Kategoria: Archeowieści

Opublikowane w

Celtyberyjskie kobiety. Rola kobiety w przedrzymskich społecznościach Mesety

Epoka żelaza tradycyjnie przedstawiana jest jako czas wojowników: miecza i tarczy. Prawie zawsze jako głównych bohaterów tego okresu przedstawia się mężczyzn. Mimo tego, legendy o wojowniczych Banshee czy Walkiriach także zapisały się na stałe w europejskiej kulturze. Badaczka z Uniwersytetu w Salamance w najnowszym artykule opublikowanym na łamach European Journal of Archaeology skupiła się na próbie odszukania obrazu kobiety w kontekście archeologicznym w rejonie Meseta w środkowej części Iberii. Próbowała odpowiedzieć na pytanie: jakie role pełniły kobiety w przedrzymskich społecznościach zamieszkujących ten rejon w późnej epoce żelaza?

Czytaj dalej „Celtyberyjskie kobiety. Rola kobiety w przedrzymskich społecznościach Mesety”

Opublikowane w

Dziewczynka z jaskini Tunel Wielki. Zagadka, grób i popkultura

O dziewczynce z jaskini Tunel Wielki napisano i powiedziano już bardzo wiele. Wiemy, że pochowano ją w drugiej połowie XVII lub pod koniec XVIII wieku w płytkiej jamie grobowej, na plecach, z rękoma ułożonymi wzdłuż ciała. Do ust włożono jej czaszkę, a najpewniej głowę, zięby. Drugą, identyczną znaleziono obok lewego policzka zmarłej. Być może także ta czaszka pierwotnie tkwiła w ustach dziecka.

Czytaj dalej „Dziewczynka z jaskini Tunel Wielki. Zagadka, grób i popkultura”

Opublikowane w

Wielkie kobiety średniowiecza [Podcast]

W kolejnym podcaście z serii “1000 lat. Prześwietlenie” spotkamy się z wybitnymi kobietami polskiego średniowiecza. Ich rola jest niedoceniana. A przecież Dobrawa przyniosła Polsce chrześcijaństwo, Rycheza uratowała dynastię Piastowską, Gertruda była pierwszy polskim pisarzem. A było ich znacznie więcej – dzielnych, mądrych, władczych, a czasem okrutnych i bezwzględnych. Dlaczego więc tak mało o nich wiemy? Kto i dlaczego zepchnął je na margines historii? Czemu znana nam ze źródeł historia, to niemal wyłącznie historia mężczyzn? Łukasz Starowieyski wraz z dr. Tomaszem Borowskim postarają się prześwietlić tę sprawę.

Czytaj dalej „Wielkie kobiety średniowiecza [Podcast]”

Opublikowane w

Pani Ix Tz’akb’u Ajaw (Ahpo Hel). Kim była Czerwona Królowa z Palenque?

Palenque (Chiapas, Meksyk) – stanowisko archeologiczne niegdyś na ustach wszystkich ze względu na spektakularny grobowiec władcy znanego jako K’inich Janaab’ Pakal I: jedno z najważniejszych odkryć w archeologii Majów i Mezoameryki. Grobowiec Pakala Wielkiego, do którego Alberto Ruz Lhuillier przekopywał się przez sześć lat, pokazał, że piramidy Majów nie stanowią jedynie postumentów dla – wieńczących ich szczyty – świątyń. Przynajmniej w niektórych przypadkach pełnią one również rolę grobowca. Natomiast pismo Majów, zdobiące w tym wypadku bogato rzeźbiony sarkofag władcy, koduje w sobie coś więcej niż tylko daty wydarzeń astronomicznych. Niesie z sobą imiona oraz historie prawdziwych ludzi. Odkrycie to przez lata budziło rozmaite emocje, a słynny autor teorii psuedonaukowych – Erich von Däniken – zarobił na nim niemało, gdy obrócił poziomo scenę przedstawiającą Pakala leżącego u stóp yaxché (drzewa przechodzącego przez wszystkie poziomy majańskiego wszechświata) i posadził władcę we wnętrzu statku kosmicznego. Archeologia oraz epigrafika Majów rozwinęły się znacznie od lat 50. ubiegłego stulecia, natomiast elitarny pochówek, w którym spoczywał K’inich Janaab’ Pakal I, zwany Pakalem Wielkim, nie był w Palenque jedyny…

Czytaj dalej „Pani Ix Tz’akb’u Ajaw (Ahpo Hel). Kim była Czerwona Królowa z Palenque?”

