Kategoria: Archeowieści

Opublikowane w

Kiedy Ukraina odzyska scytyjskie, greckie i rzymskie skarby z Krymu?

Ponury cień rosyjskiego ataku na Ukrainę przesłonił kolejny etap precedensowego sporu sądowego, który rozpoczął się wraz z aneksją Krymu przez Rosję w roku 2014. Spór ten dotyczy zbioru kilkuset przedmiotów wypożyczonych z czterech ukraińskich muzeów położonych na Krymie na potrzeby wystawy “Krym: złoto i tajemnice Morza Czarnego”, która w roku 2013 została zorganizowana w Muzeum Nadrenii w Bonn, a następnie w lutym 2014 przeniesiona do Muzeum Allarda Piersona w Amsterdamie, gdzie można było ją zwiedzać do sierpnia 2014.

Jeden z eksponatów wystawy “Krym: złoto i tajemnice Morza Czarnego”. Zdjęcie opublikowane na licencji Creative Commons 4.0 na stronie culture.voicecrimea.com.ua.

Czytaj dalej „Kiedy Ukraina odzyska scytyjskie, greckie i rzymskie skarby z Krymu?”

Opublikowane w

Zamki krzyżackie w 3D–Interaktywna mapa zamków gotyckich

W ramach międzynarodowego projektu “Turystyka bez granic” wykonano szereg materiałów edukacyjnych szczególnie interesujących dla turystów. W listopadzie 2021 Stowarzyszenie gmin “Polskie zamki gotyckie” na stronie projektu https://zamkigotyckie.org.pl/3d/ zamieściło interaktywną mapę oraz grę zawierającą szczegółowe modele 3D dwudziestu zamków gotyckich z terenów Pomorza, Warmii i Mazur. Dzięki temu narzędziu możemy poznać i zwiedzać zabytki średniowiecznej architektury o każdej porze dnia i nocy, w domowym zaciszu.

Rekonstrukcja 3D zamku w Malborku wraz z opisem i zarysem historii w języku polskim
Rekonstrukcja 3D zamku w Malborku wraz z opisem i zarysem historii w języku polskim

Czytaj dalej „Zamki krzyżackie w 3D–Interaktywna mapa zamków gotyckich”

Opublikowane w

Pożegnanie z dziką Afryką. Wymieranie zwierząt w Lesotho od Późnego Plejstocenu

Wpływ człowieka na środowisko naturalne określane jest obecnie terminem antropopresji. Oddziaływuje bezpośrednio na lokalną florę i faunę. Obejmuje zarówno przypadkowe jak i zamierzone działania mające na celu przekształcenie i dostosowania środowiska do potrzeb człowieka. W celu prześledzenia procesu jakim jest wymieranie zwierząt w Lesotho i określenia najważniejszych czynników dziesiątkujący faunę na obszarze południowej Afryki, badacze przebadali trzy kategorie źródeł. Należą do nich wyniki badań archeologicznych, historyczne relacje brytyjskich kolonizatorów oraz ustne relacje mieszkańców Lesotho spisywane od lat trzydziestych XX wieku do dnia dzisiejszego. 

Rycina z African Hunting from Natal to the Zambesi including Lake Ngami, the Kalahari Desert, andc. from 1852 to 1860 autorstwa Williama Charlesa Baldwina
Dzięki uprzejmości British Library
Opublikowano na licencji Public Domain Mark 1.0

Czytaj dalej „Pożegnanie z dziką Afryką. Wymieranie zwierząt w Lesotho od Późnego Plejstocenu”

Opublikowane w

“Cudze chwalicie…” 8 wykładów na Nowe Tysiąclecie

Nowe odkrycia archeologiczne pobudzają zbiorową wyobraźnię, a czasem nawet wywołują sensację – i to nie tylko naukową. Nie wszystkie jednak odkrycia rzeczywiście wzbogacają naszą wiedzę, na przykład na temat antyku, i zmienią dotychczasowe ustalenia. Wbrew pozorom, to te mniej wytworne budowle, czy też skromnie wyglądające zabytki w znacznie większym stopniu przyczyniają się do rozwoju nauki niż niektóre antyczne dzieła sztuki czy rzemiosła.

Czytaj dalej „“Cudze chwalicie…” 8 wykładów na Nowe Tysiąclecie”

Opublikowane w

Bałtyjska Suwalszczyzna i nieinwazyjne badania archeologiczne

Przedhistoryczne dzieje Suwalszczyzny znane są głównie z badań, które rozpoczęły się w latach 50. XX wieku. Zespół młodych naukowców zainicjował wówczas – niezwykle nowoczesny i wyprzedzający swoje czasy – projekt multidyscyplinarnych badań nad pradziejami Suwalszczyzny. Badacze (archeolodzy, antropolodzy, językoznawcy, przyrodnicy i historycy) zebrani pod sztandarami Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej przez mniej więcej dwie dekady, prowadzili żmudne prace, których wyniki do dziś stanowią podstawę wiedzy o przeszłości tej pięknej krainy. Badania oraz historia Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej są niesamowite i fascynujące. Powstał już na ten temat zbiór opracowań, a w przygotowaniu są kolejne!

