Trzcina w łucznictwie pradziejowej Europy? Rewelacyjne wyniki badań polskich naukowców

Badania nad możliwością wykorzystania trzciny pospolitej do produkcji strzał w europejskiej przeszłości wywołały duże zainteresowanie po odkryciu w północno-wschodniej Polsce konkretnego rodzaju przedmiotu datowanego na późny neolit (ok. 4500 lat). Przedmiot ten, powszechnie interpretowany jako prostownik trzcinowych strzał, zainspirował badaczy do pogłębionej analizy potencjału wykorzystania tego surowca w łucznictwie pradziejowym. W celu zweryfikowania właściwości pędów trzciny jako materiału wyjściowego do tworzenia strzał oraz zrozumienia motywów stojących za produkcją i użyciem strzał trzcinowych przeprowadzono szereg analiz mechanicznych oraz eksperymentalnych. Wyniki badań prowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz PAN Muzeum Ziemi w Warszawie opublikowano właśnie w prestiżowym czasopiśmie „Archaeometry”.

Przyczynek do badań

Trzcina pospolita, pomimo swojej globalnej powszechności, stosunkowo rzadko była wykorzystywana do produkcji strzał, głównie z uwagi na swoją kruchość.

„Źródła archeologiczne wskazują, że w Europie do produkcji drzewców strzał używano głównie takich gatunków roślin jak: sosna, wierzba, brzoza, leszczyna, dereń czy olcha” – mówi Aleksandra Cetwińska, doktorantka Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.

„Niemniej, wykorzystanie trzciny w łucznictwie jest bogato udokumentowane w literaturze etnoarcheologicznej i etnograficznej, zwłaszcza w regionach o niskiej dostępności krzewów czy drzew, a zatem surowca o spodziewanie wyższej wytrzymałości. Obserwacje te wraz ze znaleziskami prostowników do trzcinowych strzał w Polsce północno-wschodniej stanowiły punkt wyjścia do zbadania właściwości trzciny i jej potencjalnego wykorzystania w tym zakresie” – dodaje.

Rezultaty 

Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że trzcina pospolita idealnie nadawała się jako surowiec do produkcji strzał. Dowodzi tego przede wszystkim wyjątkowa sztywność materiału, która przekłada się na jego wytrzymałość.

“Jest to cecha, którą trudno byłoby zidentyfikować bez współpracy z dr. Grzegorzem Koczanem ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, odpowiedzialnym w projekcie za przeprowadzenie analiz mechanicznych – wyjaśnia Cetwińska. Trzcina okazała się również surowcem niesłychanie podatnym obróbce, zaś trzcinowe strzały wykazały wyjątkowy potencjał balistyczny, który można sprytnie wykorzystać w łucznictwie, znając wcześniej właściwości tej rośliny” – dodaje badaczka. 

 

Implikacje i wnioski 

Badania nad potencjałem wykorzystania trzciny wytyczają nowe ścieżki poznawcze w dziedzinie archeologii, wnosząc istotne spojrzenie na prehistoryczne łucznictwo w Europie. Wyniki te mają również praktyczne zastosowanie w rekonstrukcji technik i umiejętności dawnych łuczników na całym świecie.

Na podstawie: Cetwińska, A., Koczan, G. M., Sadło, M., Cetwiński, K., Skrzyński, G., & Manasterski, D. (2024). Investigating the potential of using reed (Phragmites) arrowshafts in prehistoric Europe through mechanical and experimental research. Archaeometry.

 

Autorka: Aleksandra Cetwińska

Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, z częścią zdjęć, z podaniem źródła

Redakcja: A.B.

Okładka: Ilustracja wygenerowana w Midjourney, edycja K.K.

Promt: zbliżenie na plecy prehistorycznej kobiety z kołczanem trzcinowych strzał w stylu malarstwa ekspresjonistycznego