Kto ma miód i pszczoły, ten ma świat wesoły: sardyńska tradycja pszczelarska

Miód był wykorzystywany w celach kulinarnych co najmniej od mezolitu. Jednakże inne produkty pszczele człowiek stosował do pielęgnacji, w sztuce oraz jako surowiec technologiczny prawdopodobnie od paleolitu. Najbardziej problematyczne jest to, że wszystkie te produkty nie pozostawiają po sobie żadnych śladów widocznych gołym okiem ani śladów uchwytnych mikroskopowo. Dopiero przy zastosowaniu metod lipidowych można uchwycić to, że pozostałości wyrobów pszczelich były wykorzystywane przez ludzi. Jeśli przechowywano je w naczyniach, które zachowały się do naszych czasów.

Czytaj dalej „Kto ma miód i pszczoły, ten ma świat wesoły: sardyńska tradycja pszczelarska”

O pochodzeniu Brązów z Beninu

Brązy z Beninu w przeciągu ostatnich dwóch lat dwukrotnie zwróciły uwagę światowych mediów. Nazwa odnosi się do szerokiego wachlarza typów zabytków wykonanych z metalu ale i innych tworzyw takich jak drewno czy kość słoniowa między XVI a XIX wiekiem przez rzemieślników z Królestwa Beninu, rozwijającego się na obszarze stanu Edo w południowej Nigerii. Po raz pierwszy głośno o brązach zrobiło się na przełomie roku 2021 i 2022, kiedy to szereg europejskich muzeów rozpoczęło procedurę zwrotu brązów do państw Afryki Zachodniej. Zabytki te trafiły na nagłówki po raz drugi tydzień temu, kiedy to opublikowano artykuł, w którym stwierdzono, że znaczną część Brązów wykonano z surowca pochodzącego ze złóż położonych w Niemczech!

Czytaj dalej „O pochodzeniu Brązów z Beninu”

Skandynawskie ofiary z mokradeł. Nie tylko mumie bagienne!

Kiedy słyszymy o ofiarach składanych z ludzi znajdowanych w Europie północnej na terenach bagien, mokradeł i jezior od razu myślimy o niesamowicie dobrze zachowanych mumiach bagiennych. Takich jak choćby Człowiek z Tollund. Jednakże mumie bagienne to nie jedyne świadectwa składania ofiar z ludzi w Europie północnej w epoce żelaza. Badacze z Norwegii i Danii pochylili się nad zdecydowanie bardziej fragmentarycznymi znaleziskami ludzkich szczątków w kontekście bagien i mokradeł, a także nad symbolicznym znaczeniem takich depozytów.

Czytaj dalej „Skandynawskie ofiary z mokradeł. Nie tylko mumie bagienne!”

Celtyberyjskie kobiety. Rola kobiety w przedrzymskich społecznościach Mesety

Epoka żelaza tradycyjnie przedstawiana jest jako czas wojowników: miecza i tarczy. Prawie zawsze jako głównych bohaterów tego okresu przedstawia się mężczyzn. Mimo tego, legendy o wojowniczych Banshee czy Walkiriach także zapisały się na stałe w europejskiej kulturze. Badaczka z Uniwersytetu w Salamance w najnowszym artykule opublikowanym na łamach European Journal of Archaeology skupiła się na próbie odszukania obrazu kobiety w kontekście archeologicznym w rejonie Meseta w środkowej części Iberii. Próbowała odpowiedzieć na pytanie: jakie role pełniły kobiety w przedrzymskich społecznościach zamieszkujących ten rejon w późnej epoce żelaza?

Czytaj dalej „Celtyberyjskie kobiety. Rola kobiety w przedrzymskich społecznościach Mesety”

Najwcześniejsze znaleziska wskazujące na przemoc w dolinie Nilu

Jebel Sahaba jest jednym z najstarszych obecnie znanych cmentarzysk w dolinie Nilu. Datowanie radiowęglowe wskazuje, że pochowani na nim zmarli zamieszkiwali dzisiejsze pogranicze Egiptu i Sudanu w okresie schyłkowego plejstocenu. Już w latach sześćdziesiątych XX wieku brytyjscy archeolodzy zwrócili uwagę na bardzo wysoką frekwencję urazów związanych z przemocą międzyosobniczą pochowanych na cmentarzysku. Uznano, że są one wynikiem najstarszej wojny w dolinie Nilu toczonej przez łowców-zbieraczy o terytorium i zasoby. W jednym z ostatnich numerów czasopisma Scientific Reports ukazały się wyniki badań francuskich naukowców, prezentujących nową interpretację śladów przemocy z cmentarzyska Jebel Sahaba.

Rycina z Injuries and surgical diseases of the head autorstwa Williama MacCormaca Dzięki uprzejmości Medical Heritage Library, Inc. opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Rycina z Injuries and surgical diseases of the head autorstwa Williama MacCormaca
Dzięki uprzejmości Medical Heritage Library, Inc.
opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 2.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Najwcześniejsze znaleziska wskazujące na przemoc w dolinie Nilu”

Obrzędy i rytuały na wybrzeżach Hawajów. Jama ofiarna z Moloka’i

Posiłkując się badaniami etnografów, archeolodzy byli w stanie zinterpretować znaczenie jamy ze szczątkami zwierząt odkrytej na wyspie Moloka’i, na terenie wysp archipelagu Hawajów. Etnografowie prowadzili swoje badania od początku XIX wieku, a wielu z nich miało lokalne korzenie. Dzięki datowaniom radiowęglowym archeolodzy byli też w stanie określić, że jama ofiarna z Moloka’i to ślad po ludzkiej aktywności na wybrzeżu wyspy z XIV, XV lub początku XVI wieku n.e.

