W 2005 oraz 2012 roku w dolinie Mascota w stanie Jalisco (zachodni Meksyk), na dwóch cmentarzyskach datowanych na środkowy okres preklasyczny (1500–600 rok p.n.e.) – El Embocadero II oraz Los Tanques – natrafiono na sześć rzadkich pochówków wtórnych. Zmarli zostali pochowani ponownie, w formie starannie ułożonego zbioru kości, określanego terminem wrapped bundle burial. Ten specyficzny obrządek pogrzebowy związany jest z tradycją grobowców szybowych.
fot. Joseph Mountjoy, Rhodes
J.A. Rhodes, J.B. Mountjoy, F.G. Cupul-Magaña, Understanding the wrapped bundle burials of West Mexico: A contextual analysis of Middle Formative mortuary practices, Ancient Mesoamerica, 27.2, s. 381
Reprodukcja za zgodą Cambridge University Press
Pochówki wtórne z El Embocadero i Los Tanques
Zawiniątka z kośćmi ze stanowiska El Embocadero II złożono w dwóch grobach, w których znajdowały się kolejno trzy oraz dwa tego typu pochówki. W pierwszym ze wspomnianych grobowców pochowano dwóch mężczyzn (pierwszy zmarł między 40 a 55 rokiem życia, natomiast drugi między 30 a 40 rokiem życia) oraz jedną młodą kobietę, (zmarłą między 20 a 25 rokiem życia). Czaszkę zmarłej oraz młodszego mężczyzny poddano celowej deformacji określanej mianem tabular oblique – polegającej na jej wydłużeniu przez przymocowanie deseczek na kości czołowej i potylicznej. W przypadku obu mężczyzn zaobserwowano zmiany typowe dla chorób zwyrodnieniowych stawów (kręgosłup, lewy staw kolanowy, kości śródstopia oraz śródręcza). Z kolei analiza uzębienia zmarłych wykazała liczne przypadki próchnicy i paradontozy. Dodatkowo, w przypadku młodej kobiety oraz starszego mężczyzny stwierdzono przypadki hipoplazji, czyli zaburzeń w rozwoju szkliwa powstałych w dzieciństwie i związanych z niedoborami żywieniowymi lub poważnymi chorobami zakaźnymi wieku dziecięcego.
Revista del Museo de La Plata, 1902, domena publiczna
W drugim grobowcu złożono natomiast zawiniątka z kośćmi ze szczątkami dwójki dzieci. Pierwsze z dzieci zmarło między 3 a 5, natomiast drugie między 9 a 15 rokiem życia. Jak twierdzą autorzy badań, to jedyne znane dotychczas przypadki, w których w ten specyficzny sposób pochowano dzieci!
Na cmentarzysku Los Tanques natrafiono na grobowiec, w którym pochowano czterech zmarłych. Wszystkie pochówki określone zostały jako wtórne, jednakże tylko w jednym przypadku zmarły pogrzebany został w zawiniątku. Zmarłym tym był młody mężczyzna (w wieku około 19–25 lat) z celowo zdeformowaną czaszką oraz śladami hipoplazji szkliwa. Pozostałe trzy pochówki zostały naruszone oraz zniszczone w znacznym stopniu, przez co niemożliwe było stwierdzenie w jaki sposób pierwotnie pochowano pozostałych zmarłych.
fot. Joseph Mountjoy, Rhodes
J.A. Rhodes, J.B. Mountjoy, F.G. Cupul-Magaña,, Understanding the wrapped bundle burials of West Mexico: A contextual analysis of Middle Formative mortuary practices, Ancient Mesoamerica, 27.2, s. 381
Reprodukcja za zgodą Cambridge University Press
Pochowani ponownie
W odróżnieniu od innych pochówków wtórnych z Zachodniego Meksyku, opisywane tu przykłady charakteryzują się obecnością nawet najmniejszych części szkieletu. Układ kości i skrupulatność ich rozmieszczenia wskazuje na staranną i zamierzoną aranżację. Kości długie, wraz z kośćmi śródręcza, śródstopia oraz paliczkami rąk i stóp, tworzyły centralną część zawiniątka. Po bokach układano kolejno kości szkieletu, takie jak kręgi, łopatki, obojczyki oraz kości obręczy miednicznej i mostek. Żebra natomiast układano na zewnątrz tobołu, dzięki czemu te łamliwe kości nie uległy zniszczeniu w trakcie formowania i przenoszenia pochówku. Na samym końcu w zawiniątku umieszczana była czaszka. Ta specyficzna forma pochówku wskazuje na to, że kości mogły być związane przy pomocy tkaniny lub sznurów bądź lin. Jednakże na cmentarzyskach z doliny Mascota nie odnaleziono dotychczas zachowanych tkanin ani przęślików lub innych artefaktów wskazujących na produkcję włókienniczą w tym rejonie w okresie preklasycznym. W związku z powyższym przypuszcza się, że szczątki mogły być owijane skórami zwierzęcymi albo matami roślinnymi.
Na kościach pochowanych w ten sposób osobników nie zaobserwowano śladów nacięć, które mogłyby świadczyć o usuwaniu tkanek miękkich krótko po śmierci, w celu szybkiego przygotowania szczątków zmarłego do pochówku. Wygląda więc na to, że kości były umieszczane w zawiniątku dopiero po zupełnym rozkładzie tkanek miękkich.
Na podstawie artykułu: J. A., Mountjoy, J. B., i Cupul-Magaña, F. G., Understanding the wrapped bundle burials of West Mexico: A contextual analysis of Middle Formative mortuary practices, Ancient Mesoamerica, 27.2
Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, bez zdjęć, z podaniem źródła
Autor: Adam Budziszewski
Redakcja: A.S, J.M.C