EuroWeb: Nowe spojrzenie na produkcję włókienniczą w Europie

EuroWeb to czteroletnia akcja badawcza integrująca multidyscyplinarne badania nad tekstyliami i włókiennictwem europejskim od starożytności po współczesność. Kierowana przez profesor Agatę Ulanowską z Uniwersytetu Warszawskiego, EuroWeb zjednoczyła blisko 250 naukowców, twórców i projektantów.  Akcja zmienia spojrzenie na przeszłość Europy poprzez uwzględnienie roli produkcji włókienniczej i tekstyliów, jako czynnika wpływającego na kulturę i tożsamość europejską. Jednym z efektów działań zespołu jest Digital Atlas of European Textile Heritage udostępniający dane o 7000 lat europejskiego dziedzictwa tekstylnego.

We wrześniu tego roku zakończy się czteroletnia akcja  „Europe through Textiles: Network for an integrated and interdisciplinary Humanities”, o akronimie EuroWeb.  Akcja finansowana jest przez Europejski Program Współpracy w Dziedzinie Badań Naukowo-Technicznych (COST) i Komisję Europejską. Kierowana przez profesor Agatę Ulanowską z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, jest pierwszą akcją COST, która integruje multidyscyplinarne badania nad tekstyliami i włókiennictwem europejskim od starożytności po współczesność. Zarazem jest pierwszą akcją samodzielnie prowadzoną przez Uniwersytet Warszawski.

TEKSTYLIA I PRODUKCJA WŁÓKIENNICZA W DZIEDZICTWIE EUROPY

Wykorzystując tekstylia i produkcję włókienniczą jako pryzmat, przez który można spojrzeć na dzieje Europy, EuroWeb proponuje nowe rozumienie przeszłości, w którym włókiennictwo i tekstylia postrzegane są jako czynniki aktywnie kształtujące tryby produkcji i gospodarki, estetykę oraz tożsamości społeczne i indywidualne, na przykład związane z płcią, wiekiem i statusem. 

Akcja ma pięć głównych celów, które obejmują:

• uwzględnienie w narracjach o przeszłości Europy formatywnej roli produkcji włókienniczej i tekstyliów;
• identyfikację lingwistycznych i semantycznych struktur w językach europejskich, które odnoszą się do tekstyliów i technologii włókiennictwa. Na przykład uniwersalne odniesienie w językach europejskich do koncepcji ‘czółna’, ‘łodzi’ czy ‘promu’ w nazwie ‘czółenka tkackiego” – narzędzia przerzucającego nitki wątku pomiędzy nitkami osnowy;
• opracowanie i upowszechnienie metod interdyscyplinarnych w badaniach nad tekstyliami, w sposób, który zintegruje odmienne tradycje teoretyczne i metodologiczne w nauce europejskiej;
• przełamanie wciąż istniejącej dychotomii pomiędzy praktyką a teorią poprzez integrację środowisk reprezentujących różne dyscypliny nauki, instytucje kultury, rzemiosło tradycyjne i wzornictwo;
• kształtowanie nowej, inkluzyjnej tożsamości europejskiej w oparciu o poczucie przynależności i spójności wynikające ze wspólnych tradycji związanych z włókiennictwem.

INTERDYSCYPLINARNY ZESPÓŁ EUROWEB

Zadania te realizowane są przez tak zwane grupy robocze poświęcone, odpowiednio, technologiom włókienniczym; kształtowaniu tożsamości przez ubiór; terminologii włókiennictwa oraz społecznej roli tekstyliów. Ponadto, dwie grupy zajmują się upowszechnianiem rezultatów akcji oraz jej koordynacją i zarządzaniem, w tym przyznawaniem grantów indywidualnych. Wraz z przewodniczącą akcji, Agatą Ulanowską i jej zastępczynią, prof. Kariną Grömer z Austrii, liderzy grup w osobach: dr Magdaleny Woźniak (Polska), dr Louise Quillien (Francja), dr Christiny Margeriti (Grecja), prof. Francesco Meo (Włochy), dr Riiny Rammo (Estonia), dr Francisco B. Gomes’a (Portugalia) oraz dr Catariny Costeira (Portugalia) i dr Aliny Iancu (Rumunia) stanowią ścisłą grupę decyzyjną, obok 60-osobowego Komitetu Zarządczego reprezentującego kraje uczestniczące w EuroWeb. Ta wyliczanka ilustruje zarówno umiędzynarodowienie, jak i rozmach akcji finansowanych przez COST.

