Polacy na rubieżach Mezoameryki

Archeolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego rozpoczęli prace wykopaliskowe na rubieżach Mezoameryki – prekolumbijskim stanowisku w Salwadorze. San Isidro, do niedawna nieprzebadane, doczekało się jedynie wzmianek w literaturze oraz sporadycznych wizyt lokalnych i zagranicznych archeologów.

Projekt Archeologiczny San Isidro (PASI), prowadzony pod kierunkiem dr. Jana Szymańskiego, ma na celu rozpoznanie mezoamerykańskiego stanowiska także przy pomocy metod archeologii cyfrowej.
Po dwóch wyprawach przygotowawczych w 2018 i 2019 roku, w lutym 2021 roku nadszedł czas na pierwsze prace wykopaliskowe.

Naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego i salwadorskiego Universidad Francisco Gavidia, przy współpracy archeologów
z Ministerstwa Kultury Republiki Salwadoru, wykonali szeroko zakrojony rekonesans przy użyciu dronów. Jednocześnie specjaliści
z Wydziału Archeologii i Wydziału Geologii UW przeprowadzili nieinwazyjne badania w centralnej części stanowiska przy użyciu takich metod geofizycznych, jak elektrooporowa, magnetyczna
i elektromagnetyczna z zastosowaniem aparatury georadarowej.
Od początku kwietnia do końca maja trwały prace wykopaliskowe
na największej zachowanej strukturze stanowiska, zwanej El Cerrito
(z hiszpańskiego „pagórek”).

Wśród kawy i trzcin

Dzięki pracom polsko-salwadorskiego zespołu wiadomo już,
że przedhiszpańskie San Isidro zajmowało obszar co najmniej 5 km2,
a to stawia je wśród największych znanych stanowisk całej południowo-wschodniej Mezoameryki. Wciąż widoczne pozostałości po ponad 40 monumentalnych platformach ziemnych znajdują się obecnie na terenach plantacji kawy i trzciny cukrowej, rozciągających się u podnóża masywu wulkanicznego Santa Ana.

Największe z platform, takie jak El Cerrito, wznoszą się na wysokość ponad 10 m, przy średnicy niekiedy przekraczającej 50 m. Najmniejsze widoczne są wyłącznie na cyfrowych modelach terenu uzyskanych na podstawie badań geofizycznych oraz prospekcji z powietrza.

Analizy ceramiki wskazują na niezwykle wczesne datowanie
San Isidro, zawierające się w środkowym i późnym okresie preklasycznym (odpowiednio około 1000 – 400 p.n.e. oraz 400 p.n.e. – 250 n.e.). Wydaje się, że El Cerrito zostało wzniesione na samym początku środkowego okresu preklasycznego, a tym samym stanowi jedną z najwcześniejszych monumentalnych konstrukcji Mezoameryki. Zapewne jest współczesne sławnej olmeckiej platformie piramidalnej w La Venta, datowanej na około VIII wiek p.n.e., lub nawet nieco od niej wcześniejsze.

Zagadkowa tożsamość

Aktualnie brakuje danych odnośnie do tożsamości budowniczych
i mieszkańców starożytnego San Isidro. Jednak sposób wznoszenia budowli, w połączeniu z formami i technikami produkcji zabytków ceramicznych, wskazuje na jego silne związki z kulturami południowo-wschodniej Mezoameryki (przede wszystkim z kulturami Majów). Możliwe są także kontakty z sąsiadującą strefą kulturową, zwaną Obszarem Istmo-Kolumbijskim lub Niższą Ameryką Środkową, rozciągającą się od wschodniego Hondurasu i Nikaragui, przez Kostarykę i Panamę, aż do północno-zachodnich obszarów Kolumbii
w Ameryce Południowej. Jedna z roboczych teorii PASI zakłada,
że San Isidro pełniło kluczową rolę w sieci wymiany kulturowej, łączącej obie wielkie strefy.

Na początek 2022 roku zaplanowano kontynuację prac wykopaliskowych, przede wszystkim w celu ustalenia chronologii poszczególnych części stanowiska.

Pierwsze wyniki badań, z sezonów 2018 i 2019, zostały opublikowane na łamach czasopism Mexicon oraz Estudios Latinoamericanos.

Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, z podaniem źródła

Autor: Jan Szymański

O Autorze:

Dr Jan Szymański z Wydziału Archeologii UW specjalizuje się w analizie i interpretacji materialnych pozostałości po kulturach przedhiszpańskiej Mezoameryki i Niższej Ameryki Środkowej.
W szczególności zajmuje się badaniem namacalnych przejawów tożsamości kulturowej minionych społeczeństw. Od 2018 roku prowadzi badania na terytorium Salwadoru.

Academia

ReasearchGate

ORCID

Redakcja: J.M.C.

Korekta: A.J.