„Cztery zaginione miasta” – polski głos w sprawie Çatalhöyük

W listopadzie 2023 nakładem Wydawnictwa W.A.B. ukazało się polskie wydanie książki Annalee Newitz „Cztery zaginione miasta”. Tej właśnie publikacji poświęcone są niniejsze uwagi. Na początku zaznaczam i uprzedzam, że nie jest to recenzja książki, raczej głos dotyczący jednej z części publikacji, poświęconej Çatalhöyük – neolitycznemu stanowisku w Turcji, umieszczonemu na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Czytaj dalej „„Cztery zaginione miasta” – polski głos w sprawie Çatalhöyük”

Przemoc w kolebce cywilizacji

Od setek lat trwa spór o rolę przemocy w rozwoju ludzkiej cywilizacji. Niektórzy autorzy, inspirowani przez mit szlachetnego dzikusa albo pisma Jeana-Jacquesa Rousseau, uważają, że ludzie pierwotni byli z natury dobrzy i dopiero rozwój kultury doprowadził do konfliktów, których kulminację stanowiła II wojna światowa. Inni z kolei, idąc za poglądami Thomasa Hobbesa, uznają człowieka za istotę z gruntu złą, której skłonność do agresji jedynie instytucje państwa trzymają w ryzach. Ten spór o naturę człowieka ma wiele odsłon i jest w dużym stopniu sporem filozoficznym, wykorzystującym niekiedy obserwacje etnograficzne albo socjologiczne, w mniejszym stopniu dane historyczne, zwłaszcza z ostatnich kilkuset lat, a wyniki badań archeologicznych bardzo wybiórczo albo wcale.

Czytaj dalej „Przemoc w kolebce cywilizacji”

[Podcast] Rewolucja neolityczna

W serii “Rewolucje” naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego opowiadają o przełomach w dziejach nauki oraz kluczowych przemianach w myśleniu człowieka o świecie. Od epoki kamienia, przez narodziny logiki i filozofii, kształtowanie się idei uniwersytetu, aż po współczesne badania i teorie naukowe.

Rekonstrukcja neolitycznego domostwa, Wyspy Brytyjskie
©Wessex Archaeology, na licencji CC BY-NC 2.0

W tym odcinku dr hab. Marek Nowak, profesor Instytutu Archeologii UJ mówi o tym, kiedy, w jaki sposób i dlaczego doszło do udomowienia przez człowieka roślin i zwierząt – i w jaki sposób nowy sposób produkcji jedzenia, oraz powiązany z nim nowy styl życia, rozprzestrzeniały się po świecie, doprowadzając do zaniku funkcjonujących od setek tysięcy lat społeczności zbieracko-łowieckich.

Czytaj dalej „[Podcast] Rewolucja neolityczna”

Badania starożytnego DNA rzucają światło na pochodzenie pierwszych europejskich rolników

Kwestia pochodzenia pierwszych rolników w Europie wciąż wzbudza wiele dyskusji, zwłaszcza w aspekcie okresu różnicowania się tej populacji oraz zachodzących w niej procesów. Najnowsze badania genetyczne dostarczają odpowiedzi na te nurtujące pytania. Wskazują bowiem, że pierwsi rolnicy Europy wyłonili się w wyniku wielofazowego procesu mieszania się społeczności południowo-zachodniej Azji z pomniejszoną efektem wąskiego gardła populacją zachodnich łowców-zbieraczy, co miało mieć miejsce najprawdopodobniej po okresie maksimum ostatniego zlodowacenia. Wyniki te stanowią klucz do zrozumienia procesów leżących u podstaw przemian neolitycznych.

Czytaj dalej „Badania starożytnego DNA rzucają światło na pochodzenie pierwszych europejskich rolników”

Nie tylko Göbeklitepe

Biuro Radcy ds. Kultury i Informacji Ambasady Republiki Turcji, Uniwersytet Warszawski oraz Agencja Promocji i Rozwoju Turystyki Turcji zorganizują 19 kwietnia 2023 r. na Uniwersytecie Warszawskim seminarium archeologiczne i wystawę fotograficzną zatytułowaną “The land of great transformation”. Celem tego wydarzenia jest zwrócenie uwagi na niedawne wykopaliska archeologiczne na proto-neolitycznych stanowiskach archeologicznych w regionie Şanlıurfa, dostarczające dowodów na to, że słynne kamienne konstrukcje w Göbeklitepe nie były wyjątkowe, ale typowe dla okresu formowania się społeczeństw rolniczych.