Opublikowane w

Polskie odkrycie wyróżnione w TOP 10 magazynu “Archaeology”

Mumia jednego z elitarnych rzemieślników odkrytych w galerii© M. Giersz, na licencji CC BY-SA 4.0

Prestiżowy magazyn “Archaeology” ogłosił właśnie Top 10 archeologicznych odkryć 2022 roku. Wśród wyróżnionych projektów znalazły się tegoroczne, polsko-peruwiańskie badania w królewskiej nekropoli Castillo de Huarmey. Badacze z Uniwersytetu Warszawskiego w lutym odkryli “Galerię Elitarnych Rzemieślników”.

Czytaj dalej „Polskie odkrycie wyróżnione w TOP 10 magazynu “Archaeology””

Opublikowane w

AZP+ Nowy program Narodowego Instytutu Dziedzictwa

Kilka dni temu odbyła się konferencja i premiera filmu dotyczących nowego programu rozpoznania dziedzictwa archeologicznego – AZP + .

Program realizowany jest w Narodowym Instytucie Dziedzictwa i jak sama nazwa wskazuje będzie on rozwinięciem Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) czyli poszukiwań stanowisk archeologicznych na terenie Polski za pomocą tzw. powierzchniówek. Polegają one na przejściu grup archeologów po zaoranych polach i poszukiwaniu na powierzchni zabytków archeologicznych, na podstawie których następnie oznacza się tzw. stanowiska archeologiczne. Od lat 70-tych XX wieku udało się w ten sposób przebadać większość naszego kraju.

Dziś metody rozpoznania dziedzictwa archeologicznego znacznie się rozwinęły i relikty archeologiczne można odnajdywać i dokładnie lokalizować także za pomocą m.in. fotografii lotniczej, metod geofizycznych, lotniczego skaningu laserowego itp. Potrzebne są zmiany w prawie, nowoczesny system informatyczny, szeroki program edukacji i zmiany w praktyce konserwatorskiej i działaniach archeologów. AZP+ to na razie koncepcja i zapowiedź zmian jakie stopniowo będą postulowane i wprowadzane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Założenia programu nowoczesnego rozpoznania dziedzictwa powstały po wielomiesięcznej analizie stanu obecnego, potrzeb i oczekiwań odbiorców, przy udziale grona ekspertów, przedstawicieli urzędów konserwatorskich i pracowników NID.

Opublikowane w

O pewnym garncarzu i jego piecu

Myśleliście, że w jaskiniach mieszkali jaskiniowcy? A co powiecie na XIX-wiecznego garncarza? Dziś osobom idącym Doliną Sąspowską w sercu Ojcowskiego Parku Narodowego trudno uwierzyć, że jeszcze 100–200 lat temu znajdowało się tu kilkanaście gospodarstw rozsianych po obu stronach – wijącego się jej dnem – potoku Sąspówka.

Jedna z zagród położona była u wylotu wąwozu Jamki, bezpośrednio pod pionowymi, wysokimi na ponad 20 metrów wapiennymi skałami. Gospodarstwo widać na mapie Galicji Zachodniej , opracowanej w latach 1801–1804 przez austrackiego pułkownika Antoniego Meyera von Heldensfelda po aneksji tych terenów przez Austro-Węgry. Trzy, może cztery niewielkie zabudowania po prawej stronie strumienia.

Skała w tym miejscu jest nieco wklęsła i tworzy dość przestronne schronisko. Z jednej strony pęknięcie w skałach ma postać pionowego komina. Nie bez znaczenia dla naszej historii. 

