Wpisy

Opublikowane w

Początki astronomii i kalendarza Mezoameryki: nowe dowody w architekturze z terenów Majów i Olmeków

Na początku 2022 r. opisaliśmy badania słoweńskiego archeostronoma Ivana Šprajca, który mierząc orientacje ponad 70 grup E na centralnych Nizinach Majów dowiódł, że były one architektonicznymi narzędziami do strojenia 260-dniowego kalendarza oraz jego przełożenie na cykle i rytuały agrarne [artykuł: Grupy E nie służyły obserwacjom równonocy]. Ponieważ trwają dyskusje na temat tego, jak daleko wstecz sięgało użytkowanie mezoamerykańskich kalendarzy [o nowych dowodach epigraficznych pisaliśmy jesienią 2022 w artykule: Nowe odkrycia w San Bartolo: najstarszy bezpośredni dowód użycia kalendarza na Nizinach Majów], w podsumowaniu tekstu wspomnieliśmy o potrzebie zbadania orientacji również dla kompleksów architektonicznych MFU w meksykańskim stanie Tabasco. O odkryciu przez zespół Takeshiego Inomaty za pomocą LiDARu kilkuset środkowopreklasycznych platform Middle Formative Usumacinta (MFU) w rejonie rzeki Usumacinta (w tym największej i być może najstarszej budowli Majów – gigantycznej platformy w Aguada Fenix) oraz ich potencjalnych związkach z 260-dniowym kalendarzem Mezoameryki napisaliśmy wiosną 2022 [artykuły: Lidar na przesmyku Tehuantepec i potężne konstrukcje w Tabasco – pomost między kulturami Majów i Olmeków?; O co chodzi z tymi Olmekami? Cultura madre czy culturas hermanas? i Znaczenie odkryć w San Lorenzo i Aguada Fénix związane z kalendarzem Mezoameryki. Zaklęte w architekturze]. W styczniu 2023 słowo stało się ciałem, kiedy trójka badaczy: Ivan Šprajc, Takeshi Inomata oraz Anthony Aveni – jeden z ojców chrzestnych archeoastronomii, opublikowała w Science Advances wyniki pomiarów orientacji grup MFU, Middle Formative Chiapas (MFC), Middle Formative Gulf (MFG) i Veracruz Ceremonial (VC) ze stanów Veracruz i Tabasco oraz ich interpretacje w artykule Origins of Mesoamerican astronomy and calendar: Evidence from the Olmec and Maya regions. 

Czytaj dalej „Początki astronomii i kalendarza Mezoameryki: nowe dowody w architekturze z terenów Majów i Olmeków”

Opublikowane w

Węże z Orinoko: Znacznie prekolumbijskiej sztuki naskalnej z Kolumbii

Sztuka naskalna to szczególnie interesująca kategoria źródeł archeologicznych. Ryty czy malowidła znajdowane są na wszystkich kontynentach, zarówno na stanowiskach otwartych jak i jaskiniowych. W ostatnim czasie pisaliśmy choćby o stanowisku Toro Muerto, wspominaliśmy o badaniach archeologów z Uniwersytetu Jagiellońskiego w stanie Kolorado, a świat pod koniec 2020 roku obiegły informacje o odkryciu przedstawień zwierząt z epoki lodowcowej na panelu w lasach deszczowych Amazonii. 

Jak wiemy, sztuka naskalna nie była tworzona jedynie w Nowym Świecie, ale to w obu Amerykach szczególnie dynamicznie rozwijają się badania nad dawnymi arcydziełami zapisanymi w kamieniu. Związane jest to poniekąd z widocznym odejściem od inwazyjnych prac wykopaliskowych, szczególnie na terenie Stanów Zjednoczonych, gdzie głos społeczności rdzennych sprzeciwiający się bezrefleksyjnemu rozkopywaniu stanowisk osadniczych ich przodków (nie mówiąc już o cmentarzyskach!) jest coraz wyraźniej słyszalny. Zachęca to naukowców w bliskiej współpracy z autochtonami do badań nad tym co widoczne gołym okiem na powierzchni kamienia. 

W dzisiejszym tekście zaprezentujemy Państwu najnowsze odkrycia sztuki naskalnej ze środkowego i górnego biegu rzeki Orinoko w Kolumbii, próbując podobnie jak w przypadku sztuki z Toro Muerto, zrozumieć co mogły oznaczać motywy przedstawione na panelach.

Czytaj dalej „Węże z Orinoko: Znacznie prekolumbijskiej sztuki naskalnej z Kolumbii”

Opublikowane w

Ptolemejskie Pathyris: prowincjonalne miasto w Egipcie

Ptolemejskie Pathyris znane jest z bogatego zbioru papirusów i ostrakonów, które przetrwały w znakomitym stanie, pogrzebane w ruinach miasta. W archiwach lokalnej świątyni, czy urzędu notarialnego, ale przede wszystkim zwykłych rodzin zamieszkujących miasto, pod koniec XIX i w przeciągu  XX wieku odkryto tysiące tekstów opisujących zwyczajne życie starożytnych Egipcjan. Bizneswoman, spór o spadek, czy niewyjaśnione morderstwo – to tylko początek tej historii.