Źródło: Biuro Radcy ds. Kultury i Informacji Ambasady Republiki Turcji

Czytaj dalej „Nie tylko Göbeklitepe”

Wystawa archeologiczna „Świat bez granic”

Archeologiczne badania przełomu neolitu i epoki brązu w Polsce północno-wschodniej nie należą do najłatwiejszych. Jednym z powodów jest niedostępność terenu. Jest on gęsto zalesiony i poprzecinany sieciami rzek oraz rozsianymi po niemal całym obszarze mniejszymi bądź większymi jeziorami czy bagnami. Badania prowadzone w ostatnich latach dowodzą jednak, że jesteśmy w stanie zapełnić nieco ten archeologiczny krajobraz danymi, które wskazują na zachodzenie licznych zjawisk społecznych w pradziejach. Zostały one zaprezentowane w wystawie „Świat bez granic. Archeologiczne badania nad relacjami społecznymi na przełomie neolitu i epoki brązu w północno-wschodniej Polsce”. Pierwsza część prezentowana była w Starym BUW-ie na Uniwersytecie Warszawskim, a druga zostanie wyeksponowana w siedzibie PAN Muzeum Ziemi w Warszawie.

Czytaj dalej „Wystawa archeologiczna „Świat bez granic””

Pochodzenie późnoneolitycznych ozdób bursztynowych w Polsce

Obszar południowo-wschodnich pobrzeży Bałtyku jest terenem zapewniającym łatwy dostęp do surowca bursztynowego. Tak też było w pradziejach, na co wskazują m.in. liczne późnoneolityczne (III tysiąclecie p.n.e.) pracownie bursztyniarskie i ozdoby bursztynowe znajdowane na stanowiskach zlokalizowanych na Żuławach Wiślanych na południe od Zatoki Gdańskiej. Zastanawiające jest zatem, że zarówno z tego obszaru jak i z pobliskiego regionu północno-wschodniej Polski pochodzi stosunkowo mało gotowych wyrobów bursztynowych. Wśród niewielu współcześnie znanych znajdują się ozdoby z unikatowych stanowisk Ząbie 10, Supraśl 3 i Supraśl 6. Wybrane artefakty poddano zatem analizie stylistycznej i technologicznej w celu określenia miejsca ich wykonania, uwzględniając również rodzaj użytego surowca. Badania wykazały, że choć ozdoby powstały najpewniej z surowca pozyskanego w strefie południowo-wschodnich pobrzeży Bałtyku (stwierdzono sukcynit, gedanit i gedano-sukcynit), to jednak nie posiadają one tam bezpośrednich analogii.

Uszkodzone i niedokończone na różnych etapach obróbki wytwory bursztynowe pochodzące z warsztatów bursztyniarskich w okolicach wsi Niedźwiedziówka © K. Kwiatkowska, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Uszkodzone i niedokończone na różnych etapach obróbki wytwory bursztynowe pochodzące z warsztatów bursztyniarskich w okolicach wsi Niedźwiedziówka
© K. Kwiatkowska, na licencji CC BY-NC-SA 4.0

Czytaj dalej „Pochodzenie późnoneolitycznych ozdób bursztynowych w Polsce”

Czym są rondele? O niezwykłych odkryciach z Nowego Objezierza

Zastanawialiście się czym są rondele oraz jaką funkcję pełniły? Gdzie znajdowały się? Skansen Archeologiczny – Grodzisko w Sopocie przygotował interesujący film przybliżający odpowiedzi na te pytania.
O niezwykłych odkryciach z Nowego Objezierza opowiada prof. Lech Czerniak z Instytutu Archeologii i Etnologii,   Uniwersytet Gdański

Czytaj dalej „Czym są rondele? O niezwykłych odkryciach z Nowego Objezierza”

[Z Archiwum] Prof. Klaus Schmidt opowiada Archeowieściom o wykopaliskach w Göbekli Tepe

W dzisiejszym artykule przypominamy wywiad sprzed 10 lat ze sławnym badaczem tego stanowiska, prof. Klausem Schmidtem z Niemieckiego Instytutu Archeologicznego, którego udzielił Archeowieściom tuż przed śmiercią. Zapraszamy do Turcji sprzed
12 000 lat w podróż, która została zaktualizowana o najnowsze dokonania w dziedzinie badań nad Göbekli Tepe i całą prowincją Şanlıurfa.

Stanowisko Göbekli Tepe w 2012 r. fot. Klaus-Peter Simon (opublikowano na licencji CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons)
Stanowisko Göbekli Tepe w 2012 r.
fot. Klaus-Peter Simon
(opublikowano na licencji CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons)

Czytaj dalej „[Z Archiwum] Prof. Klaus Schmidt opowiada Archeowieściom o wykopaliskach w Göbekli Tepe”