Śmierdzący problem – gdzie majowie chodzili do toalety?

Wyobraź sobie starożytne miasto Majów w czasach jego świetności. Prawdopodobnie zobaczyłbyś jego ceremonialne centrum, z wyniosłymi piramidami, imponującymi pałacami, rozległymi placami, a wszystko jest albo pomalowane na jaskrawoczerwony, albo oślepiająco biały kolor. Zauważysz dworzan przechadzających się po prywatnych patiach i służbę pędzącą we wszystkich kierunkach z codziennymi zadaniami. Być może uda ci się dostrzec władcę, siedzącego na wyściełanym tronie gdzieś w głębi skomplikowanego labiryntu korytarzy jego pałacu. Przez dachy wieje delikatny wietrzyk i słychać szmer nierozróżnialnych rozmów. Słabe zapachy jedzenia mieszają się z zapachami kwiatów… Potem wychodzisz poza ścisłe centrum miasta i wszystko się zmienia. Nietrwała architektura przeplata się z małymi przydomowymi ogródkami, wszędzie są ludzie i wszyscy wydają się krzyczeć. Psy szczekają, kilka indyków blokuje ci drogę, dzieci bawią się w błotnistej kałuży, a ty czujesz mdłości z powodu wszechobecnego zapachu ludzkich odchodów zmieszanego z zapachami organicznego rozkładu…

Chwila, chwila! Czy to naprawdę wiarygodny obraz?

Czytaj dalej „Śmierdzący problem – gdzie majowie chodzili do toalety?”

Chwila przerwy

Szanowni Państwo,

jak wielu z Was, my również kiedyś musimy pojechać w teren. W tym roku tak się złożyło, że cała Redakcja ruszyła jednocześnie w różne części świata, aby uczestniczyć w badaniach archeologicznych.  Dlatego musimy zrobić króciutką przerwę, ale już niedługo wrócimy z kolejnymi częściami o historii Tikal!

pozdrawiamy terenowo!

Redakcja Archeowieści

Zagadki przeszłości – czego nas uczy współczesna archeologia?

Czy praca współczesnego archeologa przypomina przygody Indiany Jonesa? A może jednak jest bliższa śledztwom Sherlocka Holmesa? Archeologiczne badania podlegają nieustannej ewolucji. Czego obecnie możemy dowiedzieć się o naszych przodkach, analizując resztki dawnych przedmiotów codziennego użytku i fragmenty ludzkich kości? W jaki sposób technologiczny rozwój sprzyja odkrywaniu sekretów przeszłości? Posłuchajcie kolejnego odcinka podcastu „Hard Science Can Be Easy”, w którym Karolina Głowacka rozmawia z drem Dariuszem Błaszczykiem z Katedry Archeologii Średniowiecza i Nowożytności Wydziału Archeologii UW!

Czytaj dalej „Zagadki przeszłości – czego nas uczy współczesna archeologia?”

Tikál. Entrada

By zrozumieć przyczyny walki o dominację nad Nizinami Majów, prowadzonej przez dwie potęgi: dynastię Węża – Kaanul i Nowy Porządek, splatające się przez stulecia w śmiertelnym uścisku, trzeba spojrzeć na sytuację z szerszej, mezoamerykańskiej perspektywy. Odkrycie w samym centrum Tikál (Petén, Gwatemala) grobów z artefaktami stylizowanymi na środkowomeksykańskie oraz stel zawierających tamtejszą symbolikę rozbudziło spór, który trwał dobre kilka dekad. I w tym wypadku nie od razu udało się przyjąć spójne stanowisko mimo epigrafiki.

W dniu 17 I 378 roku n.e. – 8.17.1.4.12 11 Eb’ 15 Mak zgodnie z majańską rachubą czasu – doszło na Nizinach Majów do bezprecedensowego wydarzenia. Do Tikál przybył Siyah K’ahk’, wysłannik odległego Teotihuacán (Meksyk), a władca Tikál: Chak Tok Ich’aak I „wszedł w wodę”… Rok później miejsce tego drugiego zajął Yax Nuun Ayiin I, syn władcy Teotihuacán, i dał początek nowej dynastii Tikál, która czas jakiś posługiwała się środkowomeksykańską symboliką. Wymiana władz czy inwazja? Oto jak na Nizinach Majów nastał Nowy Porządek…

Czytaj dalej „Tikál. Entrada”

[Podcast] Rewolucja neolityczna

W serii „Rewolucje” naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego opowiadają o przełomach w dziejach nauki oraz kluczowych przemianach w myśleniu człowieka o świecie. Od epoki kamienia, przez narodziny logiki i filozofii, kształtowanie się idei uniwersytetu, aż po współczesne badania i teorie naukowe.

Rekonstrukcja neolitycznego domostwa, Wyspy Brytyjskie
©Wessex Archaeology, na licencji CC BY-NC 2.0

W tym odcinku dr hab. Marek Nowak, profesor Instytutu Archeologii UJ mówi o tym, kiedy, w jaki sposób i dlaczego doszło do udomowienia przez człowieka roślin i zwierząt – i w jaki sposób nowy sposób produkcji jedzenia, oraz powiązany z nim nowy styl życia, rozprzestrzeniały się po świecie, doprowadzając do zaniku funkcjonujących od setek tysięcy lat społeczności zbieracko-łowieckich.

