Kategoria: Archeologia Pradziejowa

Opublikowane w

O pewnym garncarzu i jego piecu

Myśleliście, że w jaskiniach mieszkali jaskiniowcy? A co powiecie na XIX-wiecznego garncarza? Dziś osobom idącym Doliną Sąspowską w sercu Ojcowskiego Parku Narodowego trudno uwierzyć, że jeszcze 100–200 lat temu znajdowało się tu kilkanaście gospodarstw rozsianych po obu stronach – wijącego się jej dnem – potoku Sąspówka.

Jedna z zagród położona była u wylotu wąwozu Jamki, bezpośrednio pod pionowymi, wysokimi na ponad 20 metrów wapiennymi skałami. Gospodarstwo widać na mapie Galicji Zachodniej , opracowanej w latach 1801–1804 przez austrackiego pułkownika Antoniego Meyera von Heldensfelda po aneksji tych terenów przez Austro-Węgry. Trzy, może cztery niewielkie zabudowania po prawej stronie strumienia.

Skała w tym miejscu jest nieco wklęsła i tworzy dość przestronne schronisko. Z jednej strony pęknięcie w skałach ma postać pionowego komina. Nie bez znaczenia dla naszej historii. 

Czytaj dalej „O pewnym garncarzu i jego piecu”

Opublikowane w

O glinianej grzechotce, która ma tylko 1500 lat

Mieliście kiedyś w ręce glinianą grzechotkę, która ma ponad 1500 lat? Potrząśnięta wydaje delikatny dźwięk. Coś jest w środku i nadal grzechocze. Tak samo jak wtedy – 1500 lat temu. Czy zgubił ją jakiś nieuważny maluch, bawiący się nieopodal jaskini? Służyła do odprawiania zapomnianych rytuałów? A może ktoś włożył ją jako dar do grobu? Dzisiejszy tekst opowiadać będzie właśnie o glinianej grzechotce.

Zacznijmy jednak od początku. Jest rok 2017. Zabieramy się do badań w Jaskini Koziarnia. Jaskinia jest bardzo zniszczona. Pisałam o tym w poprzednich tekstach. Analizujemy więc stare plany wykopów, identyfikujemy miejsca, gdzie nikt jeszcze nie prowadził badań. Kopał w niej w XIX wieku Ferdynand Roemer, a raczej ktoś na jego zlecenie (pojedyncze zabytki zachowały się w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu). Potem w połowie XX wieku duże badania rozpoczął Profesor Chmielewski. Jaskinia badana była zatem tylko dwa razy. Wszystko wydaje się jasne.

Czytaj dalej „O glinianej grzechotce, która ma tylko 1500 lat”

Opublikowane w

Czy homininy polowały w plejstocenie na euroazjatyckie słonie leśne?

Rekonstrukcja wyglądu i rozmiaru słonia leśnego. W tle Pałac Kultury i Nauki w Warszawie
© PAN Muzeum Ziemi, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0

Plejstoceńskie słonie leśne (Palaeoloxodon antiquus) to jedne z największych ssaków, które kroczyły po Ziemi. Występowały one w większej części Europy oraz w Azji Mniejszej od ok. 780 do 30 tys. lat temu, równocześnie z egzystującymi na tych obszarach trzema gatunkami homininów: Homo heidelbergensis, Homo neanderthalensis i Homo sapiens. Rodzi się zatem pytanie na temat relacji homininów z tymi zwierzętami. Mimo szczątkowych źródeł archeologicznych, które mogłyby pomóc w jednoznacznej ocenie sytuacji, nie jest ona jednak oczywista. 

Czytaj dalej „Czy homininy polowały w plejstocenie na euroazjatyckie słonie leśne?”

Opublikowane w

Jaskinie śladami turystów

Gdy szukaliśmy zapomnianych stanowisk Doliny Sąspowskiej, natknęliśmy się na niespodziewane znalezisko, które – właściwie odczytane – stało się świadectwem popularności Ojcowa jako ośrodka wypoczynkowego w XX wieku. Oto historia o tym, jak przypadkowe odkrycie napisów i rytów na ścianach Jaskini Złodziejskiej poprowadziło nas przez jaskinie śladami turystów.

