Sztuka mobilna górnego paleolitu (około 50–10 tysięcy lat p.n.e.) znana jest przede wszystkim z żeńskich figurek antropomorficznych, tak zwanych wenusek. W źródłach archeologicznych licznie spotykane są również i inne jej misterne wytwory, chociażby przedstawienia zwierząt czy przedmioty interpretowane jako biżuteria. Kto je wykonał i do jakich celów służyły? Przeważnie trudno jest odpowiedzieć na te pytania. Anonimowość dzieł nie kończy się jednak na twórcach, ale dotyczy również i samych przedstawień. Bo o ile w przypadku figurek zoomorficznych można z dużym powodzeniem określić zaprezentowany gatunek zwierzęcia, o tyle w przypadku przedstawień antropomorficznych trudno o identyfikację konkretnych postaci. Z jednym wyjątkiem – zamkniętego w kości mamuciej portretu kobiecego ze stanowiska Dolní Věstonice na Morawach.
Tikál Hiatus: historia czasu upadku
Opowieść z Nizin Majów urwaliśmy w chwili wielkiego zwycięstwa Kaanul, dynastii panującej w owym czasie w Dzibanché (Quintana Roo, Meksyk) nad znienawidzonym od stuleci wrogiem, i śmierci ostatniego władcy Tikál z dynastii pochodzącej z Teotihuacán w 562 roku n.e. [vide: Tikál: Nowe rozdanie – Gwiezdne wojny]. Niespodziewana klęska, która rozpoczęła hiatus w Tikál. Czy na pewno były to czasy upadku i degrengolady? Zajrzyjmy po raz czwarty za obsydianową kurtynę.
Złoto Scytów powróciło do Ukrainy
W dniu 26 października 2021 roku holenderski Sąd Najwyższy wydał decyzję o przekazaniu Ukrainie zabytków z wystawy „Krym: złoto i tajemnice Morza Czarnego”. Wyrok zakończył blisko dziesięcioletnią batalię sądową dotyczącą kilkuset niezwykle cennych eksponatów wypożyczonych z czterech ukraińskich muzeów położonych na Krymie i Narodowego Muzeum Historii Ukrainy. W efekcie zabytki określane jako Złoto Scytów wróciły pod koniec listopada 2023 roku do Kijowa.
„Zza miedzy i zza morza”
Czym właściwie jest szkło? Jakimi technikami wytwarzano je w przeszłości? Jakich naczyń używali dawni gdańszczanie? Wreszcie jakie trunki gościły na gdańskich stołach? Tego będzie można dowiedzieć się w Spichlerzu Błękitny Baranek podczas wydarzenia towarzyszącego nowej wystawie „Zza miedzy i zza morza”.
Podcast National Geographic: Hetyci. Kim byli i dlaczego zaginął po nich słuch?
Hetyci z powodzeniem konkurowali ze starożytnymi Egipcjanami, jak i z mezopotamską Babilonią. Jednak po kilkuset latach istnienia to królestwo się rozpadło. Słuch po nim zaginął aż do przełomu XIX i XX wieku. Dlaczego? W kolejnym podcaście wyjaśniamy tę zagadkę.
Czytaj dalej „Podcast National Geographic: Hetyci. Kim byli i dlaczego zaginął po nich słuch?”
Lamy w dżungli? Czyli co wiemy o hodowli wielbłądowatych na wschodnich stokach Andów
Lamy (Lama glama) i alpaki (Vicugna pacos) jako jedyne duże udomowione endemiczne ssaki w peruwiańskich Andach miały ogromne znaczenie dla wszystkich prekolumbijskich kultur andyjskich. Ich hodowla zapewniała potrzebne surowce mięso, runo do produkcji tkanin, kości do wytwarzania narzędzi i ozdób, oraz odchody wykorzystywane jako opał i nawóz. Lamy były także zwierzętami jucznymi i przemierzały Andy w karawanach handlowych. Lamy i alpaki zajmowały również znaczące miejsce w ikonografii prekolumbijskiej – ich wizerunki utrwalano na ceramice, tkaninach czy na skałach w postaci petroglifów i rytów.
Na nieszczęście zooarcheologów (czyli badaczy relacji między ludźmi a zwierzętami w przeszłości) południowoamerykańskie wielbłądowate są ze sobą genetycznie blisko spokrewnione, co utrudnia ich identyfikację gatunkową na podstawie kości zwierzęcych wydobytych podczas prac archeologicznych. Z tego powodu w zooarcheologii andyjskiej konwencjonalnie określa się je wspólnym mianem „wielbłądowatych”.
Czytaj dalej „Lamy w dżungli? Czyli co wiemy o hodowli wielbłądowatych na wschodnich stokach Andów”
Nauka bez granic: Nowy Świat przed Kolumbem
Nauka bez granic to seria rozmów poświęcona badaniom naukowym prowadzonym na Uniwersytecie Jagiellońskim. Prowadzącymi i gośćmi podcastu są pracownicy, wykładowcy i doktoranci tej uczelni, a także ich współpracownicy z innych jednostek badawczych.
Wszyscy byliśmy kiedyś kanibalami?
Można śmiało założyć, że każda społeczność i cywilizacja kiedykolwiek funkcjonująca na Ziemi, miała w swojej historii epizody kanibalizmu. Ale czy były to jedynie wypadki powodowane desperacją lub zaburzeniami psychicznymi, a może jednak kulturowo sankcjonowane rytuały i obrzędy? Czy możliwe jest, że do dziś funkcjonują tajne stowarzyszenia, które jedzą ludzkie mięso, z nadzieją na jego zbawienny wpływ na zdrowie i witalność? Na czym polegają obrządki mnichów Aghori, którzy spożywają ludzkie zwłoki? W jaki sposób opowieści o ludożercach były wykorzystywane przez konkwistadorów do podboju rdzennych mieszkańców Karaibów?
[WYWIAD] Piaski pustyni i mumie. Bioarcheologia na północnym wybrzeżu Peru
Archeologia jest nauką badającą pozostałości działalności ludzkiej. Niekiedy przyjmuje to bardzo dosłowną postać, a zwłaszcza w przypadku gdy przedmiotem badań stają się ludzkie szczątki. O tym czy kości kłamią i jaką specyfiką charakteryzują się badania nad ludzkimi szczątkami na północnym wybrzeżu Peru porozmawiamy w dzisiejszym wywiadzie z bioarcheologiem, dr. hab. Wiesławem Więckowskim z Wydziału Archeologii UW.
Uwaga: Tekst zawiera zdjęcia szczątków ludzkich
Czytaj dalej „[WYWIAD] Piaski pustyni i mumie. Bioarcheologia na północnym wybrzeżu Peru”
Kolejny rok z rzędu TOP 10 magazynu „Archaeology” z odkryciem polskich archeologów
W dniu 4 grudnia 2023 magazyn „Archaeology” ogłosił po raz kolejny listę 10 najważniejszych odkryć archeologicznych w 2023 roku. Po raz kolejny w prestiżowym gronie „Top 10 archeologicznych odkryć 2023 roku” wyróżniono badania polskich archeologów. W tym roku na liście znalazły się malowidła ze Starej Dongoli (Sudan), odkryte przez ekspedycję Polskiego Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW kierowaną przez prof. Artura Obłuskiego.

Czytaj dalej „Kolejny rok z rzędu TOP 10 magazynu „Archaeology” z odkryciem polskich archeologów”