Nurkowanie dla Nauki!

W roku 2022 studenci Koła Naukowego Archeologii Podwodnej Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego zainaugurowali projekt „Nurkowanie dla Nauki”. Jest to cykl warsztatów, które pozwolą na zdobycie wiedzy i umiejętności i wzbogacą przygotowanie zawodowe kształconych przez UW archeologów podwodnych. Proponowane zajęcia są uzupełnieniem do oferty dydaktycznej Wydziału Archeologii UW. Uczestnicy spotkań nabywają dodatkowe kompetencje przydatne do uczestnictwa w praktykach terenowych oraz – w przyszłości – samodzielnego prowadzenia i organizowania podwodnych badań archeologicznych.

Koło Naukowe Archeologii Podwodnej

Koło Naukowe Archeologii Podwodnej istnieje na Wydziale Archeologii UW od wielu lat, ale dotąd studenci realizowali głównie projekty terenowe, pod opieką merytoryczną Dziekana WA UW i Opiekuna KNAP, dr hab. Bartosza Kontnego, prof. ucz., oraz mgr Artura Brzóski z Pracowni Archeologii Podwodnej. „Nurkowanie dla Nauki” także obejmuje edukację praktyczną, ale w bardziej kontrolowanym środowisku, przygotowującym do bezpiecznej i bardziej świadomej partycypacji w badaniach terenowych z elementem nurkowym. Dzięki temu projektowi studenci uzyskują większą samodzielność.

Liderki projektu, Patrycja Ciesielska i Weronika Białek otrzymały finansowanie z Rady Konsultacyjnej ds. Studenckiego Ruchu Naukowego UW oraz macierzystego Wydziału. Program warsztatów opracowały z pomocą kadry Pracowni Archeologii Podwodnej (Archeologia Podwodna Underwater Expedition Wydział Archeologii UW). 

Wstęp do fotogrametrii podwodnej

Na pierwszy ogień poszły wstępne warsztaty z fotogrametrii, których rezultatem jest podniesienie kompetencji uczestników projektu w stosowaniu najnowszych technik dokumentacji. Zajęcia, które poprowadził Jakub Stępnik, stanowiły wprowadzenie do bardziej zaawansowanej fotogrametrii podwodnej – spotkania zaplanowanego na przyszłość. Podczas warsztatów uczestnicy ćwiczyli umiejętności w przygotowaniu planu do wykonania fotografii, obróbkę zdjęć oraz próbowali połączyć model fotogrametryczny z tradycyjnym rysunkiem lub fotografią w różnych programach graficznych. Najwytrwalsi przygotowali bardzo ciekawe grafiki i dowiedzieli się, jak wykorzystywać fotogrametrię jako metodę badań!

Safety first!

Kolejne dwa spotkania nastawione były na wzrost świadomości oraz zdolność reagowania na sytuacje awaryjne, co w archeologii podwodnej (często wykorzystującej nurkowanie jako narzędzie metodyczne) jest niezwykle ważne dla bezpieczeństwa prowadzenia badań. Warsztaty z pierwszej pomocy, ratownictwa i autoratownictwa, a także uwzględniania czynnika ludzkiego w nurkowaniu miały na celu uświadomienie słuchaczom zagrożeń i zakrzewienie zachowań zapobiegających wypadkom nurkowym. Spotkanie z Ireną Kosowską, przedstawicielką Divers Alert Network, wyposażyło studentów zrzeszonych w KNAP w odpowiednią wiedzę, pozwalającą na udzielenie pierwszej pomocy w razie wypadku. Uczestnicy zajęć nabyli umiejętności, przez co zwiększyli pewność siebie podczas ćwiczenia dostarczania tlenu symulowanym poszkodowanym nurkom poprzez właściwą ocenę sytuacji i zadbanie o bezpieczeństwo ratownika, przygotowanie i obsługę zestawu tlenowego oraz wybór, przygotowanie i użycie odpowiedniej maski tlenowej.

Warsztaty z Andrzejem Górnickim, członkiem organizacji Human Diver, miały na celu uwrażliwienie płetwonurków na tzw. czynniki ludzkie oraz na kulturę sprawiedliwego traktowania (Just Culture) w nurkowaniu. Andrzej współpracuje z nurkami naukowymi (był m.in. uczestnikiem ekspedycji archeologicznej Petén Itzá Project podczas kampanii w 2021 roku), co daje mu ciekawy punkt widzenia na specyficzne zagrożenia czyhające w naszym zawodzie.