Czytaj dalej „O pewnym garncarzu i jego piecu”

Opublikowane w

Podwodny, tajemniczy świat Majów

  • Czym jest archeologia podwodna?
  •  Dlaczego warto prowadzić badania podwodne w Gwatemali?
  •  Co przyniosły badania krakowskich archeologów?
  •  Jaka jest specyfika tych prac?
  • Jakie skarby można znaleźć na dnie jeziora Petén Itzá?
  •  Czy Majowie składali ofiary z ludzi w wodzie?
  •  Czym prace w Gwatemali różnią się od badan podwodnych np. w Europie?
  •  Czy badania podwodne są niebezpieczne?
  •  Jak zostać archeologiem podwodnym?

Na część z tych pytań mogliście znaleźć odpowiedzi w naszym wcześniejszym artykule “Podwodne dary dla boga deszczu. Archeologia jeziora Petén Itzá”

Dziś zapraszamy na rozmowę z Magdaleną Krzemień (doktorantka w Zakładzie Archeologii Nowego Świata, Instytut Archeologii UJ) na temat podwodnych badań archeologicznych prowadzonych przez nią i jej zespół w ramach “Petén Itzá Project – Underwater Archaeological Expedition to Guatemala”.

Zabytki z pierwszego sezonu badawczego – na pierwszym planie widoczne zdobienie kadzielnicy w formie ludzkiej twarzy, dalej krzemienne ostrze, duże naczynie na nóżkach „mamiformes” i naczynia z depozytu © E. Łuba, A. Górnicki, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Zabytki z pierwszego sezonu badawczego – na pierwszym planie widoczne zdobienie kadzielnicy w formie ludzkiej twarzy, dalej krzemienne ostrze, duże naczynie na nóżkach „mamiformes” i naczynia z depozytu
© E. Łuba, A. Górnicki, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0

Czytaj dalej „Podwodny, tajemniczy świat Majów”

Opublikowane w

Kura w nocniku – o trudnej sztuce odróżniania naczyń kuchennych od naczyń nocnych (nocników)

Studiując historię lub archeologię, dążymy do poznania ludzi w dawnych czasach. Niestety, nie wszystkie aspekty życia pozostają tak samo dokładnie opisane w źródłach pisanych oraz zachowane w materiale pochodzącym z wykopalisk archeologicznych. Posiadamy opisy wystawnych uczt, codziennych posiłków, a nawet książki kucharskie. Jendakże nie zawsze wiemy, co działo się potem. Higiena jest bardzo ważnym aspektem życia codziennego mającym niebagatelny wpływ na nasze zdrowie. Jednak podobnie jak współcześnie, w dawnej literaturze temat higieny, a w szczególności tego, co dzieje się w miejscu sekretnym (nazwa określająca pomieszczenie przeznaczone na toaletę pochodzące od łacińskiego locum secretum i loca secreta) był pomijany lub jedynie wzmiankowany.

Współczesne badania dążą do odtworzenia wszystkich aspektów życia w przeszłości w celu lepszego zrozumienia życia codziennego naszych przodków, ich stanu zdrowia i poziomu higieny. W niniejszym tekście zastanowimy się jakie trudności napotykają archeolodzy badający ceramikę odkrytą podczas badań wykopaliskowych i czemu to akurat paleoparazytolodzy (badacze zajmujący się starożytnymi pasożytami) mogą im przyjść wtedy na ratunek. Czytaj dalej „Kura w nocniku – o trudnej sztuce odróżniania naczyń kuchennych od naczyń nocnych (nocników)”

Opublikowane w

Relikty drewniano-ziemnego wału z XIV wieku. Fragment umocnień grodu książąt mazowieckich

Relikty drewniano-ziemnego wału skrzyniowego z połowy XIV wieku odnaleziono podczas badań archeologicznych prowadzonych w latach 2004–2007 na dziedzińcu pałacu Pod Blachą. Będą one prezentowane od początku listopada w Piwnicy Studziennej Zamku Królewskiego w Warszawie, ponownie udostępnionej zwiedzającym.

Relikt drewniano-ziemnego wału prezentowany w Piwnicy Studziennej Zamku Królewskiego w Warszawie wraz z infografiką autorstwa Zuzanny Łąpieś
© A. Budziszewski, na licencji CC BY-NC-SA 4.0

Czytaj dalej „Relikty drewniano-ziemnego wału z XIV wieku. Fragment umocnień grodu książąt mazowieckich”