Berło z brązu: Symbol zmiany cywilizacyjnej

Ten fabularyzowany dokument to swego rodzaju opowieść – wędrówka po ziemiach naszego kraju i Europy przed około 4000 laty. Czas, o którym mówimy, to przejście z epoki neolitu do epoki brązu, czyli od epoki użytkowania kamienia do epoki pierwszego w dziejach ludzkości metalu wykorzystywanego na szeroką skalę. W okresie tym nastąpił gwałtowny skok technologiczny i cywilizacyjny, znacząco podniósł się poziom i jakość życia, nastąpiła też zmiana samego sposobu funkcjonowania społeczeństw. Nastąpiło wyraźne bogacenie się ludzi. Wyroby z brązu, które zaczęły funkcjonować w codziennym życiu, stały się zewnętrznym symbolem statusu społecznego i oznaką bogactwa. Tak zarysowana tematyka, w bezpośredni sposób przekłada się na wysoki walor poznawczy, informacyjny i edukacyjny filmu. Dzięki plenerom, scenografii, rekonstruktorom, animacji 3D, precyzyjnie zaplanowanym kadrom, przywołamy świat, który już dawno przestał istnieć.

Punktem wyjścia do filmu są kurhany z odnalezionymi w nich wyrobami z  brązu i złota- tzw. groby książęce z miejscowości Łęki Małe w pobliżu Kościana w Wielkopolsce, funkcjonujące również, jako „Wielkopolskie Piramidy”. Są to największe zbadane kurhany w Polsce. Zbudowane one zostały przez członków społeczności, którą dzisiaj archeolodzy nazywają kulturą unietycką.

Zdaniem niektórych archeologów kurhany z Łęk Małych, mogą być częścią cmentarzyska o charakterze dynastycznym, co jest wynikiem zmian związanych z pojawieniem się nowego metalu – brązu. Zmiana ta zaowocowała uformowaniem się nowego, silnie zhierarchizowanego typu społeczeństwa, z bardzo wyraźnymi – stabilnymi elitami.

Jeszcze w XIX wieku kurhanów tych było najprawdopodobniej 14, a być może i 17. Jednak 10 z nich zostało zniszczonych podczas budowy linii kolejowej z Kościana do Grodziska Wielkopolskiego. Do naszych czasów przetrwały tylko 4. Kurhany w Łękach mają od 2,6 do 6 m wysokości i od ok. 75 do ponad 140 m w obwodzie u podstawy. Pod warstwą ziemi kryją usypane z kamieni kopce, w których umieszczono po kilka komór grobowych. Jeszcze w latach trzydziestych XX wieku pierwsze prace wykopaliskowe w tym miejscu zostały zainicjowane przez Muzeum Archeologiczne w Poznaniu pod kierunkiem nestora polskiej archeologii, prof. Józefa Kostrzewskiego z Poznania. Wtedy to ustalono wczesnobrązowe pochodzenie grobów. Po wojnie, w latach pięćdziesiątych grobowce te zostały przebadane przez zespół archeologów pod kierownictwem Mieczysławy Kowiańskiej-Piaszykowej. Archeolodzy w bogato wyposażonych pochówkach znaleźli ozdoby ze złota, bursztynu i brązu, w tym tytułowe, bardzo efektowne i charakterystyczne dla kultury unietyckiej „berła sztyletowate”. Trzeba w tym miejscu powiedzieć ,że najstarszy przykład berła sztyletowego na ziemiach polskich, którego ostrze wykonano jeszcze z krzemienia, pochodzi z leżącej na terenie powiatu żnińskiego, na terenie województwa kujawsko-pomorskiego miejscowości Kołdrąb. Wygląd berła zostanie odtworzony w środowisku 3D.

Berła te dały archeologom podstawę do określenia kurhanów mianem grobów książęcych. Wykonane z brązu berła, stanowią osnowę filmu, który opowie o początkach i ewolucji epoki brązu na ziemiach dzisiejszej Polski, prezentując przy tym rzadko pokazywane w filmie, niezwykle imponujące znaleziska z tego okresu wykonane z brązu i złota. W tym swoistego Grala – wykonane z brązu naczynie z miejscowości Łubna w woj. Łódzkim. W pobliżu tej miejscowości znajduje się równie ważne z naukowego i kulturowego punktu widzenia, cmentarzysko jak Łękach Małych. Być może cmentarzysko w Łękach Małych było nekropolią dla elit żyjących w stosunkowo niewielkiej odległości od kurhanów, w wyjątkowej na ówczesne czasy osadzie, w dzisiejszej miejscowości Bruszczewo koło Śmigla. To właśnie w tym miejscu odkryta została wielka osada obronna wspomnianej już kultury unietyckiej, datowana na pierwszą połowę drugiego tysiąclecia przed naszą erą, która wg jednej z hipotez wyrażanej przez archeologów była ważnym ośrodkiem wyrobów z brązu.

Profesor Janusz Czebreszuk – archeolog z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, który prowadzi badania wykopaliskowe na stanowisku archeologicznym w Bruszczewie, twierdzi, że osada ta, to fenomen na skalę światową.

Podobnie sytuacja ma się z inną osadą z tej epoki na naszych dzisiejszych polskich ziemiach, również określaną, jako unikat i fenomen – osadą na Górze Zyndrama w Maszkowicach, pow. nowosądecki, woj. małopolskie. Stanowi ona niezwykle spektakularny przykład budownictwa kamiennych fortyfikacji we wczesnej epoce brązu (ok. 1750 p.n.e.). Trzeba też dodać, że osada obronna w Maszkowicach to jeden z najstarszych w Europie (poza basenem Morza Śródziemnego) i najstarszy w Polsce przykład kamiennej architektury obronnej.

W filmie postaramy się też zaprezentować rzadkie informacje związane z początkami użytkowania koni, które przybliży Profesor Daniel Makowiecki z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Dzisiaj podobne tamtym konie te możemy podziwiać w Biskupinie i Popielnie. Wszystko to wpisuje się w początki epoki brązu na dzisiejszych ziemiach polskich.

Mówiąc o początkach epoki brązu, dla pełnego obrazu ówczesnej społeczności zamieszkującej dzisiejszą Europę trzeba koniecznie przywołać jedno ze spektakularnych znalezisk dokonanych w czerwcu 1999 roku – tzw. dysk z Nebry, który jest najstarszym dotychczas odnalezionym przedstawieniem mapy nieba. To wyjątkowe znalezisko z całą pewnością służyło, jako niezwykle pomocne narzędzie do obserwacji astronomicznych.  Zdaniem naukowców dysk pozwalał również ustalić początek pory siewu według ówczesnej rachuby czasu.

W filmie pojawi się, również rozbudowana informacja o użytkowaniu bursztynu przed 4000 lat, który stanowił ekwiwalent wymiany za wyroby z brązu.

W filmie spróbujemy przybliżyć całą najnowszą wiedzę w przedstawionym wyżej zakresie.

Film dofinansowany przez Polski Instytut sztuki Filmowej

 

Więcej o filmie na stronie internetowej i social mediach projektu.

 

Źródło: http://berlozbrazu.pl/