Kiedy w 1987 roku w Poznaniu odbyła się pierwsza konferencja Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, a kilkanaście lat później – jej toruńska kontynuacja, nikt nie przypuszczał, że staną się one tak ważnymi punktami odniesienia dla całego środowiska. Dziś, po niemal czterech dekadach, wracamy do tej tradycji, by ponownie spojrzeć na kondycję badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – z nowej perspektywy, bogatszej o doświadczenia, metody i odkrycia ostatnich dwudziestu lat.
Tegoroczna konferencja, zaplanowana na 5–7 listopada 2025 r., odbędzie się w Europejskim Centrum Edukacji Geologicznej (ECEG) w Chęcinach. Będzie to wydarzenie wyjątkowe nie tylko ze względu na skalę, ale także interdyscyplinarny charakter. W programie znalazły się 33 referaty oraz blisko 50 posterów prezentowanych w ramach sekcji Odkrycia. To prawdziwy przegląd najnowszych badań terenowych, analiz interdyscyplinarnych i interpretacji, które kształtują współczesne spojrzenie na kluczowe problemy archeologii wczesnego średniowiecza, w tym początki państwa polskiego.
Konferencję otworzy wykład prof. Michała Parczewskiego, poświęcony wkładowi archeologów w dyskusję nad rozmieszczeniem plemion słowiańskich. Następnie głos zabiorą organizatorzy toruńskiej konferencji z 2003 r. – Wojciech Chudziak i Sławomir Moździoch – którzy przedstawią subiektywny przegląd tego, jak zmieniła się archeologia wczesnego średniowiecza w Polsce w ciągu ostatnich dwóch dekad.
W kolejnych sesjach pojawią się wystąpienia m.in. Andrzeja Buko, Michała Kary, Przemysława Urbańczyka, Leszka Słupeckiego, Daniela Makowieckiego, Mirosława Makohonienki, Marka Krąpca czy Teresy Rodzińskiej-Chorąży – uznanych autorytetów w badaniach nad wczesnym średniowieczem.
Zabrzmią jednak także głosy młodszego pokolenia badaczy, którzy w większości przypadków podjęli się opracowania poszczególnych „regionów” w kluczowej części konferencji.
Bogactwo programu najlepiej oddaje trzyczęściowa struktura sesji:
Problemy – syntetyczne spojrzenie na najważniejsze kierunki badań i ich metodologiczne zaplecze,
Regiony – przegląd stanu badań w poszczególnych częściach kraju,
Odkrycia – sekcja posterowa, w której zaprezentowane zostaną wyniki najnowszych badań terenowych i projektów interdyscyplinarnych.
Konferencja odbywa się dzięki wsparciu uzyskanemu z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu „DOSKONAŁA NAUKA II”.
Organizatorami wydarzenia są: Fundacja VARIA Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Dla nas, organizatorów, ta konferencja to coś więcej niż tylko naukowe wydarzenie. To spotkanie pokoleń badaczy – tych, którzy budowali polską archeologię wczesnego średniowiecza, i tych, którzy dopiero w nią wchodzą. Mamy nadzieję, że będzie to okazja nie tylko do podsumowania, ale też do rozmowy o przyszłości, kierunkach badań i o tym, jak wspólnie opowiadać historię naszych najdawniejszych dziejów w nowoczesny sposób.
Do zobaczenia w Chęcinach!
Sławomir Wadyl