Co ważne, uczestnikami akcji EuroWeb obok archeologów, historyków i historyków sztuki, konserwatorów, czy kuratorów muzealnych, są także przedstawiciele rzemiosła tradycyjnego oraz twórcy i projektanci. Obecnie, z blisko 250 formalnie zarejestrowanymi członkami z 30 krajów europejskich oraz Izraela, akcja EuroWeb stała się wiodącą europejską siecią badań nad tekstyliami i ich szeroko rozumianą rolą kulturową oraz społeczno-ekonomiczną.

WSPARCIE DLA NAUKOWCÓW

Realizacja wszystkich akcji COST odbywa się poprzez budowanie sieci współpracy. Dzięki takim narzędziom, jak warsztaty, seminaria, konferencje, wykłady, „szkoły treningowe” oraz granty umożliwiające realizację, między innymi, krótkich pobytów studyjnych czy wyjazdów na konferencje naukowcy pozostają w stałym kontakcie. Dzięki wyjątkowej aktywności uczestników akcji EuroWeb i intensywnej współpracy (w okresie pandemii – online), odbyło się już łącznie 22 konferencji i warsztatów naukowych  Niedługo odbędzie się konkludująca akcję konferencja w Warszawie pt. „After EuroWeb: expanding horizons in textile studies and European networking”, planowana w dniach 20–21 maja 2024 r. (ostatnia konferencja akcji planowana jest w czerwcu b.r.) Dodatkowo, zorganizowano 10 szkół treningowych. Ponadto, oprócz indywidualnych wystąpień, członkowie EuroWeb  organizują sesje w czasie międzynarodowych konferencji cyklicznych, takich jak np. „Annual Meetings of European Association of Archaeologists”. Przyznane granty wsparły, jak dotąd, badania i rozwój naukowy 47 osób. Kolejna, finalna pula grantów zostanie rozdzielona w drodze konkursu w drugiej połowie bieżącego roku. Informacje o wszystkich wydarzeniach zorganizowanych przez EuroWeb, w tym także krótkie sprawozdania z pobytów studyjnych, dostępne są na stronie akcji. Z kolei krótkie relacje w formie materiałów wideo można znaleźć na kanale YouTube.

Wśród podejmowanych przez EuroWeb problemów, czy wyzwań badawczych, wiele zostało zdefiniowanych po raz pierwszy, lub po raz pierwszy ujętych w szerokiej perspektywie czasowej i w szerszym kontekście społecznym. Jednocześnie, bliska współpraca pomiędzy uczestnikami akcji, wywodzącymi się z różnych krajów i odmiennych środowisk, zapewniła nowy impet intelektualny. Sprowokowało to z jednej strony intensywne burze mózgów, a z drugiej zainicjowało mapowanie potencjału badawczo-rozwojowego w poszczególnych krajach-uczestnikach i utworzenie nowego ‘hub’u’ wiedzy o dawnych tekstyliach.

