Najwcześniejsze znaleziska wskazujące na przemoc w dolinie Nilu

Jebel Sahaba jest jednym z najstarszych obecnie znanych cmentarzysk w dolinie Nilu. Datowanie radiowęglowe wskazuje, że pochowani na nim zmarli zamieszkiwali dzisiejsze pogranicze Egiptu i Sudanu w okresie schyłkowego plejstocenu. Już w latach sześćdziesiątych XX wieku brytyjscy archeolodzy zwrócili uwagę na bardzo wysoką frekwencję urazów związanych z przemocą międzyosobniczą pochowanych na cmentarzysku. Uznano, że są one wynikiem najstarszej wojny w dolinie Nilu toczonej przez łowców-zbieraczy o terytorium i zasoby. W jednym z ostatnich numerów czasopisma Scientific Reports ukazały się wyniki badań francuskich naukowców, prezentujących nową interpretację śladów przemocy z cmentarzyska Jebel Sahaba.

Rycina z Injuries and surgical diseases of the head autorstwa Williama MacCormaca Dzięki uprzejmości Medical Heritage Library, Inc. opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Rycina z Injuries and surgical diseases of the head autorstwa Williama MacCormaca
Dzięki uprzejmości Medical Heritage Library, Inc.
opublikowano na licencji CC BY-NC-SA 2.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Najwcześniejsze znaleziska wskazujące na przemoc w dolinie Nilu”

O grobie Haralda Sinozębego, czyli dlaczego nie należy nic przyjmować na wiarę

W ciągu ostatnich dni przez chyba wszystkie media w Polsce przetoczyła się ekstatyczna fala tytułów (oraz artykułów, doniesień czy notatek) anonsujących odkrycie w Polsce (a dokładnie: w Wiejkowie koło Wolina) grobu wikińskiego króla (Haralda Sinozębego). Jako że pochówków królewskich na Pomorzu Zachodnim zbyt wielu nie mamy, tematu zlekceważyć nie można.

Harald Bluetooth, fresk z XVI wieku w katedrze w Roskilde, Zelandia, Dania, Domena Publiczna
Harald Bluetooth, fresk z XVI wieku w katedrze w Roskilde, Zelandia, Dania, Domena Publiczna

Czytaj dalej „O grobie Haralda Sinozębego, czyli dlaczego nie należy nic przyjmować na wiarę”

Obrzędy i rytuały na wybrzeżach Hawajów. Jama ofiarna z Moloka’i

Posiłkując się badaniami etnografów, archeolodzy byli w stanie zinterpretować znaczenie jamy ze szczątkami zwierząt odkrytej na wyspie Moloka’i, na terenie wysp archipelagu Hawajów. Etnografowie prowadzili swoje badania od początku XIX wieku, a wielu z nich miało lokalne korzenie. Dzięki datowaniom radiowęglowym archeolodzy byli też w stanie określić, że jama ofiarna z Moloka’i to ślad po ludzkiej aktywności na wybrzeżu wyspy z XIV, XV lub początku XVI wieku n.e.

Maska boga Kāne, jednego z dwóch hawajskich bogów rybołówstwa ©Ruthven opublikowano na licencji CC0 1.0, via Wikimedia Commons
Maska boga Kāne, jednego z dwóch hawajskich bogów rybołówstwa
©Ruthven
opublikowano na licencji CC0 1.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Obrzędy i rytuały na wybrzeżach Hawajów. Jama ofiarna z Moloka’i”

