Warunki życia w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych na Głównym Mieście w Gdańsku są możliwe do odtworzenia dzięki badaniom kultury materialnej. Dlatego archeolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego opracują i udostępnią wyniki badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych przy ulicy Powroźniczej. Dotychczas jest to jeden z większych obszarów rozpoznanych wykopaliskowo, a do tego znajduje się niemal w centrum dawnego miasta.
© K. Czajkowski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Badania archeologiczne dołów kloacznych
Badania archeologiczne na omawianym terenie prowadzono w latach 2002-2004 i rozpoznano wówczas powierzchnię około 2500 m2, zajmowaną niegdyś przez 12 parceli mieszczańskich. Wykopaliskami objęto zaplecza pięciu posesji przy Długim Targu oraz siedmiu działek przy ulicy Powroźniczej. Efektem badań było uzyskanie danych dla rekonstrukcji dziejów zasiedlenia części Głównego Miasta położonej na nabrzeżu Motławy. Dotychczas dostępne były jedynie wstępne wyniki badań archeologicznych opublikowane niedługo po zakończeniu wykopalisk.
W świetle wyników prac archeologicznych ustalono, że działania związane z osuszaniem i przystosowaniem terenu do zasiedlenia podejmowano już od lat trzydziestych XIV wieku. W ciągu dwóch kolejnych dekad postępował tam proces parcelacji i stopniowego zagospodarowania posesji. W toku badań odsłonięto pozostałości najstarszych zabudowań drewnianych, zastępowanych w XV wieku budynkami murowanymi.
oprac. Z. Polak, M. Starski,na licencji CC-BY-SA 4.0
© K. Czajkowski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Niezwykle bogatych odkryć dokonano na zapleczach posesji podczas eksploracji zasypisk 30 dołów kloacznych, z których łącznie pozyskano w sumie około 50 000 zabytków ruchomych. Tak liczny zbiór znalezisk pozyskany z rozległego obszaru miejskiego umożliwia odpowiedź na kluczowe pytania o warunki życia w późnośredniowiecznym mieście hanzeatyckim, a także o jego zagospodarowanie oraz rozwój przestrzeni miejskiej.
© K. Czajkowski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Publikacja znalezisk online
Dzięki wsparciu Narodowego Instytutu Dziedzictwa pełne wyniki tych badań zostaną wkrótce udostępnione w postaci publikacji naukowej oraz atrakcyjnego wizualnie katalogu najciekawszych znalezisk. Ukaże się on na początku 2022 roku, a zgromadzono w nim niemal 700 wybranych zabytków ruchomych. Znaleziska opatrzone zostały obszernym komentarzem, uwzględniającym główne wyniki badań. Katalog zostanie opublikowany w formie online w otwartym dostępie. Pełne opracowanie wyników badań ukaże się natomiast w postaci monografii książkowej pod koniec 2022 roku. Punktem wyjścia dla opracowania będzie studium historyczne zasiedlenia badanego obszaru wykonane na podstawie analizy dostępnych źródeł pisanych. Podstawową częścią monografii będzie analiza układu stratygraficznego i chronologii względnej nawarstwień, na podstawie których określone zostaną fazy zasiedlenia omawianego obszaru wraz z przyporządkowaniem im reliktów architektury. Pozwoli to scharakteryzować zagospodarowanie i rozwój zabudowy omawianego kwartału miejskiego od lat trzydziestych XIV do połowy XX wieku.
© K. Czajkowski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Kluczowy element projektu będzie stanowić charakterystyka wybranych kategorii znalezisk ruchomych między innymi naczyń ceramicznych i kafli, wyrobów drewnianych, metalowych, szklanych, skórzanych, tekstylnych oraz wykonanych z innych surowców. Opracowany zostanie także skarb monet z drugiej połowy XV wieku, znaleziony we wnęce w murze jednej z kamienic. Analiza zwierzęcych szczątków kostnych pozwoli na rekonstrukcję diety w średniowiecznym Gdańsku.
© M. Starski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Warunki życia w hanzeatyckim mieście w późnym średniowieczu
Udostępnione wyniki prac archeologicznych dostarczą nowych, istotnych i unikatowych danych do badań nad poziomem życia w nadbałtyckiej metropolii w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych. Do międzynarodowego obiegu naukowego wprowadzony zostanie pokaźny zbiór informacji o zabytkach pozwalających na rozpoznanie warunków życia i kultury materialnej mieszkańców miasta hanzeatyckiego. Znaczenie planowanego studium dotyczy zatem nie tylko struktur lokalnych i regionalnych. Publikacja wkracza też na obszar badań nad kulturą materialną strefy bałtyckiej, dlatego istotny jest jej wkład w studia porównawcze, zwłaszcza dla badaczy europejskich.
© K. Czajkowski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Projekt pod tytułem „Kwartał miejski Długi Targ–Powroźnicza–Ogarna w Gdańsku. Opracowanie i publikacja wyników badań archeologicznych” realizowany jest z programu Ochrona zabytków archeologicznych przez Varia Fundację Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego przy współpracy Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Projekt dofinansowany jest ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
© K. Czajkowski, na licencji CC-BY-SA 4.0
Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, ze zdjęciami, z podaniem źródła
Autor:
Michał Starski – kierownik projektu, archeolog, pracownik Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się archeologią późnego średniowiecza i czasów nowożytnych ziem polskich, w tym m.in. problematyką miejską oraz charakterystyką kultury materialnej późnego średniowiecza i czasach nowożytnych. Specjalizuje się w badaniach nad wyrobami ceramicznymi. Prowadzi prace wykopaliskowe w Pucku i Człuchowie. Uczestnik badań w Gdańsku przy ul. Powroźniczej.
Redakcja: J.M.C.
Korekta językowa: A.J.