Longobardowie koło Turynu: historia pięciu pokoleń

Po upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego w 476 roku n.e. przez trzy kolejne stulecia północna część Półwyspu Apenińskiego była miejscem, w którym władza należała do barbarzyńskich wodzów opierających swoje panowanie na niezbyt licznych elitach swoich plemion. Najpierw Teodoryk, król Ostrogotów (489 n.e.), pokonał Odoakra i założył państwo obejmujące Italię, Panonię i Dalmację. W połowie VI wieku zostało ono podbite przez Wschodnie Cesarstwo Rzymskie przeżywające właśnie krótki okres rozkwitu pod rządami Justyniana Wielkiego. Już jednak w roku 568 do północnej Italii wkroczyli Longobardowie pod wodzą Alboina, którzy zajęli całą północ i dużą część środka Półwyspu Apenińskiego. W przeciwieństwie do Ostrogotów Longobardowie nie widzieli potrzeby kontynuacji rzymskiego systemu administracyjnego i zaprowadzili na opanowanych przez siebie terenach zupełnie nowy porządek, w którym dotychczasowe rzymskie elity nie zostały zasymilowane, tylko sprowadzone do roli poddanych.

Głównym źródłem dla tego okresu jest Historia Longobardów Pawła Diakona, który sam (jako Winfrid syn Warnefrida) był przedstawicielem wpływowego longobardzkiego rodu, ale działał w czasach, kiedy samodzielne państwo longobardzkie już nie istniało, podbite przez Karola Wielkiego (774 n.e.). Przedmiotem zainteresowania Pawła Diakona była przede wszystkim historia polityczna i z jego dzieła niewiele dowiadujemy się o społeczeństwie i ekonomii państwa założonego przez Alboina. Na szczęście ta luka w wiedzy może być uzupełniona przez źródła archeologiczne. W czasopiśmie Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America ukazał się właśnie artykuł przedstawiający analizę szczątków ludzkich z longobardzkiego cmentarzyska w Collegno na przedmieściach Turynu. Połączenie metod archeogenetycznych i biochemicznych pozwoliło uzyskać szczegółowy wgląd w funkcjonowanie lokalnej społeczności przez co najmniej pięć pokoleń.

Czytaj dalej „Longobardowie koło Turynu: historia pięciu pokoleń”

Szorstki los „pupila”. Kot i jego dola w czasach średniowiecza

Kot może nie jest najlepszym przyjacielem człowieka, ale jego urok i niezależność plasują go w ścisłej czołówce pupili. Współcześnie coraz rzadziej pełnią one rolę regulatorów populacji gryzoni i stają się naszymi (co najmniej) współlokatorami. Nie można także bagatelizować znamienitej pozycji i powszechności zdjęć czy nagrań z kotami w mediach społecznościowych. Ale czy kocie życie zawsze było tak sielskie? Jak wiemy, koty otaczane były czcią w starożytnym Egipcie. Ale jaki był los tych zwierząt w okresie średniowiecza? Najnowsze wyniki badań opublikowane w Journal of Archaeological Science: Reports wskazują, że koty z centralnej Portugalii raczej nie marzą o wynalezieniu wehikułu czasu i cofnięciu się w czasie do XIII-wiecznej Europy.

Czytaj dalej „Szorstki los „pupila”. Kot i jego dola w czasach średniowiecza”

Gotlandia. W krainie kopców, kościołów i kamieni

Między 5 a 11 czerwca 2024 roku odbyła się 15 edycja objazdów rowerowych po stanowiskach archeologicznych, organizowanych przez prof. ucz. dr. hab. Adama Cieślińskiego i dr. Sławomira Wadyla. Wyjazd towarzyszył zajęciom „Gotlandia, Olandia, Bornholm. Wyspy bałtyckie w czasach Germanów późnej epoki żelaza i Wikingów”, realizowanym na Wydziale Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. W tym roku grupa studentów oraz pracowników naukowych miała okazję odwiedzić pierwszą z tych wysp – Gotlandię, choć nie była ona jedynym celem wyprawy.

Czytaj dalej „Gotlandia. W krainie kopców, kościołów i kamieni”

Lek, trucizna, narkotyk czy przypadek? Funkcja lulka czarnego w rzymskich Niderlandach

Rośliny były wykorzystywane przez naszych przodków nie tylko jako źródło pożywienia, ale także w celach medycznych – na przykład jako trucizna, a czasem także w celu zmiany stanu świadomości. Badacze z Niemiec i Niderlandów w artykule opublikowanym niedawno w czasopiśmie Antiquity rozważają, czy odkryty przez nich przedmiot, zawierający ziarna lulka czarnego świadczy o wykorzystaniu tej rośliny jako leku, trucizny, narkotyku, a nawet tego, czy odkrycie nie jest to wynikiem niesamowitego zbiegu okoliczności.

