Czy prekolumbijscy królowie byli bogami? A może byli jedynie pośrednikami między światem ludzi a światem boskim – złożonym, nieoczywistym i zmiennym?
Najnowszy numer czasopisma World Art (15.1 / 2025) pt. „Sacred Sovereigns: Art, Divinity and Rulership in the Ancient Americas” oferuje fascynującą syntezę badań nad rolą świętości i boskości władców w starożytnych cywilizacjach Mezoameryki i Andów. Zamiast traktować władzę jako wyłącznie polityczną, autorzy tego numeru przyglądają się jej jako zjawisku rytualnemu, kosmologicznemu i materialnemu – zakorzenionemu w ciałach przodków, przedmiotach i ceremoniach.
Gdy na początku sierpnia 2022 INAH (Instituto Nacional de Antropología e Historia) ogłosił rewelację na temat zdumiewających rytuałów polegających na transmutacji zmarłych arystokratów Majów w piłki, świat obiegła fala informacji zniekształcających ten anons, sensacyjnych notek prasowych i nierzetelnych artykułów. Komunikat INAH opierał się na danych pochodzących katakumb odkrytych na terenie stanowiska archeologicznego Tonina w Chiapas, w Meksyku, w 2020 roku. Znaleziono tam ponad 400 naczyń zawierających mieszaninę różnych substancji organicznych: gumy, korzeni, węgla drzewnego oraz… popiołów, będących najwyraźniej pozostałością po procesie ciałopalenia. Prowadzący badania Juan Yadeun Angulo powiązał te dane z inskrypcjami umieszczonymi na znacznikach jednego z boisk do pok-ta-pok. Jego zdaniem arystokraci z Popo’, bo tak w trakcie ery klasycznej nazywano królestwo Tonina, mogli brać dalszy udział w wiecznym kole życia pod postacią – symbolizujących życiodajną siłę – piłek, używanych w tej rytualnej grze.
