”Polacy nad Nilem” to wydarzenie o dość długiej tradycji. Pierwsza konferencja odbyła się w 2007 roku i od tamtej pory regularnie, zawsze w czerwcu, na Uniwersytecie Warszawskim spotykają się naukowcy prowadzący badania archeologiczne w Egipcie i Sudanie. W wydarzeniu uczestniczą archeolodzy, jak i specjaliści innych dziedzin współpracujący z archeologami z uczelni i instytutów badawczych w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu i Gdańsku, a także z zagranicy.
W tym roku doroczna konferencja „Polacy nad Nilem” organizowana przez Katedrę Archeologii Egiptu i Nubii na Wydziale Archeologii UW i Zakład Studiów Afrykańskich Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW odbędzie się w dniach 19-21 czerwca 2024 roku (środa-piątek).

© W. Jerke, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Zaproszenia do prezentacji badań kierowane są do wszystkich kierowników polskich projektów działających w Egipcie i Sudanie. Każdy projekt może zgłosić dwa wystąpienia. Jedno to raport z ostatniego sezonu wykopaliskowego, drugie z kolei może dotyczyć dowolnego aspektu bieżących badań.

© L. Gidzińska, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Nie tylko Polacy nad Nilem
Nazwa konferencji, „Polacy nad Nilem”, jest dość umowna, gdyż nie tylko Polacy biorą w niej udział. Ma ona obecnie charakter zdecydowanie międzynarodowy, dzięki zagranicznym uczestnikom wchodzącym w skład wielu zespołów badawczych. Obecnie w projektach afiliowanych przy polskich instytucjach naukowych pracuje wielu badaczy z Egiptu, Sudanu, z różnych krajów Europy i z całego świata. Polscy archeolodzy uczestniczący w projektach afiliowanych przy instytucjach zagranicznych także zapraszani są do przedstawienia wyników swoich badań. Co roku organizowany jest również wykład specjalny gościa spoza Polski, który prowadzi w Egipcie lub Sudanie szczególnie istotne i interesujące badania.
W tym roku wykład gościnny pod tytułem “Excavating Dangeil Sudan: From shapeless mounds to Meroitic shrines” wygłosi Julie Anderson, kurator działu Sudanu i Nubii z Brytyjskiego Muzeum, który omawiać będzie wykopaliska w okręgu świątynnym Amona na meroickim stanowisku w pobliży 5 katarakty.

© M. Kurcz, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Hybrydowa forma dociera do szerokiej publiczności
Ze względu na międzynarodowy charakter konferencji, od poprzedniej edycji począwszy, wszystkie prezentacje wygłaszane są w języku angielskim. Do wprowadzenia tej zasady znacząco przyczyniła się pandemia COVID. Wcześniej konferencje odbywały się wyłącznie stacjonarnie, a jako że zdecydowana większość prelegentów i słuchaczy była polskojęzyczna, prezentacje wygłaszano po polsku. Z powodu pandemii w 2021 roku konferencja odbyła się w formie wyłącznie zdalnej. Miało to oczywiste minusy — zdalna przerwa kawowa to jednak nie to samo doświadczenie… Ale były też plusy, czyli przede wszystkim możliwość dotarcia do szerszej publiczności, która z różnych powodów nie mogłaby pojawić się na konferencji stacjonarnej. Od 2022 roku konferencja ma formę hybrydową: odbywa się stacjonarnie na Wydziale Archeologii UW i organizatorzy gorąco zachęcają prelegentów do udziału „w sali”. Jest też jednak opcja dołączenia online na platformie ZOOM. Z tej możliwości korzystają nie tylko prelegenci, którzy nie mogą osobiście pojawić się w Warszawie, ale także coraz liczniejsza publiczność z różnych stron świata.

© D. Szymański, na licencji CC BY-NC-SA 4.0

© PCMA UW / D. Szymański, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Raporty z najświeższych badań
Punkt ciężkości konferencji położony jest na raportach z najświeższych badań terenowych w Egipcie i Sudanie. A jest co raportować. Polska archeologia jest szczególnie aktywna nad Nilem, a realizowane projekty są bardzo różnorodne pod względem chronologii, lokalizacji i typów badanych stanowisk. W tegorocznej edycji prezentowane będą wyniki badań na stanowiskach z czasów prehistorycznych (Merimde Beni Salame), z samych początków Egiptu faraońskiego (Tell Murra, Tarchan) i późniejszych epok okresu faraońskiego (m.in. Sakkara, Teby, Asjut, Tell el-Retaba). Z czasów faraońskich badane są cmentarze (np. Tell Murra, Tarchan, Sakkara, Asasif), świątynie (Deir el-Bahari), miasta i fortece (Tell el-Retaba).

© A. Wodzińska, na licencji CC BY-NC-SA 4.0

© A. Wodzińska, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Polscy archeolodzy pracują też na stanowiskach z czasów grecko rzymskich. Do najważniejszych należą Aleksandria, Marea i Berenike. Także późny antyk i średniowiecze w Egipcie są w sferze zainteresowań polskich badaczy, np. stanowisko monastyczne w Naqlun w Oazie Fajum.

© R. Mahler, na licencji CC BY-NC-SA 4.0

© PCMA UW / A. Chlebowski, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
“Dzień Sudański”
Wspomniany wykład specjalny dr Anderson będzie niejako wstępem do “Dnia Sudańskiego”, który odbędzie się 21 czerwca (piątek). Ze względu na trwającą od kwietnia 2023 roku wojnę domową w Sudanie, której wybuch uniemożliwił prowadzenie prac terenowych, na tegorocznej konferencji zabraknie raportów z prac wykopaliskowych w tym kraju. Wykopaliska są jednak tylko początkiem dalszych badań studyjnych i te, oczywiście, trwają. Zostaną one przedstawione w trzecim dniu konferencji, „Dniu Sudańskim”. Dotyczyć będą przede wszystkim Nubii chrześcijańskiej, m.in. dwóch stolic z tego okresu: Dongoli i Soby.

© M. Drzewiecki, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Ponad 30 referatów
Ponadto tradycją podtrzymywaną od początku istnienia konferencji jest prezentacja niedawno obronionych prac doktorskich i habilitacyjnych. Tu także zakres tematyczny i chronologiczny jest szeroki: od sieci osadniczej w Egipcie w IV tysiącleciu p.n.e., po koptyjskich mnichów i architekturę ceglaną w Egipcie średniowiecznym.

© M.Bogacki, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Na trzy dni konferencji zaplanowano prezentację ponad 30 referatów, po każdym z nich przewidziany jest czas na dyskusję. Zainteresowanych tym, co dzieję się w archeologii Egiptu i Sudanu zapraszamy na Wydział Archeologii lub na platformę ZOOM.
Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, ze zdjęciami, z podaniem źródła
Komunikat prasowy Organizatorów konferencji “Polacy nad Nilem”
Redakcja: J.M.C.
Okładka: Wykopaliska w Tell el-Retaba, © A. Ryś-Jarmużek, na licencji CC BY-NC-SA 4.0; Zabudowania współczesnego klasztoru w Naqlun © R. Mahler, na licencji CC BY-NC-SA 4.0; Praca dokumentacyjna w absydzie katedry odkrytej w 2021, w Dongoli © PCMA UW/ M. Rekłajtis, na licencji CC BY-NC-SA 4.0; edycja K.K.