Widok kompleksu osadniczego w Osowej z lotu ptaka
© M. Pisz, na licencji CC-BY-SA 4.0

Czytaj dalej „Bałtyjska Suwalszczyzna i nieinwazyjne badania archeologiczne”

Opublikowane w

Czy zębów rekina używano jako narzędzi? Archeologia eksperymentalna

Znaleziska ekofaktów, do których zaliczają się szczątki zwierzęce, są powszechne na stanowiskach archeologicznych w każdym zakątku świata. Badania tych szczątków pozwalają na określenie gatunków hodowanych w danej społeczności oraz sposobu wykorzystywania produktów pochodzenia zwierzęcego. Szczątki dzikiej zwierzyny pozwalają na ustalenie, które gatunki uległy synantropizacji i funkcjonowały w ludzkich osadach oraz na które zwierzęta polowano. Część z pozostałości zwierzęcych to szczątki pokonsumpcyjne, noszące ślady oddzielania  mięsa od kości oraz obróbki termicznej. Dodatkowo szczątki zwierzęce mogły być obrabiane i używane jako narzędzia. Dotyczy to najczęściej kości, natomiast analizy wykorzystywania zwierzęcego uzębienia – zwłaszcza fauny oceanicznej – przez ludzi są bardzo rzadkie. Niniejszy tekst zaprezentuje Państwu przykład badań związanych z archeologią eksperymentalną, które rzucają nowe światło na używanie zębów rekina przez rdzenne społeczności wybrzeża Brazylii.

Południowe wybrzeże Brazylii, Praia Olho de Boi © Antonio Delgado opublikowano na licencji CC BY-ND 2.0, via Wikimedia Commons
Południowe wybrzeże Brazylii, Praia Olho de Boi
© Antonio Delgado
opublikowano na licencji CC BY-ND 2.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Czy zębów rekina używano jako narzędzi? Archeologia eksperymentalna”

Opublikowane w

Tingitana Frontier Project – badania rzymskiego limesu w Maroku

Polsko-marokańska misja archeologiczna prowadząca badania rzymskiego limesu na przełomie października i listopada 2021 roku odkryła pozostałości rzymskiej wieży obserwacyjnej, która stanowiła część systemu obrony antycznego miasta Volubilis. Projekt realizowany jest w ramach w ramach umowy o wzajemnej współpracy podpisanej w lipcu 2021 pomiędzy Uniwersytetem Warszawskim a Narodowym Instytutem Archeologii i Dziedzictwa Kulturowego w Rabacie (INSAP).

Widok ze stanowiska w kierunku południowo-wschodnim © K. Bartczak, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Widok ze stanowiska w kierunku południowo-wschodnim
© K. Bartczak, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0

Czytaj dalej „Tingitana Frontier Project – badania rzymskiego limesu w Maroku”

Opublikowane w

Mumia z kiszonym płodem: kolejny przykład myślenia życzeniowego

Wiosną zeszłego roku media na całym świecie obiegła sensacyjna informacja o odkryciu płodu w mumii kobiety, zdeponowanej w Muzeum Narodowym w Warszawie. Autorzy tego odkrycia z zespołu Warsaw Mummy Project stwierdzili, że w chwili śmierci kobieta była w 26-30 tygodniu ciąży, zatem na początku trzeciego trymestru, a płód nie został wyciągnięty podczas procesu balsamowania – w przeciwieństwie do wnętrzności kobiety, które usunięto przez nacięcie po lewej stronie jamy brzusznej. Zaobserwowali poza tym, że zmumifikowany płód miał połamane kości (nie widać tego na opublikowanych radiogramach) i składał się z dwóch części, co miało być wynikiem pośmiertnego uszkodzenia miednicy kobiety.

Typowa procedura mumifikacji w starożytnym Egipcie, ilustracja udostępniona na licencji CC BY-ND 4.0, via Wikimedia Commons
Typowa procedura mumifikacji w starożytnym Egipcie;
© SimplisticReps, ilustracja udostępniona na licencji CC BY-ND 4.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Mumia z kiszonym płodem: kolejny przykład myślenia życzeniowego”

Opublikowane w

Grupy E nie służyły obserwacjom równonocy

W kwietniu 2021 na platformie PLOS ONE ukazał się artykuł archeoastronoma Ivana Šprajca dotycząca potencjalnych orientacji astronomicznych ponad 70 kompleksów określanych jako grupy E i innych budowli ceremonialnych na centralnych Nizinach Majów, co prowadzi do interesujących wniosków odnośnie do majańskich kalendarzy i kosmologii, która w mezoamerykańskiej wizji ożywionego Wszechświata oznacza nierozerwalny związek między tym, jak jest on fizycznie zbudowany a jakie siły ponadnaturalne nim zawiadują (po dziś dzień w żadnym z prawie 30 istniejących obecnie języków majańskich nie ma słów na oddzielne określenie natury i religii).

Grupa E w Uaxactún: historycznie pierwszy zidentyfikowany kompleks architektoniczny tego rodzaju. Widok ze szczytu zachodniej piramidy na platformę z trzema świątyniami na wschodzie. Rycina na podstawie książki: Robert J. Sharer i Loa P. Traxler (2005) The ancient Maya (6th edition)
© P.A. Trześniowski
Opublikowano na licencji CC BY 4.0

Czytaj dalej „Grupy E nie służyły obserwacjom równonocy”

Opublikowane w

Bioarchaeology of the Near East – tom 15 jest już dostępny

Najnowszy tom czasopisma Bioarchaeology of the Near East zawiera trzy regularne artykuły i osiem krótkich raportów z badań terenowych o szerokim zakresie tematycznym. Nina Maaranen i jej koledzy z projektu ERC Hyksos Enigma prezentują badania dotyczące cech niemetrycznych zębów w Awaris, stolicy Hyksosów, w porównaniu z innymi stanowiskami z Egiptu. Ich wyniki wskazują, że mieszkańcy Awaris mieli inne pochodzenie niż Egipcjanie, co potwierdza hipotezę, że masowa migracja z Lewantu do wschodniej delty Nilu miała miejsce w Drugim Okresie Przejściowym.

Czytaj dalej „Bioarchaeology of the Near East – tom 15 jest już dostępny”