Kategoria: Archeologia Pradziejowa

Opublikowane w

[Podcast] Rewolucja neolityczna

W serii “Rewolucje” naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego opowiadają o przełomach w dziejach nauki oraz kluczowych przemianach w myśleniu człowieka o świecie. Od epoki kamienia, przez narodziny logiki i filozofii, kształtowanie się idei uniwersytetu, aż po współczesne badania i teorie naukowe.

Rekonstrukcja neolitycznego domostwa, Wyspy Brytyjskie
©Wessex Archaeology, na licencji CC BY-NC 2.0

W tym odcinku dr hab. Marek Nowak, profesor Instytutu Archeologii UJ mówi o tym, kiedy, w jaki sposób i dlaczego doszło do udomowienia przez człowieka roślin i zwierząt – i w jaki sposób nowy sposób produkcji jedzenia, oraz powiązany z nim nowy styl życia, rozprzestrzeniały się po świecie, doprowadzając do zaniku funkcjonujących od setek tysięcy lat społeczności zbieracko-łowieckich.

Czytaj dalej „[Podcast] Rewolucja neolityczna”

Opublikowane w

W górę Nilu, w głąb czasów. Badania w Sudanie

Dolina Nilu jest rozpatrywana jako jedna z tras wyjścia człowiekowatych z Afryki. Ta potencjalna droga przecinała sudańską Nubię, region, który ma znaczenie w toczących się debatach dotyczących migracji ludzi z Afryki.

Zapraszamy na film prezentujący badania Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego w Sudanie, gdzie prof. Masjoć odkrył ślady obecności homo erectus sprzed 500 tysięcy lat. Oprócz prezentacji wyników archeolodzy dzielą się również ciekawostkami z zaplecza badań.

Czaszka Homo erectus
©C. Devers, na licencji CC BY-NC-ND 2.0

Czytaj dalej „W górę Nilu, w głąb czasów. Badania w Sudanie”

Opublikowane w

Szlifowane groty z Supraśla

W wyniku badań archeologicznych na stanowisku Supraśl 3, zlokalizowanym na Nizinie Północnopodlaskiej, odkryto cztery obiekty obrzędowe. Zawierały one zestawy eko– i artefaktów, które w zdecydowanej większości można łączyć z pakietem kulturowym Pucharów Dzwonowatych. Co więcej, część z tych artefaktów nawiązuje bezpośrednio do zabytków znanych z Półwyspu Iberyjskiego. Niezwykle intrygujące są zwłaszcza znalezione tam 23 trójkątne groty strzał z wnęką w podstawie, z których 21 to unikaty w skali europejskiej. O wyjątkowości tych przedmiotów stanowią bowiem ślady szlifowania odkryte na ich powierzchni. Choć wydaje się, że zabieg ten wynikał z pobudek pragmatycznych, to jeśli weźmie się pod uwagę obrzędowy kontekst znaleziska, trudno jednoznacznie postawić granicę między użytkowym a symbolicznym znaczeniem szlifowania.

Czytaj dalej „Szlifowane groty z Supraśla”

Opublikowane w

Dlaczego wyginęły inne gatunki człowieka?

Sto lat temu wizja ewolucji człowieka była prosta, liniowa.

– Na początku XX wieku znaliśmy trzy gatunki: Homo sapiens, Homo neandertalensis i Homo eretcus. I tyle. Jak mamy trzy kropki to da się je połączyć jedną linią – mówi w Radiu Naukowym dr Marcin Ryszkiewicz, geolog i ewolucjonista.

Dzisiaj wiemy bardzo dużo. Tak dużo, że obraz się znacznie skomplikował. W XXI wieku mieliśmy wręcz wysyp odkryć nowych gatunków człowieka. Tylko, że one wszystkie na przestrzeni dziejów zniknęły, przetrwaliśmy tylko my.

Instalacja artystyczna przedstawiająca sylwetkę Neandertalczyka. Zlokalizowana w okolicy pierwszego w historii znaleziska szczątków Homo sapiens neanderthalensis
©E. Ferdinand, na licencji CC BY 2.0

Czytaj dalej „Dlaczego wyginęły inne gatunki człowieka?”

Opublikowane w

Puchary Dzwonowate na Pojezierzu Mazurskim

W wyniku długoletnich badań archeologicznych prowadzonych w XX wieku ustalono północno-wschodnią granicę aktywności ugrupowań Pucharów Dzwonowatych. Granicę, która miała sięgać Wisły. Nieliczne ślady wskazywały także na penetrację terenów znajdujących się na wschód od tej rzeki. Odkrycia z ostatnich lat dowodzą jednak, że zasięg tego fenomenu kulturowego obejmuje również dalsze obszary Polski północno-wschodniej.

Czytaj dalej „Puchary Dzwonowate na Pojezierzu Mazurskim”

Opublikowane w

[WYWIAD] Paleoklimat a ślimaki – o związku archeologii z malakologią

Archeologia jest nauką, która bardzo często łączy w sobie humanistykę, nauki przyrodnicze i ścisłe. Obecnie współpraca archeologów z badaczami specjalizującymi się w innych dyscyplinach badawczych jest normą. Jedną z osób, która często łączy siły z archeologami w celu odkrywania przeszłości jest dr hab. prof. ucz. Marcin Szymanek, który zajmuje się badaniem mięczaków czwartorzędowych. Dzięki swoim badaniom rekonstruuje on paleoklimat, paleośrodowisko, a także zachodzące w nich na przestrzeni wieków zmiany. Redakcja Archeowieści poprosiła go o krótki wywiad, by przybliżyć naszym Czytelnikom jego fascynującą badania oraz ich związek z archeologią.

Czytaj dalej „[WYWIAD] Paleoklimat a ślimaki – o związku archeologii z malakologią”

Opublikowane w

Badania starożytnego DNA rzucają światło na pochodzenie pierwszych europejskich rolników

Kwestia pochodzenia pierwszych rolników w Europie wciąż wzbudza wiele dyskusji, zwłaszcza w aspekcie okresu różnicowania się tej populacji oraz zachodzących w niej procesów. Najnowsze badania genetyczne dostarczają odpowiedzi na te nurtujące pytania. Wskazują bowiem, że pierwsi rolnicy Europy wyłonili się w wyniku wielofazowego procesu mieszania się społeczności południowo-zachodniej Azji z pomniejszoną efektem wąskiego gardła populacją zachodnich łowców-zbieraczy, co miało mieć miejsce najprawdopodobniej po okresie maksimum ostatniego zlodowacenia. Wyniki te stanowią klucz do zrozumienia procesów leżących u podstaw przemian neolitycznych.

Czytaj dalej „Badania starożytnego DNA rzucają światło na pochodzenie pierwszych europejskich rolników”

Opublikowane w

Skandynawskie ofiary z mokradeł. Nie tylko mumie bagienne!

Kiedy słyszymy o ofiarach składanych z ludzi znajdowanych w Europie północnej na terenach bagien, mokradeł i jezior od razu myślimy o niesamowicie dobrze zachowanych mumiach bagiennych. Takich jak choćby Człowiek z Tollund. Jednakże mumie bagienne to nie jedyne świadectwa składania ofiar z ludzi w Europie północnej w epoce żelaza. Badacze z Norwegii i Danii pochylili się nad zdecydowanie bardziej fragmentarycznymi znaleziskami ludzkich szczątków w kontekście bagien i mokradeł, a także nad symbolicznym znaczeniem takich depozytów.

Czytaj dalej „Skandynawskie ofiary z mokradeł. Nie tylko mumie bagienne!”