Czytaj dalej „[Podcast] Rewolucja neolityczna”

Reguły zakonne a archeologiczna rzeczywistość: kwestia diety

Reguły zakonne a archeologiczna rzeczywistość: kwestia diety

Reguły zakonne wpływały na to, co oficjalnie mogli spożywać mnisi w klasztorach. Kultura potrafi kształtować i wpływać na wiele sfer życia – także na dietę. Również współcześnie wielu ludzi rezygnuje z niektórych potraw, między innymi ze względów religijnych lub ideologicznych. Zapisy reguł bywają jednak często teorią, a praktyka kulinarna okazuje się zupełnie inna. Badacze z Neapolu przyjrzeli się szeregowi źródeł bioarcheologicznych pochodzących z wykopalisk na terenie benedyktyńskiego klasztoru San Vincenzo al Volturno, położonego w południowych Włoszech, aby zweryfikować, co klasztorne śmieci powiedzą o przestrzeganiu reguł zakonnych.

Czytaj dalej „Reguły zakonne a archeologiczna rzeczywistość: kwestia diety”

UWAGA! Polska Akademia Nauk chce zlikwidować Muzeum Ziemi w Warszawie

Istniejące od 75 lat PAN Muzeum Ziemi w Warszawie, placówka starsza od samej Akademii (70 lat) ma zostać zamknięte do końca 2023 roku. Tak postanowił prezes PAN, prof. Marek Konarzewski, pełniący tę funkcję od stycznia tego roku. Co się stanie z pracownikami tej placówki? Gdzie trafi ponad 175 tysięcy eksponatów? Petycję sprzeciwiającą się likwidacji Muzeum Ziemi podpisało już ponad 4500 osób.

Biblioteka Bohdana Pniewskiego
Źródło: Facebook PAN MZ

Czytaj dalej „UWAGA! Polska Akademia Nauk chce zlikwidować Muzeum Ziemi w Warszawie”

Królestwo Węża V: Największe piramidy Majów

„…blisko 1000 nieznanych dotąd osad cywilizacji Majów… – Sensacja archeologiczna z Ameryki Południowej”. Tak wyniki badań opublikowanych w grudniu 2022 przedstawił jeden z opiniotwórczych polskich periodyków, który skopiował pewnie zniekształcone informacje z nieodpowiedzialnych portali zajmujących się popularyzacją nauki. Nie blisko 1000 „osad” zatem, a 417 ośrodków bardzo różnej wielkości, w tym wielkich miast, do tego w sporej części znanych turystom od dekad, a nauce od wieku. Bo wśród „tysiąca nieznanych osad” są ruiny Nakbé, El Mirador, El Tintal: popularne cele trekkingów w deszczowych lasach Petén czy Naachtún, odkryte przez Sylvanusa G. Morleya w 1922 roku, a potem ponownie przez Cyrusa L. Lundella w 1931 roku. Bardzo smutny jest fakt, że nauka potrzebuje marketingu na poziomie tabloidów. Na popularyzatorach spoczywa jednak odpowiedzialność – tym większa, że w czasach zalewu informacją coraz trudniej oddzielać ziarno od plew. Przeniesienia Gwatemali do Ameryki Południowej, jakiego dokonał jeden z tygodników, pozwolę sobie nie komentować, ale przyjrzyjmy się reszcie…

Czytaj dalej „Królestwo Węża V: Największe piramidy Majów”

W górę Nilu, w głąb czasów. Badania w Sudanie

Dolina Nilu jest rozpatrywana jako jedna z tras wyjścia człowiekowatych z Afryki. Ta potencjalna droga przecinała sudańską Nubię, region, który ma znaczenie w toczących się debatach dotyczących migracji ludzi z Afryki.

Zapraszamy na film prezentujący badania Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego w Sudanie, gdzie prof. Masjoć odkrył ślady obecności homo erectus sprzed 500 tysięcy lat. Oprócz prezentacji wyników archeolodzy dzielą się również ciekawostkami z zaplecza badań.

Czaszka Homo erectus
©C. Devers, na licencji CC BY-NC-ND 2.0

Czytaj dalej „W górę Nilu, w głąb czasów. Badania w Sudanie”

Twierdza legionowa NOVAE

Novae to stanowisko archeologiczne położone na prawym brzegu Dunaju w dzisiejszej północnej Bułgarii, na wschód od współczesnego miasta Svishtov. Miejsce słynie z parku pamięci poświęconego wydarzeniom z 1877 roku, ale także z rzymskiej twierdzy legionowej i późnorzymskiego miasta.

Ekspedycja Wydziału Archeologii UW przygotowała właśnie film prezentujący zaplecze swoich prac oraz aktualne wyniki badań.

Komputerowa rekonstrukcja budynku komendantury rzymskiego obozu legionowego w Novae © J. Kaniszewski
Komputerowa rekonstrukcja budynku komendantury rzymskiego obozu legionowego w Novae
© J. Kaniszewski

Czytaj dalej „Twierdza legionowa NOVAE”