Pochodzenie późnoneolitycznych ozdób bursztynowych w Polsce

Obszar południowo-wschodnich pobrzeży Bałtyku jest terenem zapewniającym łatwy dostęp do surowca bursztynowego. Tak też było w pradziejach, na co wskazują m.in. liczne późnoneolityczne (III tysiąclecie p.n.e.) pracownie bursztyniarskie i ozdoby bursztynowe znajdowane na stanowiskach zlokalizowanych na Żuławach Wiślanych na południe od Zatoki Gdańskiej. Zastanawiające jest zatem, że zarówno z tego obszaru jak i z pobliskiego regionu północno-wschodniej Polski pochodzi stosunkowo mało gotowych wyrobów bursztynowych. Wśród niewielu współcześnie znanych znajdują się ozdoby z unikatowych stanowisk Ząbie 10, Supraśl 3 i Supraśl 6. Wybrane artefakty poddano zatem analizie stylistycznej i technologicznej w celu określenia miejsca ich wykonania, uwzględniając również rodzaj użytego surowca. Badania wykazały, że choć ozdoby powstały najpewniej z surowca pozyskanego w strefie południowo-wschodnich pobrzeży Bałtyku (stwierdzono sukcynit, gedanit i gedano-sukcynit), to jednak nie posiadają one tam bezpośrednich analogii.

Uszkodzone i niedokończone na różnych etapach obróbki wytwory bursztynowe pochodzące z warsztatów bursztyniarskich w okolicach wsi Niedźwiedziówka © K. Kwiatkowska, na licencji CC BY-NC-SA 4.0
Uszkodzone i niedokończone na różnych etapach obróbki wytwory bursztynowe pochodzące z warsztatów bursztyniarskich w okolicach wsi Niedźwiedziówka
© K. Kwiatkowska, na licencji CC BY-NC-SA 4.0

Czytaj dalej „Pochodzenie późnoneolitycznych ozdób bursztynowych w Polsce”

Wenus z Willendorfu: Znamy pochodzenie najsławniejszej kobiety paleolitu

Pochodzenie i kluczowe aspekty wykonania Wenus z Willendorfu, mającej około 30 000 lat, pozostawały tajemnicą przez ponad stulecie od czasu jej odkrycia. Na podstawie wyników najnowszych badań wykorzystujących mikrotomografia komputerowa udało się ustalić szczegóły związane z wykonaniem tej figurki.

Wenus z Willendorfu
© Bjørn Christian Tørrissen
opublikowano na licencji CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Wenus z Willendorfu: Znamy pochodzenie najsławniejszej kobiety paleolitu”

Polski projekt w finale konkursu Europejskiej Rady ds. Badań

W finale konkursu o nagrodę Europejskiej Rady ds. Badań „Public Engagement with Research Award” w kategorii INSPIRE znalazł się projekt dr hab. Artura Obłuskiego, ERC Starting Grant UMMA, realizowanego w Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Nagroda wręczana jest zdobywcom grantów ERC, którzy podczas realizacji projektów wykazali się doskonałością w zakresie angażowania społeczności spoza świata nauki.

W puli nagród jest również wyróżnienie publiczności, o którym zdecyduje głosowanie w mediach społecznościowych – potrwa ono do dnia ceremonii, zwycięzca ogłoszony zostanie 14 lipca br. podczas uroczystości wręczenia trzech nagród głównych. Nasi czytelnicy mogą pomóc wygrać jedynemu polskiemu projektowi znajdującymi się w finale!

Na projekt można zagłosować na stronie: https://pollunit.com/polls/lhcrptmbiaac9v6i3tobjq?embed=1

Projekt UMMA promuje zbliżenie pomiędzy naukowcami a mieszkańcami Starej Dongoli © CAŚ UW
Polscy archeolodzy wraz z mieszkankami Al-Ghaddar próbują wspólnie zidentyfikować wydobyte przedmioty
© T. Fushiya / CAŚ UW

Czytaj dalej „Polski projekt w finale konkursu Europejskiej Rady ds. Badań”

IMAGMA – szyfry z przeszłości

Do czasów projektu IMAGMA panowało w nauce powszechne przekonanie, że początki pieniądza germańskiego datowane są na koniec V i VI wieku, czasy osiedlanie się społeczności germańskich na obszarach Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Nowe ustalenia badaczy jednoznacznie udowodniły niesłuszność tego poglądu. Dokonano przełomowego odkrycia: korzenie pieniądza germańskiego należy przesunąć co najmniej o dwa wieki wstecz, do drugiej połowy III wieku i lokować na innych terytoriach – obszarach zachodniej Ukrainy.

