Promontory Cave to ważne stanowisko jaskiniowe położone w stanie Utah. Odnaleziono tam wiele dobrze zachowanych zabytków organicznych, a jednym z najliczniejszych artefaktów były skórzane mokasyny. Najnowsze badania pozwoliły na precyzyjne określenie nie tylko gatunku zwierzęcia, ale także płci osobników, z których szczątków wykonano prekolumbijskie obuwie. Badacze sugerują, że wyraźna przewaga skór samic wskazuje na preferowanie tego rodzaju surowca przez przodków ludów Navajo i Apaczów, zamieszkujących Promontory Cave.
© Daderot
opublikowano na licencji CC0 1.0 Universal, Domena Publiczna
Promontory Cave
Promontory Cave leży nad Wielkim Jeziorem Słonym w północnej części stanu Utah. Na tym obszarze od przełomu er do początku XIV wieku rozwijała się kultura Fremont. Gospodarka społeczności Fremont opierała się na rolnictwie, szczególnie na uprawie kukurydzy. Praktykowano także zbieractwo dzikich roślin oraz polowano na dzikie zwierzęta. Najbardziej charakterystycznym wytworem ludności tej kultury archeologicznej jest sztuka naskalna. W porównaniu z sąsiednimi prekolumbijskimi społecznościami – choćby Mogollón, Starożytnych Pueblo oraz Hohokam – petroglify Fremont przedstawiają postacie ludzkie z uwzględnieniem wielu detali, takich jak fryzury, ozdoby czy regalia.
© Rennett Stowe
opublikowano na licencji CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Ze względu na warunki panujące w Promontory Cave zachowały się liczne zabytki organiczne, w tym łuki, strzały, kosze i maty wyplatane z juki oraz ubrania. Najliczniej reprezentowany na tym stanowisku typ prekolumbijskiej odzieży to skórzane mokasyny. W trakcie badań archeologicznych w latach 1930–1931 oraz 2011–2014 odkryto ponad 340 sztuk przedhiszpańskich butów. Datowania radiowęglowe wskazują, że jaskinia była zamieszkiwana w okresie między 1248 a 1290 rokiem n.e.
Pochodzenie mokasynów i jego interpretacje
Dokładniejsza analiza materiałów, przeprowadzona już w latach trzydziestych XX wieku, wskazuje jednak, że zabytki odkryte w Promontory Cave wyraźnie różnią się od zabytków kultury Fremont datowanych na drugą połowę XIII wieku. Różnice widoczne są także w przypadku skórzanych mokasynów. Ludność Fremont wyposażała je bowiem w twardą podeszwę. Obuwie wykonywano z szorstkiej, słabo wyprawionej i garbowanej skóry. Mokasyny znalezione w Promontory Cave miały za to miękką podeszwę, a jakość obróbki skóry, z której zostały wykonane, jest zauważalnie lepsza. Wspomniane różnice jeszcze lepiej widać na tle wytworów obuwniczych ludności mieszkającej na południe od omawianych obszarów. Społeczności związane z kulturami Hohokam i Starożytnych Pueblo wykonywały sandały z roślinnych włókien, głównie z juki. Julian Steward sugerował, że miękkie mokasyny z Promontory Cave związane są z przodkami dzisiejszych Navajo i Apaczów, czyli rdzennych społeczności posługujących się językami z rodziny językowej na-dene. Promontory Cave miało być zatem ważnym punktem osadniczym dla Navajo i Apaczów w trakcie ich długiej migracji z północno-zachodniej Kanady w kierunku pustynnego Południowego Zachodu. Obecnie badacze zgadzają się, że ludy mówiące językami na-dene rozpoczęły swoją wędrówkę w okresie pomiędzy XI a XIII wiekiem n.e.
© Brooklyn Museum
opublikowano na licencji CC BY 3.0, via Wikimedia Commons
Zespół badawczy pod kierownictwem Sabriny Shirazi z Uniwersytetu Kalifornijskiego przeprowadził szereg analiz specjalistycznych skórzanych mokasynów z Promontory Cave. Zabytki datowano metodą radiowęglową. Pobrano także próbki w celu ekstrakcji DNA bizonów, co miałoby pomóc w określeniu płci osobnika, z którego skóry wykonano obuwie . Badania te są pierwszymi tego typu analizami przeprowadzonymi na organicznym materiale archeologicznym z terenów Ameryki Północnej.
Prawa i reguły w stadach bizonów
Badania nad proporcją płci przeprowadzone na współczesnych stadach dzikich bizonów w Nebrasce wskazują na powtarzającą się przewagę osobników męskich. Udział procentowy samców w stadach najczęściej waha się między 62% a 53%. Bizony tworzą duże stada w trakcie okresu godowego oraz podczas zimy. W pozostałych porach roku samice poruszają się wraz z młodymi w dużych stadach matriarchalnych. A samce w tym czasie migrują w małych grupach: wraz z innymi samcami lub samodzielnie, w poszukiwaniu pożywienia.
© USFWS Mountain-Prairie
opublikowano na licencji CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Pod koniec zimy i na początku okresu godowego, gdy samce dołączają do stad matriarchalnych, dorosłe bizony są najbardziej osłabione długą zimą, a zatem w tym czasie stanowią najłatwiejszy cel dla drapieżników, w tym dla ludzi. Łowcy preferują także polowania na stada matriarchalne w pozostałych okresach, gdyż są one zdecydowanie łatwiejszym obiektem niż nieuchwytne, pojedyncze samce.
Skórzane mokasyny z Promontory Cave
Analizom specjalistycznym poddano 34 prekolumbijskie skórzane mokasyny. Datowania C14 dowodzą, że używano ich w okresie pomiędzy 1135 a 1318 rokiem n.e. Szczególnie ciekawe wyniki przyniosła jednak analiza DNA. Wyniki badań pokazały, że 87% z przebadanych mokasynów wykonano ze skóry samic bizona. Przewaga ta może wynikać z opisywanych wcześniej taktyk łowieckich. Jednak tak wyraźna różnica procentowa sugeruje, że wybór ten nie był przypadkowy. Wyniki badań wskazują, że przodkom Navajo i Apaczów mogło chodzić o coś więcej. Być może walorem były specyficzne właściwości skór samic. Oznaczałoby to, że celowo dobierali oni ten rodzaj surowca do produkcji obuwia.
Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, z częścią zdjęć, z podaniem źródła
Autor: Adam Budziszewski
Redakcja: A.C.
Korekta językowa: A.J.