Czytaj dalej „Lek, trucizna, narkotyk czy przypadek? Funkcja lulka czarnego w rzymskich Niderlandach”

Grimfrost Podcast: popularyzacja wiedzy o Wikingach najwyższych lotów

Grimfrost to szwedzka firma założona w 2014 roku, którą można by określić jako „przedsiębiorstwo rekonstruktorskie”. Zajmują się tworzeniem replik przedmiotów z okresu wikińskiego, ale także oferują rękodzieło inspirowane słynnymi mieszkańcami półwyspu Skandynawskiego.  Ich produkty można docierały do aktorów w takich hitowych produkcjach jak „Gra o tron” czy „Wikingowie”. Misja Grimfrost to także promocja dziedzictwa i popularyzacja merytorycznej wiedzy o okresie wikińskim (a także wcześniejszych epokach!). W ramach swojej działalności w kwietniu tego roku opublikowali pierwszy odcinek podcastu „Grimfrost Podcast”.  Zapraszani goście jak i świetnie zaplanowane scenariusze odcinków skutkują tym, że produkcja Grimfrost charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem jakościowym i merytorycznym. W związku z tym jako redakcja Archeowieści możemy z czystym sumieniem polecić przesłuchanie dotychczasowych odcinków podcastu!

Czytaj dalej „Grimfrost Podcast: popularyzacja wiedzy o Wikingach najwyższych lotów”

Dlaczego wikingowie organizowali swoje wyprawy? Powód mąci w głowie

Sir Ridley Scott to reżyser z wizją. W swojej pracy bardzo często odwołuje się do źródeł historycznych, do których podchodzi z prawdziwą postmodernistyczną dozą rozsądku, za co jest często krytykowany przez literalnych w swoich opiniach historyków. Nie szczędzi im również w odpowiedziach, z których jedna swego czasu cieszyła się sporym zainteresowaniem. Chodzi mianowicie o scenę z najnowszego filmu Scotta „Napoleon”, w której tytułowy bohater nie tylko (wbrew powszechnej wiedzy) toczy bitwę wprost pod piramidami, ale dodatkowo (o zgrozo!) w nie strzela. Scena, jak możemy zgadnąć, nie spodobała się żadnemu merytorycznie przygotowanemu przedstawicielowi nauk historycznych, zwłaszcza wyczulonym na tym punkcie Francuzom. Na liczne słowa krytyki, Scott odpowiedział w iście brytyjskim stylu (delikatnie mówiąc), zaczynając zdanie od tekstu w stylu a k*ka byłeś tam!?”. Nie wchodząc jednak w historyczną dyskusję nad tym zagadnieniem ani kinematograficzną debatę nad dziełami Scotta, zwróćmy uwagę na podejście reżysera, który w filmach nie skupia się wyłącznie na odtwarzaniu wydarzeń, ale również niejako na pogłębionym studium zachowań biorących w nich udział bohaterów. Taka analityczna optyka, pozwala Scottowi na przemycenie wielu wzbudzających refleksję humanistyczną wątków, wśród których jeden wydaje się być szczególnie interesującym. Zwłaszcza w świetle najnowszych wyników badań genetycznych przeprowadzonych na próbie 442 osobników z epoki wikingów. Rezultaty analiz próbek pozyskanych z terytorium Skandynawii, ale również takich pochodzących od zmarłych pochowanych w innych częściach wikińskiego świata, dowiodły, że czasy słynnych wojowników wyglądały zupełnie inaczej niż do tej pory sądzono. Bo czy na kanwie dzisiejszej popkultury, można wyobrazić sobie wikinga z kruczoczarnymi włosami? Naszą uwagę zwróciły jednak inne aspekty wypraw wikińskich poruszone przez autorów badań opublikowanych w Nature. 

*Parafraza dokonana przez redakcję. 

Czytaj dalej „Dlaczego wikingowie organizowali swoje wyprawy? Powód mąci w głowie”

„Skarb denarów rzymskich z Cichobórza” wykład dr. hab. Kyrylo Myzgina

Echa odkrycia skarbu rzymskich denarów z Chichobórza nie milknął.  W marcu tego roku zachęcaliśmy do wysłuchania wykładu Bartłomieja Barteckiego — dyrektora Muzeum im. ks. Staszica w Hrubieszowie oraz dr hab. Kyrylo Myzgina z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego na temat tego niezwykłego odkrycia. W ramach tegorocznej Nocy Muzeów 18 maja 2024 roku w siedzibie Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego kolejny wykład na temat tego znaleziska wygłosił dr hab. Krylo Myzgina, kierownik nowopowstałej Pracowni Archeologii Europy Wschodniej.

Czytaj dalej „„Skarb denarów rzymskich z Cichobórza” wykład dr. hab. Kyrylo Myzgina”

EuroWeb: Nowe spojrzenie na produkcję włókienniczą w Europie

EuroWeb to czteroletnia akcja badawcza integrująca multidyscyplinarne badania nad tekstyliami i włókiennictwem europejskim od starożytności po współczesność. Kierowana przez profesor Agatę Ulanowską z Uniwersytetu Warszawskiego, EuroWeb zjednoczyła blisko 250 naukowców, twórców i projektantów.  Akcja zmienia spojrzenie na przeszłość Europy poprzez uwzględnienie roli produkcji włókienniczej i tekstyliów, jako czynnika wpływającego na kulturę i tożsamość europejską. Jednym z efektów działań zespołu jest Digital Atlas of European Textile Heritage udostępniający dane o 7000 lat europejskiego dziedzictwa tekstylnego.

Czytaj dalej „EuroWeb: Nowe spojrzenie na produkcję włókienniczą w Europie”