Kadr z filmu IMAGMA - szyfry przeszłości
Kadr z filmu IMAGMA – szyfry przeszłości

Czytaj dalej „IMAGMA – szyfry z przeszłości”

[WYSTAWA] Novae – badania Ekspedycji Wydziału Archeologii UW

Novae to rzymski obóz położony nad Dunajem, w północnej Bułgarii.  Został założony w I w. n.e. W byłej fortecy legionowej znajdują się między innymi pozostałości sztabu Legionu I Italskiego, fortyfikacje, a w jego pobliżu osiedla cywilne oraz nekropole. Od przeszło 80 lat badania na stanowisku prowadzą polscy i bułgarscy archeolodzy. 

W dniu 28 czerwca (wtorek) o godz. 17.00 odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy poświęconej badaniom archeologicznym Ekspedycji Wydziału Archeologii UW w Novae. Wystawa będzie prezentowana w ogrodach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie przy ul. Dobrej 56/66 do 10 lipca 2022 r. 

Rekonstrukcja pochówku kobiety z Novae, odkryty podczas badań Ekspedycji Wydziału Archeologii UW w 2018 roku © D. Wojnowska, bez możliwości przedrukuRekonstrukcja pochówku kobiety z Novae, odkryty podczas badań Ekspedycji Wydziału Archeologii UW w 2018 roku
© D. Wojnowska, bez możliwości przedruku

Czytaj dalej „[WYSTAWA] Novae – badania Ekspedycji Wydziału Archeologii UW”

Zły szeląg i złamany grosz. O pieniądzu i jego historii

Co to jest numizmatyka i czym się dziś zajmuje? Jakie miejsce w badaniach nad przeszłością zajmują analizy numizmatyczne? Co nam daje wiedza z zakresu numizmatyki, o czym mówią nam dawne monety? Kiedy rozpoczęła się produkcja pieniądza monetarnego, dlaczego on się pojawił, dlaczego właśnie w takiej a nie innej formie? Jak pozyskuje się i bada pieniądz monetarny? Kolekcjonerstwo a numizmatyka – co je łączy? Numizmatyka a archeologia – jak te dwie specjalności ze sobą współpracują? Gabinet Numizmatyczny Muzeum Narodowego w Krakowie – co to za instytucja i jakie posiada zbiory? Jak pracuje nowoczesny numizmatyk? Czy są jakieś nowe nurty/metody badawcze w ramach numizmatyki? Czy rozwój technologii jest widoczny w badaniach numizmatycznych?

Monety
Monety metalowe
© M. Sander, opublikowano na licencji CC BY-SA 4.0

Czytaj dalej „Zły szeląg i złamany grosz. O pieniądzu i jego historii”

These boots are made for walking. Skórzane mokasyny z Promontory Cave

Promontory Cave to ważne stanowisko jaskiniowe położone w stanie Utah. Odnaleziono tam wiele dobrze zachowanych zabytków organicznych, a jednym z najliczniejszych artefaktów były skórzane mokasyny. Najnowsze badania pozwoliły na precyzyjne określenie nie tylko gatunku zwierzęcia, ale także płci osobników, z których szczątków wykonano prekolumbijskie obuwie. Badacze sugerują, że wyraźna przewaga skór samic wskazuje na preferowanie tego rodzaju surowca przez przodków ludów Navajo i Apaczów, zamieszkujących Promontory Cave.

Skórzane Mokasyny z Promontory Cave, wystawa w Muzeum Historii Naturalnej Utah, Salt Lake City
© Daderot
opublikowano na licencji CC0 1.0 Universal, Domena Publiczna

Czytaj dalej „These boots are made for walking. Skórzane mokasyny z Promontory Cave”