającym się świecie

Lato roku 9750 p.n.e. (lub inaczej 11700 lat temu) na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej było cieplejsze i bardziej deszczowe niż normalnie. O zachodzie słońca, samotny Lasiopodomys anglicus drepcze przez wzgórza, najpierw w dół w kierunku rzeki Sąspówki, potem w górę, w kierunku wyżyny, w poszukiwaniu swojego ulubionego pożywienia, aby zgromadzić zapasy na zimę. Szuka głównie pędów traw i turzyc, z każdym rokiem rzadszych i trudniejszych do znalezienia z powodu rozrastającego się lasu. Przyszło mu żyć w okresie dużych zmian. Zaledwie kilka dekad wcześniej, jego przodkowie żyli w odpowiednim dla nich środowisku tundry, mając wszystko, czego potrzebowali: latem pod dostatkiem pożywienia, zimą wystarczająco dużo śniegu i lodu do przechowywania zapasów nasion ich ulubionych traw – w dolinach było mnóstwo norników tego gatunku. A teraz wszystko się zmieniło. Nasz samotny gryzoń głoduje. Jest ostatnim przedstawicielem swojego gatunku w południowej Polsce. Z powodu globalnego ocieplenia i ekspansji puszczy, cała jego „rodzina” przeniosła się na północ już dawno temu.

Czytaj dalej „Opowieść o małym gryzoniu w zmieniającym się świecie”

Schronisko Bramka – co ostatni europejscy łowcy robili w jaskini

Obracam w palcach malusieńki fragment krzemienia. Widzę, że jeden z jego boków został bardzo precyzyjnie ukształtowany drobnymi odbiciami, aby powstało narzędzie w kształcie trójkąta. Ma ono nieco ponad centymetr długości. Aby dostrzec szczegóły muszę oglądać narzędzie przez lupę. Kto je wykonał? Kiedy? Czy byli to ostatni europejscy łowcy? Dlaczego zostawili je w jaskini?

Czytaj dalej „Schronisko Bramka – co ostatni europejscy łowcy robili w jaskini”