Pochodzenie Indoeuropejczyków – nowe dane paleogenetyczne

Paleogenetycy już od ponad trzydziestu lat mieszają w głowach archeologom, ostatnio coraz śmielej ze względu na rosnące możliwości rekonstruowania całych genomów przy użyciu sekwencjonowania nowej generacji. Przełomem było również odkrycie, że kostne struktury ucha wewnętrznego lepiej przechowują dawne DNA niż zębina, dzięki czemu znacznie wzrosło prawdopodobieństwo uzyskania przynajmniej częściowej sekwencji nawet w przypadku silnie zerodowanych szkieletów. Dlatego na naszych oczach zmienia się skala badań paleogenetycznych: kiedyś sukcesem było zsekwencjonowanie genomu kilku lub kilkunastu osobników, obecnie coraz częściej są to setki sekwencji. Umożliwia to udzielenie coraz bardziej precyzyjnych odpowiedzi na pytania o ruchy grup ludzkich w pradziejach.

W piątkowym numerze magazynu Science można przeczytać trzy artykuły, w których ogromny zespół paleogenetyków i archeologów (ponad 200 autorów w zespole kierowanym przez Davida Reicha z Uniwersytetu Harvarda i Rona Pinhasiego z Uniwersytetu Wiedeńskiego) na podstawie 727 nowych i kilkuset wcześniej opublikowanych genomów przedstawicieli wielu kultur archeologicznych z pasa nazwanego “Południowym Łukiem”, sięgającego od północnego Iranu przez Armenię i Anatolię do Bałkanów, odpowiada na szereg istotnych pytań dotyczących historii miejscowych populacji. Ten ogromny materiał będzie pewnie jeszcze wiele razy dyskutowany na naszym blogu, ale zacznijmy dzisiaj od najbardziej spektakularnego odkrycia, czyli odpowiedzi na pytanie, skąd się wzięli Indoeuropejczycy.

Artystyczna wizja mieszkańców “Południowego Łuku”, od lewej Mykeńczyk, Minojka, Hetyta, Armenka i Urartyjczyk. © Oliver Uberti

Czytaj dalej „Pochodzenie Indoeuropejczyków – nowe dane paleogenetyczne”

Listy sędziów babilońskich

Obraz życia codziennego w starożytnej Mezopotamii możemy wyczytać z tekstów zachowanych na glinianych tabliczkach zapisanych pismem klinowym. W starożytnej Mezopotamii zaczęli pisać już Sumerowie. Bardzo zróżnicowane zespoły tabliczek mamy z czasów neobabilońskich (VII-VI w. p.n.e.). Na ich podstawie możliwe jest odkrywanie m.in. tajemnic funkcjonowania ówczesnych sądów.

Kontrakt sumeryjski: sprzedaż pola i domu. Szuruppak, pismo przed klinowe
Kontrakt sumeryjski: sprzedaż pola i domu. Szuruppak, pismo przed klinowe
Domena Publiczna

Czytaj dalej „Listy sędziów babilońskich”

Tej drogi nigdy nie było – rysunkowa adaptacja Eposu o Gilgameszu

Wystawa „Tej drogi nigdy nie było – rysunkowa adaptacja Eposu o Gilgameszu to kolejna odsłona projektu Mai Starakiewicz i Marcina Mleczaka, który swoją cyfrową premierę miał w 2020 roku.

Od 19 marca 2022 roku, w Muzeum Archeologicznym w Krakowie zobaczymy rysunki ilustrujące wybrane wątki opowieści o legendarnym królu oraz  towarzyszące im, wskazane przez Marcina Mleczaka cytaty z parafrazy starożytnego tekstu, na wystawie czasowej, trwającej do maja.

Czytaj dalej „Tej drogi nigdy nie było – rysunkowa adaptacja Eposu o Gilgameszu”

Bioarchaeology of the Near East – tom 15 jest już dostępny

Najnowszy tom czasopisma Bioarchaeology of the Near East zawiera trzy regularne artykuły i osiem krótkich raportów z badań terenowych o szerokim zakresie tematycznym. Nina Maaranen i jej koledzy z projektu ERC Hyksos Enigma prezentują badania dotyczące cech niemetrycznych zębów w Awaris, stolicy Hyksosów, w porównaniu z innymi stanowiskami z Egiptu. Ich wyniki wskazują, że mieszkańcy Awaris mieli inne pochodzenie niż Egipcjanie, co potwierdza hipotezę, że masowa migracja z Lewantu do wschodniej delty Nilu miała miejsce w Drugim Okresie Przejściowym.

Czytaj dalej „Bioarchaeology of the Near East – tom 15 jest już dostępny”

Berdysyczran-depe – nowe stanowisko cywilizacji Oksus w delcie Tedżenu

Widok na północne wzniesienie Berdysyczran-depe wraz z tymczasowym obozowiskiem lokalnego pasterza © B. Kaim
Widok na północne wzniesienie Berdysyczran-depe wraz z tymczasowym obozowiskiem lokalnego pasterza
© B. Kaim

Berdysyczran-depe, niepozorne stanowisko położone w Turkmenistanie, na terenie starożytnej delty rzeki Tedżen (Hari Rod), kryje pozostałości kultury określanej mianem Baktriańsko-Margiański Zespół  Kulturowy (angielski skrót BMAC) lub cywilizacja Oksus.

