Kiedy zaczęły się wojny?

Archeologia wojny to dziedzina zajmująca się badaniem śladów wojen i konfliktów w przeszłości, od najdawniejszych czasów po współczesność . Analizuje ona zarówno aspekty psychologiczne i społeczne, jak i materialne pozostałości bitew, fortyfikacji i przemocy. W kontekście archeologii wojennej bada się różne rodzaje źródeł, w tym artefakty, krajobraz, a także teksty historyczne i relacje świadków.

Rekrutacja rusza już 19 sierpnia.
W związku z tym chcielibyśmy przypomnieć  podcast Archeologii Żywej „Kontekst” o archeologii wojny. Prof. Bartosz Kontny omawia zmieniające się metody badania i rozumienia wojen od prehistorycznych potyczek po współczesne konflikty. Dyskutowane są także ważne teorie, badania terenowe jak Tollense, aspekty psychologiczne wojny, oraz związane z nią rytuały i rozwój technologii wojskowe
Asyryjski relief przedstawiający rydwan
Domena publiczna

Czytaj dalej „Kiedy zaczęły się wojny?”

Wielka historia nierówności. Kto czyni(ł) nas biednymi?

Nigdy w historii ludzkości nie było tak wielu multimilionerów. A zatem żyjemy w czasach skrajnej nierówności. I nie, nie wynika to bynajmniej z tego, że przez większość historii ludzkości nikt nie prowadził dokładnego rejestru majątków możnowładców. Po prostu coraz większa grupa ekonomistów zwyczajnie zwraca uwagę na fakt, że przyszło nam żyć w czasach największej dysproporcji majątku. Innymi słowy — garstka ludzi rozporządza ogromnymi bogactwami, podczas gdy reszta… cóż, nie ma tyle szczęścia. Dla niektórych to naturalna konsekwencja wielowiekowych procesów, zapoczątkowanych wraz z rozwojem urbanizacji, a kulminujących w epoce późnego kapitalizmu. Dla innych – jawna, choć historycznie ugruntowana niesprawiedliwość. W dużym skrócie: historia ludzkości miałaby być historią wykładniczego wzrostu hierarchizacji majątku i narastających nierówności społecznych. Ale czy rzeczywiście tak było, jest i będzie? Przynajmniej pierwszy — chronologiczny — aspekt tego twierdzenia postanowili zweryfikować naukowcy z kilku prestiżowych ośrodków akademickich w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Wyniki ich badań opublikowano niedawno na łamach czasopisma PNAS.

Czytaj dalej „Wielka historia nierówności. Kto czyni(ł) nas biednymi?”

Archeologia Wojny

W październiku 2025 roku na Wydziale Archeologii UW rozpoczynają się jednoroczne, podyplomowe studia „Archeologia wojny”. Będą one pierwszym w Polsce interdyscyplinarnym kierunkiem edukacji, kształcącym nie tylko w zakresie bronioznawstwa, lecz również obejmującym zagadnienia sztuki fortyfikacyjnej, taktyki i sposobów prowadzenia walki oraz archeologii terroru i przemocy z uwzględnieniem osiągnięć antropologii na tym polu. Realizację tych ambitnych założeń zapewni grono najlepszych znawców wybranej tematyki z wielu ośrodków w całej Polsce. Początek rekrutacji startuje 5 czerwca 2025 r.

Czytaj dalej „Archeologia Wojny”

W obronie delty Dniepru. Grodzisko w Konsulivske i archeologia wojny

Dawne wojny, fortyfikacje. Zapomniane bitwy, odlegli zwycięzcy i przegrani. Szczęk błyszczącego niegdyś oręża. To, co można ująć mianem archeologii wojny, jest bodaj jednym z najbardziej intrygujących tematów badawczych w archeologii. Archeolodzy z rzadka mają okazję badać tak unikatowe stanowiska jak pole bitwy w Tollense. Zdecydowanie częściej badacze mogą studiować statyczny aspekt dawnych strategii militarnych. Mowa tutaj o założeniach obronnych, takich jak fortyfikacje. W dzisiejszym tekście przybliżymy Państwu wyniki prac polsko-ukraińskiego zespołu badawczego pracującego od 2015 roku na stanowisku Konsulivske w rejonie ujścia Dniepru w obwodzie chersońskim.

