Infomacje ze świata archeologii
W wyniku długoletnich badań archeologicznych prowadzonych w XX wieku ustalono północno-wschodnią granicę aktywności ugrupowań Pucharów Dzwonowatych. Granicę, która miała sięgać Wisły. Nieliczne ślady wskazywały także na penetrację terenów znajdujących się na wschód od tej rzeki. Odkrycia z ostatnich lat dowodzą jednak, że zasięg tego fenomenu kulturowego obejmuje również dalsze obszary Polski północno-wschodniej.
Archeologia jest nauką, która bardzo często łączy w sobie humanistykę, nauki przyrodnicze i ścisłe. Obecnie współpraca archeologów z badaczami specjalizującymi się w innych dyscyplinach badawczych jest normą. Jedną z osób, która często łączy siły z archeologami w celu odkrywania przeszłości jest dr hab. prof. ucz. Marcin Szymanek, który zajmuje się badaniem mięczaków czwartorzędowych. Dzięki swoim badaniom rekonstruuje on paleoklimat, paleośrodowisko, a także zachodzące w nich na przestrzeni wieków zmiany. Redakcja Archeowieści poprosiła go o krótki wywiad, by przybliżyć naszym Czytelnikom jego fascynującą badania oraz ich związek z archeologią.
Czytaj dalej „[WYWIAD] Paleoklimat a ślimaki – o związku archeologii z malakologią”
Kwestia pochodzenia pierwszych rolników w Europie wciąż wzbudza wiele dyskusji, zwłaszcza w aspekcie okresu różnicowania się tej populacji oraz zachodzących w niej procesów. Najnowsze badania genetyczne dostarczają odpowiedzi na te nurtujące pytania. Wskazują bowiem, że pierwsi rolnicy Europy wyłonili się w wyniku wielofazowego procesu mieszania się społeczności południowo-zachodniej Azji z pomniejszoną efektem wąskiego gardła populacją zachodnich łowców-zbieraczy, co miało mieć miejsce najprawdopodobniej po okresie maksimum ostatniego zlodowacenia. Wyniki te stanowią klucz do zrozumienia procesów leżących u podstaw przemian neolitycznych.
Kiedy słyszymy o ofiarach składanych z ludzi znajdowanych w Europie północnej na terenach bagien, mokradeł i jezior od razu myślimy o niesamowicie dobrze zachowanych mumiach bagiennych. Takich jak choćby Człowiek z Tollund. Jednakże mumie bagienne to nie jedyne świadectwa składania ofiar z ludzi w Europie północnej w epoce żelaza. Badacze z Norwegii i Danii pochylili się nad zdecydowanie bardziej fragmentarycznymi znaleziskami ludzkich szczątków w kontekście bagien i mokradeł, a także nad symbolicznym znaczeniem takich depozytów.
Czytaj dalej „Skandynawskie ofiary z mokradeł. Nie tylko mumie bagienne!”
Otworzyłem pierwsze pudełko z fragmentami, które pozostały po naczyniach ceramicznych. Po kolei wyjmowałem z niego zabytki włożone do papierowych toreb z widocznymi jeszcze, choć ciut wyblakłymi, podpisami wykonanymi przez profesora Chmielewskiego niemal ćwierć wieku temu. Spojrzałem na te fragmenty i wtedy mnie olśniło!
Czytaj dalej „Późnoplejstoceńska tułaczka człowieka anatomicznie współczesnego”
Archeologiczne badania przełomu neolitu i epoki brązu w Polsce północno-wschodniej nie należą do najłatwiejszych. Jednym z powodów jest niedostępność terenu. Jest on gęsto zalesiony i poprzecinany sieciami rzek oraz rozsianymi po niemal całym obszarze mniejszymi bądź większymi jeziorami czy bagnami. Badania prowadzone w ostatnich latach dowodzą jednak, że jesteśmy w stanie zapełnić nieco ten archeologiczny krajobraz danymi, które wskazują na zachodzenie licznych zjawisk społecznych w pradziejach. Zostały one zaprezentowane w wystawie „Świat bez granic. Archeologiczne badania nad relacjami społecznymi na przełomie neolitu i epoki brązu w północno-wschodniej Polsce”. Pierwsza część prezentowana była w Starym BUW-ie na Uniwersytecie Warszawskim, a druga zostanie wyeksponowana w siedzibie PAN Muzeum Ziemi w Warszawie.
„To była taka papierowa koperta z kośćmi” – wspomina jeden z profesorów, spytany o kości dziecka ze schroniska Bramka. „Leżała między dokumentacją w biurze profesora Chmielewskiego”. Biuro zlikwidowano po jego śmierci. Dokumentację trzymam w rękach, ale koperty brak. Tak się wszystko zaczęło.
Czytaj dalej „O dziecku, które okazało się młodsze… o 7000 lat”
W dniach 9–13 czerwca 2022 roku zwarta grupa entuzjastów wiatru we włosach i wysiłku fizycznego pokonała dystans około 300 kilometrów spełniając coroczny objazd rowerowy. Tym razem cykliczne wyzwanie podjęli studenci dzienni i zaoczni oraz pracownicy Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego pod opieką prof. ucz. dr. hab. Adama Cieślińskiego i dr. Sławomira Wadyla.
Trasa wiodła pięknymi drogami i bezdrożami Zamojszczyzny i Roztocza, obejmowała szlak Bastarnów, stanowiska archeologiczne datowane na okresu wpływów rzymskich oraz wczesne średniowiecze. Na torze wycieczki znajdowały się także ciekawostki architektoniczne, etnograficzne i przyrodnicze.
Czytaj dalej „Rowerowa prospekcja śladami Bastarnów i nie tylko”
W XIX wieku, kiedy nauka na ziemiach polskich była uzależniona od rozwoju państw zaborczych, rodzimi badacze usiłowali przebić się przez narzucane koncepcje. Ogromną pomoc w tych staraniach stanowiły dla nich doniesienia ze świata autorstwa Polaków na emigracji, a wśród nich relacje Zofii Węgierskiej. Choć znana głównie ze swoich literackich dokonań oraz przyjaźni z mistrzami poezji polskiej, jej felietonistyczna działalność stanowiła ważny wkład w rozwój nauk humanistycznych w Polsce, zaś jej życie materiał na książkę lub film.
Czytaj dalej „Zofia Węgierska, czyli nauka i najświeższe wiadomości ze świata w dobie zaborów”