Badania fizykochemiczne naczyń ceramicznych kultury Toyah, rozwijającej się na terenie południowych Wielkich Równin w tzw. okresie protohistorycznym (około 1350–1650 n.e.), udowodniły, że te społeczności spożywały przedhiszpańskie napoje używkowe zawierające kofeinę i teobrominę. Ponadto stwierdzono prawdopodobne przypadki lokalnej produkcji wina.
autor: TheDarthEgg, 2010, domena publiczna
Przedhiszpańskie napoje używkowe a ceramika
W rejonie południowych Wielkich Równin, a dokładniej na obszarze dzisiejszego Teksasu, pierwszą lokalnie produkowaną ceramikę typu Leon Plain należy wiązać właśnie z kulturą Toyah. Pomimo że społeczności zamieszkujące tereny położone na zachód, wschód oraz południe wytwarzały w owym czasie gliniane naczynia od ponad tysiąca lat, na omawianym obszarze ceramikę zaczęto produkować dopiero w XIV wieku naszej ery. Bardzo ciekawą cechą charakterystyczną dla tego typu ceramiki jest wykorzystanie fragmentów kości zwierzęcych jako domieszki. Tak późne pojawienie się lokalnej produkcji ceramiki jest łączone z nagłym wzrostem i rozwojem tradycji wspólnego, ceremonialnego ucztowania, zapoczątkowanej przez społeczności kultury Toyah. Z takimi praktykami związany jest także rozwój produkcji dóbr luksusowych, w tym napojów alkoholowych oraz zawierających substancje pobudzające, takie jak kofeina czy teobromina.
Mniej znany brat yerba mate
Przebadano fragmenty naczyń poprzez zastosowanie analizy osadów organicznych (absorbed chemical residue analysis) z wnętrza naczyń ceramicznych pochodzących łącznie z sześciu stanowisk kultury Toyah. W przypadku badań nad napojami zawierającymi kofeinę, naukowcy zwrócili uwagę na wszechobecność współcześnie spożywanej kawy zarówno w trakcie badań wykopaliskowych, jak i analiz laboratoryjnych. W związku z tym przyjęto metodę, która miała wykluczyć współczesne zanieczyszczenie próbek. Założono, że w przypadku, gdy analiza fizykochemiczna wykaże obecność zarówno teobrominy i kofeiny, wskazuje ona na przedhiszpańskie napoje używkowe. Gdy wynik analizy wykazał obecność jedynie kofeiny istnieje prawdopodobieństwo, że doszło do współczesnego zanieczyszczenia próbki, czyli tak zwanej kontaminacji.
Ślady prekolumbijskiego spożycia napojów zawierających kofeinę lub teobrominę stwierdzono na dwóch z badanych stanowisk. Najprawdopodobniej był to napar z ostrokrzewu yaupon (Ilex vormitoria), rosnącego naturalnie wzdłuż wybrzeża Zatoki Meksykańskiej od Teksasu, aż po Florydę. Zawiera on zarówno kofeinę jak i teobrominę, a zatem swoimi właściwościami przypomina on popularną yerba mate. Co ciekawe, oba te związki zawiera także kakao, w rejonie Wielkich Równin brak jednak dowodów na dalekosiężny handel z obszarem południowego Meksyku w okresie protohistorycznym, zatem najprawdopodobniej należy odrzucić hipotezę o spożywaniu kakao przez ludność związaną z kulturą Toyah.
fot. Luteus
(opublikowano na licencji CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons)
A co z winem?
Dowody na prawdopodobne spożycie wina stwierdzono na trzech z sześciu badanych stanowisk. Nie przeprowadzono dotychczas innych badań tego typu w rejonie południowych Wielkich Równin, nie posiadamy także żadnych hiszpańskich relacji ani opisów późniejszych etnografów amerykańskich portretujących produkcję i spożywanie wina przez rdzenną ludność tego rejonu. Niemniej jednak, wczesne hiszpańskie raporty donoszą nam o dużej liczbie dziko rosnącej winorośli na obszarze południowych Wielkich Równin. Nie jest wykluczone, że miejscowe społeczności produkowały jedynie sezonowo i spożywały młode wino. Możliwe także, że rdzenni mieszkańcy albo pijali wino tylko w trakcie ceremonii, przez co Europejczycy mogli nie być świadkami konsumpcji tego napoju przez autochtonów.
W przypadku czerpania informacji ze źródeł etnograficznych oraz kolonialnych relacji historycznych przy interpretacji danych archeologicznych należy zawsze pamiętać o ogromnych zmianach, które nastąpiły zarówno w mozaice etnicznej, jak i w sferze tradycji i obyczajów ludności rdzennej obu Ameryk w trakcie kolonizacji. Także z tego powodu nie jesteśmy w stanie powiązać kultury Toyah z konkretnymi plemionami znanymi z czasów historycznych, nawet w przypadku tak późnego okresu, jak protohistoryczny.
Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, z podaniem źródła.
Autor: Adam Budziszewski
Redakcja: M.M.