Historia nurkowania i archeologii podwodnej

Jesienno-zimową serię warsztatów rozpoczęło spotkanie z Kariną Kowalską, pomysłodawczynią, fundatorką i wieloletnią kuratorką Muzeum Nurkowania prowadzonego przy Warszawskim Klubie Płetwonurków. Muzeum Nurkowania w Warszawie zostało otwarte w 2006 r. Jest instytucją prywatną, utrzymującą się głównie z darowizn oraz sprzedaży książek i gadżetów. Od 2008 r. WKP współpracuje blisko z Uniwersytetem Warszawskim, jego członkowie prowadzą zajęcia dla studium podyplomowego, oprowadzają uczestników międzynarodowej konferencji Warsaw Seminar on Underwater Archaeology, a także wspomagają archeologów logistycznie podczas ekspedycji nurkowych (niegdyś ukraińsko-polski Crimea Project – Underwater Expedition, aktualnie m.in. badania na jeziorze Piłakno). Pani Karina, autorka książek i wystaw, tłumaczka, wykładowczyni, i niestrudzona popularyzatorka, jest przede wszystkim specjalistką w zakresie historii nurkowania. Październikowe spotkanie objęło kuratorskie zwiedzanie wystawy muzeum, a także wykłady dotyczące wczesnego wydobywania zabytków oraz wpływu rozwoju sprzętu nurkowego na nurkowanie naukowe. Warsztaty z wiedzy o sprzęcie nurkowym i jego historii były dla studentów doświadczeniem dającym nowe spojrzenie na pracę z ekwipunkiem i pozwoliły wykształcić punkt odniesienia dla historycznego ujęcia archeologii podwodnej.

Fotografia podwodna

Fotografia jest metodą nieodmiennie od wielu lat wykorzystywaną w dokumentacji archeologicznej, także tej nowoczesnej – np. fotogrametrycznej – i nieodzowną umiejętnością każdego badacza. Grudniowe praktyki z fotografii podwodnej odbyły się na razie „na sucho”. Marcin Trzciński, wieloletni współpracownik Uniwersytetu Warszawskiego (m.in. wykładowca studium podyplomowego), cierpliwie oprowadzał nas po meandrach czasu ekspozycji, wyprowadzał ze ślepych uliczek (braku) głębi ostrości, fachowo wykładał fizykę i wpływ wody na światło oraz wytrwale tłumaczył różnice między sztuką fotografii na lądzie i pod wodą. Planowany już następny etap to spotkanie w kontrolowanych warunkach basenu nurkowego – na które na razie nie wystarczyło nam funduszy – które wpłynie na szybsze zdobycie doświadczenia i uzupełni umiejętności zdobywane podczas praktyk terenowych, często prowadzonych sytuacji złej widoczności i utrudnionej obserwacji. Także na basenie studenci ćwiczyć będą inne metody dokumentacyjne (jak pomiary i rysunek), co pozwoli rozwinąć te kompetencje i umiejętnie zastosować je w terenie.

Kontynuacja?

Projekt Rady Konsultacyjnej ds. Studenckiego Ruchu Naukowego dobiegł końca. Mamy jednak świadomość, że jest jeszcze bardzo wiele tematów, które należałoby zgłębić. Program dydaktyczny to jedno, ale aby być dobrym płetwonurkiem i badaczem, nie wystarczy po prostu chodzić na zajęcia! Mamy ogromna nadzieję kontynuować projekt. Zapraszamy do współpracy potencjalnych partnerów i sponsorów – zarówno z propozycjami autorskich warsztatów, jak i wsparcia rzeczowego lub finansowego. Kontakt (Pracownia Archeologii Podwodnej Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego): underwaterexpedition@uw.edu.pl. 

Zachęcamy do śledzenia #nurkowaniedlanauki i strony na portalu Facebook: Archeologia Podwodna Underwater Expedition Wydział Archeologii UW, gdzie publikowane są informacje o kolejnych spotkaniach!

Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, ze zdjęciami, z podaniem źródła

Autorzy:

Małgorzata Mileszczyk – archeolog podwodna i antropolog kulturowa, specjalistka w dziedzinie pradziejowego osadnictwa nawodnego (Pracownia Archeologii Podwodnej Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego). Uczestniczka i organizatorka licznych podwodnych ekspedycji archeologicznych na morzach i śródlądziu, organizatorka 4th Warsaw Seminar on Underwater Archaeology oraz redaktorka naczelna „Archaeology: Just Add Water” w ramach serii Warsaw Studies in Archaeology (Academia, ResearchGate, ORCID: 0000-0001-5340-0049). Koordynatorka projektu „Nurkowanie dla Nauki” z ramienia WA UW.

Więcej tekstów tej autorki

Patrycja Ciesielska – studentka studiów magisterskich na Wydziale Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się tematyką portów Cesarstwa Rzymskiego, ich topografią i specyfiką. Uczestniczka międzynarodowego archeologicznego projektu podwodnego w Turcji. W wolnym czasie z zamiłowania żegluje, nurkuje, chodzi po górach i zwiedza świat. Liderka projektu „Nurkowanie dla Nauki”.

Weronika Białek – studentka Psychologii i Lingwistyki Stosowanej na Uniwersytecie Warszawskim. Nurkowanie stało się jej pasją i pracą. Związana z Kołem Naukowym Archeologii Podwodnej UW, doświadczenie archeologiczne zdobywała uczestnicząc w wykopaliskach oraz współorganizując projekty naukowe w dziedzinie archeologii podwodnej. Interesuje się historią słowiańszczyzny wczesnośredniowiecznej. Liderka projektu „Nurkowanie dla Nauki”.