Czytaj dalej „W obronie delty Dniepru. Grodzisko w Konsulivske i archeologia wojny”

Dziewczynka przy prasie oliwnej. Opowieść o wiejskiej rodzinie w rzymskim Egipcie

W roku 12 n.e. mężczyzna o imieniu Harthotes złożył lokalnym władzom rzymskiego Egiptu deklarację dotyczącą liczby osób w swoim gospodarstwie. Zgodnie z dokumentem, Harthotes, rolnik i kapłan, wówczas 55-letni, mieszkał na terenie świątyni w Teadelfii wraz ze swoją matką i małoletnim synem. Z innych źródeł wiemy jednak, że miał również dwunastoletnią córkę o imieniu Tahaunes. Dlaczego nie została uwzględniona w deklaracji? Gdzie zatem mogła się znajdować? Nie została wydana za mąż w bardzo młodym wieku, jak pospiesznie mogliby pomyśleć naukowcy. Prawda jest bardziej zaskakująca: była w pracy! 

Czytaj dalej „Dziewczynka przy prasie oliwnej. Opowieść o wiejskiej rodzinie w rzymskim Egipcie”

Wracamy do archeologicznego raju. Rozmowa z drem Piotrem Jaworskim o Ptolemais

Polscy naukowcy wznawiają badania antycznego Ptolemais w Libii – zainicjowane 24 lata temu i przerwane w 2010 r. Dr Piotr Jaworski, obecny kierownik wykopalisk opowiada o tym, jak to się zaczęło, co udało się znaleźć w tym niezwykłym mieście i jakie są plany na przyszłość.

Czytaj dalej „Wracamy do archeologicznego raju. Rozmowa z drem Piotrem Jaworskim o Ptolemais”

„Gladiator II” oczami badacza starożytności

W roku 2000 film Ridleya Scotta pt. Gladiator otrzymał pięć Oscarów, w tym w kategorii najlepszy film, i trafił tym samym na listę najlepszych filmów wszechczasów. W dniu 15 listopada 2024 roku do kin trafiła produkcja Gladiator II, która w środowisku krytyków kina zdobywa umiarkowane recenzje. O tym, czy warto wybrać się do kina na najnowszą produkcję Ridleya Scotta, w jakim stopniu opisuje ona prawdziwe zdarzenia z okresu starożytnego Rzymu oraz dlaczego same produkcje filmowe nie stanowią wiarygodnego źródła wiedzy o przeszłości z dr. Karolem Kłodzińskim z Zakładu Historii Starożytnej Wydziału Historycznego UG rozmawia Agnieszka Bień.

© Kovadi, na licencji CC BY-NC-ND 3.0

Czytaj dalej „„Gladiator II” oczami badacza starożytności”

Kolaps cywilizacji? To zawsze nieprosta historia. Rozmowa z prof. Adamem Izdebskim

Czy gwałtowna zmiana klimatu zawsze wywołuje kryzys cywilizacji? Czy optymalizacja chroni ją przez upadkiem? Czy istnieją jakieś uniwersalne prawa kolapsów? Rozmowa z prof. dr. hab. Adamem Izdebskim, badaczem historii środowiskowej późnej starożytności i Bizancjum.

Czytaj dalej „Kolaps cywilizacji? To zawsze nieprosta historia. Rozmowa z prof. Adamem Izdebskim”

A jednak nie ofiary. Kartagińskie dzieci i funeralne perypetie z ogniem w tle

Propaganda i demonizacja wroga nie jest jedynie cechą nowożytnych konfliktów. Według rzymskich kronikarzy Kartagińczycy mieli składać bogom swoje dzieci jako ofiary. O czym tu dużo mówić, niewielka była lista aktów barbarzyńskich, jakich ci pochodzący z Fenicji puniccy adwersarze Rzymu mieli się wedle dziejopisów nie dopuścić…  Najnowsze badania cmentarzyska punickiego w rejonie Dżerby w Tunezji wskazują, że spalone szczątki dzieci są raczej związane z tradycyjnym dla punitów obrządkiem pogrzebowym, w którym dzieci poddawane były kremacji.

Czytaj dalej „A jednak nie ofiary. Kartagińskie dzieci i funeralne perypetie z ogniem w tle”