Już niespełna dwa dni po opublikowaniu wyników badań przeprowadzanych na tym stanowisku przez polskich archeologów, wieści o odkryciu zostały opisane przez portal N+1. Następnie informacje te zostały powielone przez różne fora internetowe i serwisy popularyzujące naukę. Skłoniło to nas do opowiedzenia o tym odkryciu na portalu Archeowieści.

Czytaj dalej „Berdysyczran-depe – nowe stanowisko cywilizacji Oksus w delcie Tedżenu”

Libańskie ścieżki polskich archeologów, cz. 4. Zagadkowe groby z Chhim

Przez dziewięć ostatnich dni sierpnia (23-31 sierpnia) w pogrążonym w kryzysie Libanie przebywała grupa polskich naukowców. Tydzień temu opisywaliśmy poszukiwania śladów starożytnego tsunami. W ostatniej części reportażu przybliżamy badania przeprowadzone w pozostałościach dwóch antycznych wsi: Chhim (czyt. Szheim) i Jiyeh (czyt. Żije, antyczny Porfirejon) położonych około 30 km na południe od Bejrutu. W pierwszej z nich badaliśmy zagadkowe groby znajdujące się w późnoantycznym kościele.

Pozostałości rzymskiej i późnoantycznej zabudowy mieszkalnej oraz sanktuarium w Chhim © A. Krug (PCMA UW), na licencji CC-BY-SA 4.0
Pozostałości rzymskiej i późnoantycznej zabudowy mieszkalnej oraz sanktuarium w Chhim
© A. Krug (PCMA UW), na licencji CC-BY-SA 4.0

Czytaj dalej „Libańskie ścieżki polskich archeologów, cz. 4. Zagadkowe groby z Chhim”

Libańskie ścieżki polskich archeologów, cz. 3. Starożytne tsunami

W końcu sierpnia (23-31 sierpnia) grupa polskich naukowców przebywała w pogrążonym w kryzysie Libanie. Przez ostatnie dwa tygodnie opisaliśmy objazd, podczas którego zebraliśmy próbki roślin z różnych części kraju. Dzisiaj oraz za tydzień przybliżymy badania przeprowadzone w pozostałościach dwóch antycznych wsi: Chhim (czyt. Szheim) i Jiyeh (czyt. Żije, antyczny Porfirejon) położonych około 30 km na południe od Bejrutu, gdzie poszukiwaliśmy śladów starożytnego tsunami oraz zmierzyliśmy się z zagadką tajemniczego grobu w późnoantycznym kościele.

Świątynia z II w. n.e. w Chhim © A. Oleksiak (PCMA UW), na licencji CC-BY-SA 4.0
Świątynia z II w. n.e. w Chhim
© A. Oleksiak (PCMA UW), na licencji CC-BY-SA 4.0

Czytaj dalej „Libańskie ścieżki polskich archeologów, cz. 3. Starożytne tsunami”

Libańskie ścieżki polskich archeologów, cz.2. Plon wypraw na północ i południe

Przez dziewięć ostatnich dni sierpnia (23-31 sierpnia) w pogrążonym w kryzysie Libanie przebywała grupa polskich naukowców. Naszym zamiarem było zebranie danych przybliżających rozwiązanie zagadki tajemniczego grobu w późnoantycznym kościele w Chhim (czyt. Szheim) oraz poszukiwanie na wybrzeżu Morza Śródziemnego śladów tsunami sprzed wieków. Przez najbliższy miesiąc opowiemy Państwu o tajemnicach starożytnego Libanu, zaprezentujemy nie tylko stanowiska archeologiczne, ale także umożliwimy zobaczenie badań polskich archeologów „od kuchni”.

Tydzień temu opisaliśmy założenia naszej wyprawy badawczej oraz aktualną sytuację w Libanie. Dzisiaj opiszemy plon wypraw po próbki do analizy izotopów strontu na północ kraju, w kierunku granicy z Syrią oraz na południe, w kierunku granicy z Izraelem.

Rzymska świątynia Jupitera Heliopolitańskiego w Baalbek w dolinie Beka’a© T. Waliszewski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Rzymska świątynia Jupitera Heliopolitańskiego w Baalbek w dolinie Beka’a
© T. Waliszewski, na licencji CC-BY-SA 4.0

Czytaj dalej „Libańskie ścieżki polskich archeologów, cz.2. Plon wypraw na północ i południe”

Libańskie ścieżki polskich archeologów, cz. 1

Przez dziewięć ostatnich dni sierpnia (23-31 sierpnia) w pogrążonym w kryzysie Libanie przebywała grupa polskich naukowców. Naszym zamiarem było zebranie danych przybliżających rozwiązanie zagadki tajemniczego grobu w późnoantycznym kościele w Chhim (czyt. Szheim) oraz poszukiwanie na wybrzeżu Morza Śródziemnego śladów tsunami sprzed wieków. Przez najbliższy miesiąc opowiemy Państwu o tajemnicach starożytnego Libanu. Przybliżymy nie tylko libańskie stanowiska archeologiczne, ale także pokażemy, jak wyglądają badania polskich archeologów „od kuchni”.

Przylądek Chekka widziany z portu w Enfeh © T. Waliszewski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Przylądek Chekka widziany z portu w Enfeh
© T. Waliszewski, na licencji CC-BY-SA 4.0

Czytaj dalej „Libańskie ścieżki polskich archeologów, cz. 1”