W Laosie, na północnym krańcu Gór Annamskich, głównego pasma na Półwyspie Indochińskim, znajduje się obszar nazywany płaskowyżem Xiangkhoang. W jego regionie leży słynna Równina Dzbanów – grupa ponad stu megalitycznych stanowisk.
fot. O. Spalt
(opublikowano na licencji CC BY-SA 2.5 via Wikimedia Commons)
Słynna Równina Dzbanów
Nazwa równiny wywodzi się od charakterystycznych kamiennych naczyń o wielkich rozmiarach – mają one od 1 do 2 metrów wysokości, a ich waga sięga 20 ton. Niektórzy badacze uznają je za urny, służące do składania szczątków ludzkich, chociaż nigdy nie ustalono, czy rzeczywiście taka była ich funkcja.
Zagadkowe naczynia
Nie jest to jednak jedyna zagadka dotycząca tych zabytków. Dzbanów jest bowiem kilkaset, nigdy dotąd nie udało się definitywnie określić ani ich wieku, ani twórców. Jak ustalono podczas trwających wciąż badań, wszystkie naczynia powstały w podobnym okresie, a świadczy o tym zbliżony kształt i technika wykonania. Przy dzbanach znajdowane są bardzo zróżnicowane pozostałości takie jak fragmenty naczyń lub innych materiałów. Z tajemniczych dzbanów prawdopodobnie korzystały rozliczne dawne ludy współczesnego Laosu, w różnych okresach, i dotąd nie można było ustalić, kiedy naczynia powstały.
Nowoczesne metody
Na szczęście obecnie w archeologii dostępne są nowe metody datowania, które wcześniej wykorzystywano w badaniach geologicznych. Grupa badaczy kierowana przez Louise Shewan i Dougalda O’Reilly’ego pobrała próbki osadów spod kamiennych naczyń w słynnej Równinie Dzbanów. Za pomocą metody nazywanej datowaniem optycznie stymulowaną luminescencją lub po prostu metodą optyczną (optically stimulated luminescence, także: OSL) zmierzono czas, który upłynął od ostatniego oświetlenia tych osadów. W tym przypadku oznacza to, że udało się ustalić, kiedy ziemia została osłonięta od słońca naczyniem – czyli, kiedy ustawiono dzban.
Według wyników analiz laboratoryjnych próbek z dwóch stanowisk słynnej Równiny Dzbanów naczynia zostały ustawione prawdopodobnie między 1240 a 660 rokiem p.n.e.
fot. Chaoborus
(opublikowano na licencji CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons)
Utrudnienia w badaniach
Jak donosi serwis phys.org, chociaż udało się wreszcie określić wiek dzbanów, badacze nadal zastanawiają, w jaki sposób dawnym ludom udało się przemieścić naczynia. Niestety archeolodzy mają olbrzymi problem z badaniem słynnej Równiny Dzbanów, ponieważ w całym regionie płaskowyżu Xiangkhoang znajdują się tysiące niewybuchów i min z okresu wojny w Wietnamie. Według australijskich archeologów prowadzących tam badania prace są obecnie możliwe tylko na około 10 procent stanowisk.
Więcej o wynikach datowania Równiny Dzbanów można przeczytać w artykule PLOS ONE, opublikowany w marcu 2021: Dating the megalithic culture of Laos: Radiocarbon, optically stimulated luminescence and U/Pb zircon results
Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, z podaniem źródła
Autor: Michał Gilewski
O Autorze: Doktorant na Uniwersytecie Warszawskim związany z Pracownią Archeologii Wybrzeży Pacyfiku i Dalekiego Wschodu. Prowadzi badania archeologiczne w Gwatemali. Przygotowuje pracę doktorską poświęconą problemowi rolnictwa prekolumbijskiego w płd. Gwatemali.
Redakcja: M.M.
Korekta językowa: A.J.