DIGTAL ATLAS OF EUROPEAN TEXTILE HERITAGE – CZYLI DOSTĘPNA NAUKA

Do najważniejszych osiągnięć EuroWeb należy bez wątpienia udostępniona w maju ubiegłego roku, multimedialna publikacja online pt. „Digital Atlas of European Textile Heritage”. Jest to zakrojone na szeroką skalę i realizowane zespołowo przedsięwzięcie, które stawia za cel przekrojowe udokumentowanie 7000 lat europejskiego dziedzictwa tekstylnego. Partnerem technicznym dla tego przedsięwzięcia jest Centrum Kompetencji Cyfrowych z Uniwersytetu Warszawskiego. Wśród zasobów Atlasu, znalazło się już 1763 narzędzi i 62 warsztaty włókiennicze, 3738 tkanin i innych tekstyliów, 261 ołowianych pieczęci stemplujących tekstylia, 2079 stanowisk archeologicznych oraz 771 kolekcji! Kolejne dane będą sukcesywnie wprowadzane do Atlasu również po zakończeniu akcji.

Wśród tradycyjnych publikacji wymienić można monograficzny tom prestiżowego czasopisma Heritage Science pt. „Advanced Analytical Techniques for Heritage Textiles”.  W wolnym dostępie ma się niedługo ukazać „EuroWeb Anthology”, wydana za pośrednictwem Zea Books. Ponadto, EuroWeb oferuje szereg szczegółowych raportów monitorujących stan badań nad tekstyliami i wiedzę o włókiennictwie współczesnym. Wszystkie, opublikowane są na stronie akcji, jak na przykład „EuroWeb National Survey of the European Textile Dress and Fashion Sectors”, czy opracowany przez Hanę Lukasovą z Norwegii „Gender and Inclusiveness Survey Report” . 

Wśród działań popularyzujących wymienić należy tegoroczną prezentację. „EuroWeb. Past textiles inspiring the future” na Festiwalu New European Bauhaus w Brukseli, organizowanym przez Komisję Europejską. Prezentacja EuroWeb została oznaczona jako ‘miejsce szczególnego zainteresowania’ i wybrana jako jeden z przystanków oficjalnej wizyty przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen.  Odwiedzili nas także komisarz do spraw spójności i reform Elisa Ferreira, komisarz do spraw innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży Iliana Iwanowa, premier Belgii Alexander de Croo i  sekretarz stanu Thomas Dermine.

FINAŁOWA KONFERENCJA EUROWEB

Przyszłe perspektywy dla sieci badawczej EuroWeb omawiane będą w trakcie finalnej konferencji w Warszawie, która odbędzie się 20 i 21 maja 2024 roku. Jednak już dwa nowe, międzynarodowe projekty badawcze, których pomysły narodziły się dzięki współpracy w ramach akcji, otrzymały finansowanie. Kolejne wnioski oczekują na rozstrzygnięcie. Podsumowując, wydaje się zatem, że akcja EuroWeb w znaczącym stopniu zrealizowała swoje ambitne cele.

Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, ze wybranymi zdjęciami, z podaniem źródła

Autorka:

Agata Ulanowska –  profesorka uczelni na Wydziale Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego; od 2023 roku pełni funkcję kierowniczki Katedry Archeologii Egejskiej i Włókiennictwa. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na archeologii Grecji w epoce brązu, zwłaszcza Krecie minojskiej, archeologii włókiennictwa, eksperymentalnej i genderowej. Była laureatką dwóch grantów Narodowego Centrum Nauki: „Produkcja włókiennicza w Grecji epoki brązu – badania porównawcze egejskich technik tkackich” (2015–2017) oraz „Tekstylia i pieczęcie. Relacje pomiędzy produkcją włókienniczą a pieczęciami i praktykami stemplowania w Grecji epoki brązu” (2018–2022). Pełni funkcję przewodniczącej akcji COST CA 19131 „EuroWeb. Europe Through Textiles: Network for an integrated and interdisciplinary Humanities” (2020–2024). Obecnie jest także beneficjentką i lokalną koordynatorką projektu „TEXTile digitisAtIon tooLs and mEthodS for cultural heritage (TEXTaiLES)”, akcja RIA HORIZON 101158328 (2024–2027).

Orcid

Academia

ReaserchGate

 

Redakcja: J.M.C.

Okładka: Logo EuroWeb wypełnione zdjęciami tekstyliów wykonanych przez A. Ulanowską, edycja K.K.