I chociaż archeologia starożytnego Egiptu tradycyjnie skupiała się na grobowcach, świątyniach i zabytkach pozostawionych przez elity, to w ramach Projektu Ptolemejskie Pathyris chcemy to zmienić, pokazując, jak wiele możemy dowiedzieć się o zwykłych ludziach i ich codziennym życiu.

 

Czytaj dalej „Ptolemejskie Pathyris: prowincjonalne miasto w Egipcie”

Opublikowane w

Warsztat neandertalczyka. Co nam mówią narzędzia sprzed tysięcy lat?

Wbrew obiegowej opinii na temat neandertalczyka, ludzie ci prezentowali wysoki poziom rozwoju umysłowego i stworzyli bogatą kulturę. Zajmowali różne tereny. Począwszy od śródziemnomorskich plaż, przez europejskie niziny, znajdujące się poniżej granicy lądolodu, po górzyste regiony południowej Europy i Bliskiego Wschodu i w każdym środowisku potrafili wykorzystywać dostępne zasoby.

© M.Brace, na licencji CC BY-NC-ND 2.0

Czytaj dalej „Warsztat neandertalczyka. Co nam mówią narzędzia sprzed tysięcy lat?”

Opublikowane w

Skarby epigrafiki: Waza Komkom

Waza Komkom odnaleziona na stanowisku archeologicznym Baking Pot to jeden z najwspanialszych zabytków sztuki oraz epigrafiki Majów. Z wyglądu przypomina wykonane w stylu kodeksowym wazy dynastyczne Kaanul (vide: Królestwo Węża III: Poszukując korzeni – wazy dynastyczne Kaanul). Choć formalnie nie jest to waza w stylu kodeksowym, to podobnie jak one jest rejestrem istotnych historycznych faktów. Waza Komkom to raport z wojennego zamieszania, jakie rozgorzało na przełomie VIII i IX stulecia n.e. na Nizinach Majów. W dniach chaosu, które trwały przez k’atun (około 20 lat), kończąc czas absolutnego panowania boskich władców – k’uhul ajawtak nad rzędami majańskich dusz. Waza jest zatem zapisem relacji herolda zawodzącego z pól dawnych bitew do chóru ofiar, obalanych potęg boskich i ludzkich oraz palonych ze szczętem miast. Bardem opiewającym czyny zapomnianych wodzów, których zmielone przez czas imiona okazały się mniej ważne od posiadanych przez nich tytułów.

Czytaj dalej „Skarby epigrafiki: Waza Komkom”

Opublikowane w

Tuż obok biło serce miasta. Historia kościoła św. Wojciecha

Muzeum Archeologiczne w Krakowie serdecznie zaprasza na otwarcie nowej wystawy w podziemiach zabytkowego kościoła św. Wojciecha, położonego na Rynku Głównym w Krakowie. 

Otwarcie wystawy odbędzie się dzisiaj, czyli w dniu 29 sierpnia (czwartek) o godzinie 12:00 w sali konferencyjnej gmachu głównego Muzeum przy ul. Senackiej 3. Po części oficjalnej zaplanowane jest przejście na ekspozycję.

© Muzeum Archeologiczne w Krakowie

Czytaj dalej „Tuż obok biło serce miasta. Historia kościoła św. Wojciecha”

Opublikowane w

Czy androidy śnią o cyfrowych kurhanach? Uczenie maszynowe w archeologii

Uczenie maszynowe w archeologii staje się coraz bardziej popularne, oferując nowe możliwości analizy dużych zbiorów danych i odkrywania ukrytych wzorców. To jednak już sam proces opisu i przygotowania danych jest często znacznie bardziej czasochłonny niż praca wybranych algorytmów. Już dziś, w trakcie procesu przygotowania właściwych opisów, możemy dostrzec potrzebę współpracy dobrze wyszkolonych archeologów i zaawansowanych specjalistów zajmujących się sztuczną inteligencją. Wierzymy, że tylko takie zespoły będą w stanie skutecznie wykorzystać nowe możliwości i osiągnąć wartościowe wyniki.

Czytaj dalej „Czy androidy śnią o cyfrowych kurhanach? Uczenie maszynowe w archeologii”

Opublikowane w

Bizancjum: odtrącona ostoja chrześcijaństwa. Dr Andrzej Kompa w Radiu Naukowym

Niechęć do Bizancjum w Polsce ma jeszcze jeden specyficzny powód. – Z pewnością w XIX wieku, ale także w okresie międzywojennym, w elicie intelektualnej i literackiej nakładały się jeszcze na to takie założenia, że Bizancjum to jest Rosja, a Rosja to Bizancjum. Tutaj autokracja, tam autokracja. I w związku z tym ta niechęć wynikała z niedoli ze strony Imperium Rosyjskiego. Choć w gruncie rzeczy było to tak nieprawdopodobne założenie, jak np. to, że nazywalibyśmy Stany Zjednoczone Anglią – porównuje.

Czytaj dalej „Bizancjum: odtrącona ostoja chrześcijaństwa. Dr Andrzej Kompa w Radiu Naukowym”