Czytaj dalej „Jaskinie śladami turystów”

Opublikowane w

[WYWIAD] Chemiczny ślad z przeszłości

Badania archiwaliów i powrót na znane już wcześniej stanowiska motywują do poszukiwania nowych metod oraz poszerzania sieci naukowej współpracy. Materiałem, obficie występującym na (prawie) każdym stanowisku archeologicznym, którego analiza potrafi przynieść zaskakująco dużo informacji, jest… ziemia. Zapraszamy na wywiad z profesor Małgorzatą Suską-Malawską, biolog z Uniwersytetu Warszawskiego, o tajemniczych n-alkanach, wyzwaniach w rekonstruowaniu przeszłości na podstawie analiz biogeochemicznych oraz o trudnościach we współpracy z archeologami.

Profesor Małgorzata Suska-Malawska podczas wyprawy do Ayakagytmy (Uzbekistan) w 2021 roku
@ Hikmatulla Hoshimov, na licencji CC BY-SA 4.0

Czytaj dalej „[WYWIAD] Chemiczny ślad z przeszłości”

Opublikowane w

Tajemnice jaskini Koziarni. Część druga – rozwiązanie zagadki

Wykopaliska w jaskini Koziarnia to było małe trzęsienie ziemi. Serio. Na końcu jaskini pracujący nieprzerwanie sejsmograf notował każde uderzenie młotka geologicznego. Geofizycy płacili cenę za to, abyśmy my, archeolodzy, w końcu odkryli tajemnice Koziarni.

Wygląd wnętrza jaskini Koziarnia w trakcie badań wykopaliskowych w 2017 roku. Warto zwrócić uwagę na mgłę wiszącą w jaskini w letnie upalne dni
© M. Kot, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0

Czytaj dalej „Tajemnice jaskini Koziarni. Część druga – rozwiązanie zagadki”

Opublikowane w

Berło z brązu: Symbol zmiany cywilizacyjnej

Ten fabularyzowany dokument to swego rodzaju opowieść – wędrówka po ziemiach naszego kraju i Europy przed około 4000 laty. Czas, o którym mówimy, to przejście z epoki neolitu do epoki brązu, czyli od epoki użytkowania kamienia do epoki pierwszego w dziejach ludzkości metalu wykorzystywanego na szeroką skalę. W okresie tym nastąpił gwałtowny skok technologiczny i cywilizacyjny, znacząco podniósł się poziom i jakość życia, nastąpiła też zmiana samego sposobu funkcjonowania społeczeństw. Nastąpiło wyraźne bogacenie się ludzi. Wyroby z brązu, które zaczęły funkcjonować w codziennym życiu, stały się zewnętrznym symbolem statusu społecznego i oznaką bogactwa. Tak zarysowana tematyka, w bezpośredni sposób przekłada się na wysoki walor poznawczy, informacyjny i edukacyjny filmu. Dzięki plenerom, scenografii, rekonstruktorom, animacji 3D, precyzyjnie zaplanowanym kadrom, przywołamy świat, który już dawno przestał istnieć.

Berło sztyletowate kultury unietyckiej
©Karl Weule
Domena publiczna

Czytaj dalej „Berło z brązu: Symbol zmiany cywilizacyjnej”

Opublikowane w

Puszcza inspiruje: Cmentarzysko część II

W zeszłym roku pod koniec listopada odbył się premierowy pokaz pierwszej części filmu dokumentalnego pod tytułem “Cmentarzysko” opowiadającego o początku badań archeologicznych w Zaborowie na terenie zachodniego Mazowsza, prowadzonych przez Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego im. Stefana Woydy w Pruszkowie i Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.  Już jutro w Zaborowie odbędzie się pokaz drugiej części filmu.

Czytaj dalej „Puszcza inspiruje: Cmentarzysko część II”

Opublikowane w

Najstarsze mumie na świecie?

Współczesne muzea pełne są zabytków pozbawionych kontekstu odkrycia. Mogą to być znaleziska luźne bądź artefakty pochodzące z badań w czasach, kiedy dokumentację wykopaliskową prowadzono w dość ograniczony sposób. A należy przyznać, że jest ona najważniejszym aspektem pracy archeologa. Gdyż dzięki niej zachowuje się mnóstwo informacji, pozwalających na interpretację odkryć nawet po wielu latach. Przekonali się o tym archeolodzy z Portugalii, którzy przeanalizowali fotografie wykonane w terenie w latach sześćdziesiątych XX wieku podczas eksploracji mezolitycznego stanowiska związanego z konsumpcją mięczaków wodnych. Wyniki tych badań rzuciły światło na zabiegi mumifikacyjne sprzed 8000 lat! Jeżeli opinie naukowców są właściwe, to portugalskie znaleziska to najstarsze mumie na świecie.

Mumia kultury Chinchorro
© Luis Lobos Rivadeneira
opublikowano na licencji CC BY-NC 2.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Najstarsze mumie na świecie?”