Mobbing, molestowanie i dyskryminacja w archeologii

W czasopiśmie Antiquity ukazał się właśnie artykuł, który nie dotyczy przeszłości, tylko teraźniejszości. Jest to opis wyników badań ankietowych przeprowadzonych w roku 2021 w różnych krajach europejskich i mających na celu określenie natężenia negatywnych zjawisk społecznych w środowisku archeologów, w tym różnych form mobbingu, molestowania i dyskryminacji.

Ankieta obejmowała 18 różnych negatywnych zachowań od nękania na tle religijnym po fizyczną agresję. Spośród 1134 ankietowanych osób (w tym 816 kobiet i 294 mężczyzn) aż 82% zadeklarowało doświadczenie co najmniej jednego zachowania, które można zaklasyfikować jako mobbing, molestowanie lub dyskryminację, przy czym częściej dotyczyło to kobiet (88%) niż mężczyzn (67%). Szczególnie wyraźne różnice pomiędzy płciami wystąpiły w przypadku dyskryminacji ze względu na płeć (kobiety 63%, mężczyźni 15%), molestowania (kobiety 45%, mężczyźni 8%) oraz napaści na tle seksualnym (kobiety 10%, mężczyźni 2%). Jedyne negatywne zjawiska, które były (nieco) częściej wymieniane przez mężczyzn to agresja fizyczna (7% vs 6%) oraz nękanie online (14% vs 12%). Najrzadziej w ogóle ankietowani skarżyli się na dyskryminację na tle religijnym (4%), a wcale na antysemityzm.

W ankiecie pojawiło się również pytanie o okoliczności negatywnych zachowań i ponad połowa ankietowanych odpowiedziała (645 osób), że miały one miejsce podczas prac terenowych, zostawiając daleko w tyle uniwersytet jako całość (343 odpowiedzi), laboratorium (150 odpowiedzi) i dziesięć innych opcji. Ofiary na ogół przekazywały co najmniej jedej osobie trzeciej informację o zajściu (84%), ale w ankiecie brakowało informacji o tym, jak często miało to charakter oficjalnego zgłoszenia. Ankietowani byli również przekonani, że negatywne zachowania w środowisku archeologów są równie częste, co wśród przedstawicieli nauk ścisłych i przyrodniczych i częstsze niż wśród geografów i przedstawicieli humanistyki.

Choć wyniki ankiety nie są w pełni reprezentatywne – prawie 40% respondentów pochodziło z Francji, a niemal wszyscy z krajów Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych – pokazują wyraźnie, że skala negatywnych zjawisk w archeologii jest znaczna. Szczególnie mogą one wystąpić podczas prac terenowych, kiedy starsi i młodsi pracownicy naukowi oraz studenci przebywają razem przez dłuższy czas, co sprzyja pojawianiu się różnego rodzaju napięć. Dlatego w niektórych krajach pojawiły się inicjatywy mające na celu zwiększenie świadomości problemu i wypracowanie odpowiednich procedur. We Francji stowarzyszenie Archéo-Éthique prowadzi listę projektów archeologicznych, które wdrożyły procedury anty-dyskryminacyjne, z kolei The Fieldwork Initiative oferuje szkolenia i zapewnia wsparcie dla ofiar nadużyć. Również na Wydziale Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego sformułowane zostały procedury przeciwdziałania negatywnym zachowaniom podczas archeologicznych prac terenowych.

Autor: Arkadiusz Sołtysiak

Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować,  z podaniem źródła