Promocja tomu „Aestiorum Hereditas IV Ostbalticum. Lingua archaeologica”

W dniu 16 października 2024 roku w Sali Kolumnowej na Uniwersytecie Warszawskim odbyła się promocja książki będącej owocem wieloletniej pracy w ramach projektu „Ostbalticum”. Jest to czwarty tom serii wydawniczej zatytułowany „Aestiorum Hereditas IV Ostbalticum. Lingua archaeologica”. Dzięki międzynarodowej współpracy ośrodków naukowych z Polski, Niemiec, Litwy i Łotwy opracowano obszerny korpus archiwalnych źródeł archeologicznych z terenów dzisiejszej Polski, Litwy, Łotwy, Białorusi oraz obwodu królewieckiego. W wydarzeniu wzięli udział również przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ambasador Republiki Łotwy w Polsce oraz attaché do spraw kultury Republiki Litwy w Polsce.

Tomy i kamienie milowe „Ostbalticum”

Projekt „Ostbalticum”, finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, został zainicjowany w 2007 roku pod patronatem UNESCO. W realizację tego przedsięwzięcia badawczego zaangażowani byli naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego, Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Instytutu Archeologii i Etnologii Państwowej Akademii Nauk oraz Archiwum Państwowego w Olsztynie. W projekcie brali udział także naukowcy z Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie, Centrum Archeologii Bałtyckiej i Skandynawskiej w Szlezwiku, Narodowe Muzeum Historii Łotwy w Rydze, Uniwersytetu Wileńskiego, Litewskiego Muzeum Narodowego w Wilnie oraz Instytut Historii Litwy w Wilnie. Do 2008 roku w projekcie brali udział badacze z Rejonowego Muzeum Historii i Sztuki w Królewcu, a do 2016 roku  naukowcy z Narodowej Akademii Nauk Białorusi w Mińsku. Celem projektu jest opracowanie archiwalnych źródeł archeologicznych z obszaru południowo-wschodniego Bałtyku oraz odtworzenie zbiorów muzealnych rozproszonych w wyniku działań wojennych podczas II wojny światowej.

Pierwszy tom serii wydawniczej pt. „Archeologiczne księgi inwentarzowe dawnego Prussia-Museum” ukazał się w 2008 roku i poświęcony był ocalonym przed zniszczeniami wojennymi ksiąg inwentarzowych. Opublikowano 792 nieznanych uprzednio kart z Prussia-Museum w Królewcu, obecnie znajdujących się w zbiorach muzeów w Berlinie i Królewcu. 

Drugi tom pt. „Archeologiczne dziedzictwo Prus Wschodnich w archiwum Feliksa Jakobsona” wydany został w 2011 roku. Skupiał się on na archiwum Feliksa Jakobsona z Narodowego Muzeum Historii Łotwy, prezentując nieopublikowane wcześniej materiały pochodzące z przedwojennych wykopalisk z terenów bałtyjskich oraz dawnych zbiorów muzealnych. Do tej drugiej kategorii należały zabytki przejmowane z prywatnych zbiorów jak i powiatowych muzeów. Tom ten zawiera wyniki analizy ponad 2000 kart inwentarzowych i serii zdjęć zabytków, dostarczając cennych informacji na temat 208 stanowisk archeologicznych.

Trzecim tom pt. „Inwentarz archeologiczny guberni kowieńskiej Michała Eustachego Brensztejna” opublikowany w 2016 roku, przedstawia opracowanie inwentarza archeologicznego guberni kowieńskiej, będącego dziedzictwem badawczym Michała Eustachego Brensztejna znajdującym się w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Na podstawie niezwykle cennego dziennika Brensztejna opisano i dokonano weryfikacji terenowej około 900 (!) stanowisk archeologicznych.

Ostatni tom

Czwarty tom zatytułowany „Aestiorum Hereditas IV Ostbalticum. Lingua archaeologica” jako ostatni moduł projektu ukazał się w 2024 roku i powstał pod redakcją doktor habilitowanej Anny Bitner-Wróblewskiej, doktora habilitowanego Tomasza Nowakiewicza i doktor Aleksandry Rzeszotarskiej-Nowakiewicz. Tom ten składa się z czterech segmentów. Pierwszy skupia się na spuściźnie  Tadeusza Dowgirda działającym w rejonie Kowna. Druga część omawia wyniki przedwojennych badań i współczesne weryfikacje terenowe stanowisk położonych na Mazurach (Meisterfelde/Gęsikach, Wawrochen/Wawrochach, Wymislen/Wymysłach-Szestnie i Lawken/Ławkach). Trzeci segment omawia wileńską część archiwaliów, czyli dorobek naukowy Heleny Cehak-Hołubowiczowej oraz Włodzimierza Hołubowicza. Ostatnia część  „Aestiorum Hereditas IV Ostbalticum. Lingua archaeologica” skupia się na zbiorach z terenów Łotwy, znajdujących się obecnie w zbiorach muzealnych w Poznaniu. 

Promocja ostatniego tomu serii wydawniczej odbyła się w dniu 16 października 2024 roku w Sali Kolumnowej Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W tym wydarzeniu brali udział Bożena Żelazowska sekretarz stanu w MKiDN, Jurij Poikāns ambasador Republiki Łotwy w Polsce, Ana Kočegarova-Maj attaché do spraw kultury Republiki Litwy w Polsce oraz doktor Wojciech Brzeziński dyrektor Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie oraz dziekan Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego profesor Bartosz Kontny.

Efekt wieloletniej pracy zespołu „Ostbalticum” jest niezwykle cennym opracowaniem dla lepszego poznania archeologii okresu wpływów rzymskich, okresu wędrówek ludów i wczesnego średniowiecza z terenów południowo-wschodniego wybrzeża Bałtyku. Efektem wieloletnich badań było także wypracowanie standardu publikacji materiałów archiwalnych, który został przyjęty przez wielu archeologów z Europy Środkowej. Podziw budzi nie tylko skala tematów przedstawionych na kartach czterech tomów, ale i ich objętość. Pierwszy tom liczy 447 stron i jest to najmniejsza objętościowo pozycja w serii “Ostbalticum”. Drugi tom ma 639 stron. Trzeci tom wydany został w dwóch woluminach liczących łącznie 954 stron. Ostatnia część publikacji również ukazała się w dwóch częściach omawiających wyniki badań na 1007 stronach.