Polsko-marokańska misja archeologiczna prowadząca badania rzymskiego limesu na przełomie października i listopada 2021 roku odkryła pozostałości rzymskiej wieży obserwacyjnej, która stanowiła część systemu obrony antycznego miasta Volubilis. Projekt realizowany jest w ramach w ramach umowy o wzajemnej współpracy podpisanej w lipcu 2021 pomiędzy Uniwersytetem Warszawskim a Narodowym Instytutem Archeologii i Dziedzictwa Kulturowego w Rabacie (INSAP).
© K. Bartczak, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Ze strony polskiej badaniami kierowali doktor hab. Radosław Karasiewicz-Szczypiorski oraz magister Maciej Czapski, natomiast ze strony marokańskiej – profesor Aomar Akerraz (INSAP). Zespół naukowców zajmuje się poszukiwaniami elementów systemu obrony antycznego Volubilis, które było największym miastem w prowincji Mauretania Tingitana w okresie rzymskim (I–IV wiek n.e.).
© M. Czapski, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0
System obrony granic składał się z fortów, w których stacjonowały jednostki pomocnicze (auxilia), oraz z wież obserwacyjnych, umożliwiających kontrolę poszczególnych odcinków pogranicza. Poszukiwania wież zapoczątkowali badacze francuscy w latach dwudziestych XX wieku. W powstałych dotychczas publikacjach wymieniono 15 stanowisk identyfikowanych jako posterunki obserwacyjne, jednak żaden dotąd nie został zweryfikowany wykopaliskowo. Po raz pierwszy w historii udało się to polskim i marokańskim archeologom na stanowisku Bled el Mellali.
© M. Czapski, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Już w pierwszych dniach prac udało się potwierdzić istnienie w tym miejscu pozostałości rzymskiej wieży obserwacyjnej. Wymiary budowli to 5 × 5,5 m. W środku znaleziono fragmenty konstrukcji kamiennej, która mogła być częścią klatki schodowej, prowadzącej na wyższe kondygnacje wieży. Na podstawie fragmentów ceramiki obiekt można wstępnie datować na II–III wiek n.e.
© K. Bartczak, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Przy wyborze miejsca badań wykorzystany został cyfrowy model widoczności. Na mapie zaznaczono zasięgi widoczności ze znanych już stanowisk – fortów jednostek pomocniczych. Punktem skrzyżowania się zakresów jest właśnie stanowisko Bled el Mellali. Dzięki potwierdzeniu istnienia w tej lokalizacji w tym miejscu wieży udało się udowodnić skuteczność zastosowanej metody poszukiwania posterunków obserwacyjnych przy wykorzystaniu wzmiankowanego modelu terenu.
© K. Bartczak, opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Nie był to koniec odkryć dokonanych w owocnym pierwszym sezonie wykopaliskowym. Tuż obok wieży odsłonięte zostały pozostałości zupełnie innej, wcześniejszej struktury o rozmiarach około 25 × 25 metrów. W dwóch sondażach znaleziono dokładnie obrobione bloki kamienne. Kształt części z nich sugeruje, że pochodzą one z zaokrąglonego narożnika nieznanej budowli. Na obecnym etapie badań można jedynie przypuszczać, że konstrukcję także wzniosło i wykorzystywało wojsko rzymskie. Wykopaliska będą kontynuowane w przyszłym roku. Ich wyniki pozwolą zapewne odpowiedzieć na wiele z pytań, które nurtują badaczy.
Pierwszy etap badań wykopaliskowych poprzedzony został dwoma sezonami badań powierzchniowych, których rezultaty opublikowano w „Polish Archaeology in Mediterranean”:
Czapski M., Atki M. (2020) Tingitana Frontier Project. Rapport préliminaire de recherche de la mission polono-marocaine dans la région de Volubilis au Maroc pendant la saison 2018, „Polish Archaeology in Mediterranean” 29 (2): 431–446.
Zapraszamy do śledzenia strony Tingitana Frontier Project na portalu Facebook!
Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, ze zdjęciami, z podaniem źródła
Autor:
Maciej Czapski – doktorant Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, uczestnik wykopalisk na Krymie, w Gruzji i Maroku.