“Polacy nad Nilem”: Polska archeologia w Egipcie i Sudanie

”Polacy nad Nilem” to wydarzenie o dość długiej tradycji. Pierwsza konferencja odbyła się w 2007 roku i od tamtej pory regularnie, zawsze w czerwcu, na Uniwersytecie Warszawskim spotykają się naukowcy prowadzący badania archeologiczne w Egipcie i Sudanie. W wydarzeniu uczestniczą archeolodzy, jak i specjaliści innych dziedzin współpracujący z archeologami z uczelni i instytutów badawczych w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu i Gdańsku, a także z zagranicy.

W tym roku doroczna konferencja „Polacy nad Nilem” organizowana przez Katedrę Archeologii Egiptu i Nubii na Wydziale Archeologii UW i Zakład Studiów Afrykańskich Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW odbędzie się w dniach 19-21 czerwca 2024 roku (środa-piątek).

Zaproszenia do prezentacji badań kierowane są do wszystkich kierowników polskich projektów działających w Egipcie i Sudanie. Każdy projekt może zgłosić dwa wystąpienia. Jedno to raport z ostatniego sezonu wykopaliskowego, drugie z kolei może dotyczyć dowolnego aspektu bieżących badań.

Nie tylko Polacy nad Nilem

Nazwa konferencji, „Polacy nad Nilem”, jest dość umowna, gdyż nie tylko Polacy biorą w niej udział. Ma ona obecnie charakter zdecydowanie międzynarodowy, dzięki zagranicznym uczestnikom wchodzącym w skład wielu zespołów badawczych. Obecnie w projektach afiliowanych przy polskich instytucjach naukowych pracuje wielu badaczy z Egiptu, Sudanu, z różnych krajów Europy i z całego świata. Polscy archeolodzy uczestniczący w projektach afiliowanych przy instytucjach zagranicznych także zapraszani są do przedstawienia wyników swoich badań. Co roku organizowany jest również wykład specjalny gościa spoza Polski, który prowadzi w Egipcie lub Sudanie szczególnie istotne i interesujące badania.

W tym roku wykład gościnny pod tytułem “Excavating Dangeil Sudan: From shapeless mounds to Meroitic shrines” wygłosi Julie Anderson, kurator działu Sudanu i Nubii z Brytyjskiego Muzeum, który omawiać będzie wykopaliska w okręgu świątynnym Amona na meroickim stanowisku w pobliży 5 katarakty.

Hybrydowa forma dociera do szerokiej publiczności

Ze względu na międzynarodowy charakter konferencji, od poprzedniej edycji począwszy, wszystkie prezentacje wygłaszane są w języku angielskim. Do wprowadzenia tej zasady znacząco przyczyniła się pandemia COVID. Wcześniej konferencje odbywały się wyłącznie stacjonarnie, a jako że zdecydowana większość prelegentów i słuchaczy była polskojęzyczna, prezentacje wygłaszano po polsku. Z powodu pandemii w 2021 roku konferencja odbyła się w formie wyłącznie zdalnej. Miało to oczywiste minusy — zdalna przerwa kawowa to jednak nie to samo doświadczenie… Ale były też plusy, czyli przede wszystkim możliwość dotarcia do szerszej publiczności, która z różnych powodów nie mogłaby pojawić się na konferencji stacjonarnej. Od 2022 roku konferencja ma formę hybrydową: odbywa się stacjonarnie na Wydziale Archeologii UW i organizatorzy gorąco zachęcają prelegentów do udziału „w sali”. Jest też jednak opcja dołączenia online na platformie ZOOM. Z tej możliwości korzystają nie tylko prelegenci, którzy nie mogą osobiście pojawić się w Warszawie, ale także coraz liczniejsza publiczność z różnych stron świata.

Raporty z najświeższych badań

Punkt ciężkości konferencji położony jest na raportach z najświeższych badań terenowych w Egipcie i Sudanie. A jest co raportować. Polska archeologia jest szczególnie aktywna nad Nilem, a realizowane projekty są bardzo różnorodne pod względem chronologii, lokalizacji i typów badanych stanowisk. W tegorocznej edycji prezentowane będą wyniki badań na stanowiskach z czasów prehistorycznych (Merimde Beni Salame), z samych początków Egiptu faraońskiego (Tell Murra, Tarchan) i późniejszych epok okresu faraońskiego (m.in. Sakkara, Teby, Asjut, Tell el-Retaba). Z czasów faraońskich badane są cmentarze (np. Tell Murra, Tarchan, Sakkara, Asasif), świątynie (Deir el-Bahari), miasta i fortece (Tell el-Retaba).

Polscy archeolodzy pracują też na stanowiskach z czasów grecko rzymskich. Do najważniejszych należą Aleksandria, Marea i Berenike. Także późny antyk i średniowiecze w Egipcie są w sferze zainteresowań polskich badaczy, np. stanowisko monastyczne w Naqlun w Oazie Fajum.

“Dzień Sudański”

Wspomniany wykład specjalny dr Anderson będzie niejako wstępem do “Dnia Sudańskiego”, który odbędzie się 21 czerwca (piątek). Ze względu na trwającą od kwietnia 2023 roku wojnę domową w Sudanie, której wybuch uniemożliwił prowadzenie prac terenowych, na tegorocznej konferencji zabraknie raportów z prac wykopaliskowych w tym kraju. Wykopaliska są jednak tylko początkiem dalszych badań studyjnych i te, oczywiście, trwają. Zostaną one przedstawione w trzecim dniu konferencji, „Dniu Sudańskim”. Dotyczyć będą przede wszystkim Nubii chrześcijańskiej, m.in. dwóch stolic z tego okresu: Dongoli i Soby. 

Ponad 30 referatów

Ponadto tradycją podtrzymywaną od początku istnienia konferencji jest prezentacja niedawno obronionych prac doktorskich i habilitacyjnych. Tu także zakres tematyczny i chronologiczny jest szeroki: od sieci osadniczej w Egipcie w IV tysiącleciu p.n.e., po koptyjskich mnichów i architekturę ceglaną w Egipcie średniowiecznym.

Na trzy dni konferencji zaplanowano prezentację ponad 30 referatów, po każdym z nich przewidziany jest czas na dyskusję. Zainteresowanych tym, co dzieję się w archeologii Egiptu i Sudanu zapraszamy na Wydział Archeologii lub na platformę ZOOM.

Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, ze zdjęciami, z podaniem źródła

Komunikat prasowy Organizatorów konferencji “Polacy nad Nilem”

Redakcja: J.M.C.

Okładka: Wykopaliska w Tell el-Retaba, © A. Ryś-Jarmużek, na licencji CC BY-NC-SA 4.0; Zabudowania współczesnego klasztoru w Naqlun © R. Mahler, na licencji CC BY-NC-SA 4.0; Praca dokumentacyjna w absydzie katedry odkrytej w 2021, w Dongoli © PCMA UW/ M. Rekłajtis, na licencji CC BY-NC-SA 4.0; edycja K.K.