Maska boga Kāne, jednego z dwóch hawajskich bogów rybołówstwa ©Ruthven opublikowano na licencji CC0 1.0, via Wikimedia Commons
Maska boga Kāne, jednego z dwóch hawajskich bogów rybołówstwa
©Ruthven
opublikowano na licencji CC0 1.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Obrzędy i rytuały na wybrzeżach Hawajów. Jama ofiarna z Moloka’i”

These boots are made for walking. Skórzane mokasyny z Promontory Cave

Promontory Cave to ważne stanowisko jaskiniowe położone w stanie Utah. Odnaleziono tam wiele dobrze zachowanych zabytków organicznych, a jednym z najliczniejszych artefaktów były skórzane mokasyny. Najnowsze badania pozwoliły na precyzyjne określenie nie tylko gatunku zwierzęcia, ale także płci osobników, z których szczątków wykonano prekolumbijskie obuwie. Badacze sugerują, że wyraźna przewaga skór samic wskazuje na preferowanie tego rodzaju surowca przez przodków ludów Navajo i Apaczów, zamieszkujących Promontory Cave.

Skórzane Mokasyny z Promontory Cave, wystawa w Muzeum Historii Naturalnej Utah, Salt Lake City
© Daderot
opublikowano na licencji CC0 1.0 Universal, Domena Publiczna

Czytaj dalej „These boots are made for walking. Skórzane mokasyny z Promontory Cave”

Ab ovo. Jajka w diecie rzymskiej w Pompejach

W starożytnym Rzymie hodowano przynajmniej siedem gatunków ptaków,  przede wszystkim dla mięsa. Najnowsze badania wskazują, że poza mięsem w diecie Rzymian ważną rolę odgrywały także jajka. Badacze z University of Buffalo przebadali skorupki znalezione w Pompejach w celu określenia gatunkowego jaj spożywanych przez starożytnych.

Mozaika przedstawiająca koguta w Museo Nazionale Romano, Termy Dioklecjana © Giovanni opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Mozaika przedstawiająca koguta w Museo Nazionale Romano, Termy Dioklecjana
© Giovanni
opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 2.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Ab ovo. Jajka w diecie rzymskiej w Pompejach”

Cichy zabójca. Ołów a śmiertelność dzieci w Imperium Rzymskim

Współcześnie dobrze znane są śmiertelne właściwości ołowiu. Pomimo tego, że ołów występuje powszechnie w przyrodzie, to jego stężenie rzadko kiedy w naturalnej postaci może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Jednakże w czasach świetności Imperium Rzymskiego ołów miał znacznie szersze zastosowanie niż obecnie i wykorzystywany był powszechnie. Okres dzieciństwa jest momentem w życiu człowieka, w którym jesteśmy najbardziej podatni na absorpcję ołowiu i najbardziej wrażliwi na jego negatywne dla zdrowia efekty. Badacze z Wielkiej Brytanii i Holandii po raz pierwszy pochylili się nad wpływem ołowiu na śmiertelność dzieci w Imperium Rzymskim. Efekty ich badań wskazują interesującą perspektywę badawczą nad stanem zdrowia przeszłych populacji.

Boczny panel sarkofagu z Narodowego Muzeum Archeologicznego we Florencji
©Egisto Sani
Opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 2.0, via Wikipedia Commons

Czytaj dalej „Cichy zabójca. Ołów a śmiertelność dzieci w Imperium Rzymskim”

Pożegnanie z dziką Afryką. Wymieranie zwierząt w Lesotho od Późnego Plejstocenu

Wpływ człowieka na środowisko naturalne określane jest obecnie terminem antropopresji. Oddziaływuje bezpośrednio na lokalną florę i faunę. Obejmuje zarówno przypadkowe jak i zamierzone działania mające na celu przekształcenie i dostosowania środowiska do potrzeb człowieka. W celu prześledzenia procesu jakim jest wymieranie zwierząt w Lesotho i określenia najważniejszych czynników dziesiątkujący faunę na obszarze południowej Afryki, badacze przebadali trzy kategorie źródeł. Należą do nich wyniki badań archeologicznych, historyczne relacje brytyjskich kolonizatorów oraz ustne relacje mieszkańców Lesotho spisywane od lat trzydziestych XX wieku do dnia dzisiejszego. 

Rycina z African Hunting from Natal to the Zambesi including Lake Ngami, the Kalahari Desert, andc. from 1852 to 1860 autorstwa Williama Charlesa Baldwina
Dzięki uprzejmości British Library
Opublikowano na licencji Public Domain Mark 1.0

Czytaj dalej „Pożegnanie z dziką Afryką. Wymieranie zwierząt w Lesotho od Późnego Plejstocenu”