[Z Archiwum] Prof. Klaus Schmidt opowiada Archeowieściom o wykopaliskach w Göbekli Tepe
W dzisiejszym artykule przypominamy wywiad sprzed 10 lat ze sławnym badaczem tego stanowiska, prof. Klausem Schmidtem z Niemieckiego Instytutu Archeologicznego, którego udzielił Archeowieściom tuż przed śmiercią. Zapraszamy do Turcji sprzed
12 000 lat w podróż, która została zaktualizowana o najnowsze dokonania w dziedzinie badań nad Göbekli Tepe i całą prowincją Şanlıurfa.
fot. Klaus-Peter Simon
(opublikowano na licencji CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons)
Świt państwa polskiego
Okoliczności i czas narodzin państwa polskiego fascynowały od dawna. Aktualnie obserwujemy wiele projektów badawczych, konferencji oraz badań indywidualnych, które analizują to zagadnienie w sposób interdyscyplinarny. Wciąż jednak pozostaje wiele pytań.
Świt państwa polskiego jest adresowany zarówno do specjalistów, jak i do szerszego kręgu zainteresowanych. Ukazuje nie tylko barwny obraz przeszłości sprzed tysiąca lat, ale również ilustruje wkład archeologii w poznawanie korzeni państwa, a tym samym Polski i Polaków.
Mała zapinka z wielkiej wody. Nieoczekiwane odkrycie w jeziorze Śniardwy
Wielu osobom jezioro Śniardwy kojarzy się przede wszystkim z największym zbiornikiem słodkowodnym w Polsce oraz wypoczynkiem na jachcie czy na plaży. Piękne okoliczności przyrody i czysta woda wydają się wprost stworzone do relaksu. Z drugiej strony jezioro wykorzystywano od dawna również w celach transportowych, a nad jego brzegami od tysięcy lat zamieszkiwali ludzie. Archeolodzy jednak nie penetrowali dotychczas wód tego jeziora. Czy kryją one jakieś tajemnice? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy cofnąć się w czasie o ponad 80 lat. Wówczas w tej okolicy wydarzyła się niezwykle ciekawa historia – prolog opowieści, w której pojawia się mała zapinka z wielkiej wody.
© A. Grzędzielska, na licencji CC-BY-SA 4.0
Czytaj dalej „Mała zapinka z wielkiej wody. Nieoczekiwane odkrycie w jeziorze Śniardwy”
Trzynasta wojowniczka? Arabski pierścień z Birki
Na skandynawskim cmentarzysku odkryto pierścień z wyrytym imieniem Allaha. Artefakt datowany na IX wiek skrywał wiele tajemnic. Czyją własnością był arabski pierścień z Birki i jak znalazł się na drugim końcu średniowiecznego świata?
Arabski pierścień z Birki
Birka, nazywana pierwszym miastem w Szwecji, jest położona na wyspie Björko w odległości 25 km na zachód od Sztokholmu. W trakcie prowadzonych tam wykopalisk odkryto wiele przedmiotów poświadczających aktywny udział miejscowej ludności w handlu dalekosiężnym, który miał się odbywać na rozległych obszarach Starego Świata między VIII a XI wiekiem n.e. Jednym z ciekawszych zabytków tej kategorii, odnalezionych w cmentarnej części stanowiska w Birce, jest srebrny arabski pierścień z inskrybowanym napisem „Allah”. Tekst wyryty został w tzw. dukcie kufickim, czyli stylu zapisu liter alfabetu arabskiego charakterystycznym dla wczesnych wieków islamu. To jak dotąd jedyny pierścień z arabską inskrypcją odkryty w Skandynawii i mimo że odnaleziony pod koniec XIX wieku, wciąż pobudza wyobraźnię badawczą. Ze względu na to, że pierwotnie ograniczono się jedynie do ujęcia go jako „pozłacanego srebrnego pierścienia z ametystem”, grupa współczesnych naukowców zaordynowała szeroko zakrojone badania laboratoryjne, aby odkryć wszystkie tajemnice tego zabytku.
Swedish History Museum, O. Myrin, na podstawie licencji CC-BY
Czytaj dalej „Trzynasta wojowniczka? Arabski pierścień z Birki”
Pomerium – nowe odkrycie
Dnia 17 lipca 2021 roku podczas prac archeologicznych prowadzonych w pobliżu niedawno odrestaurowanego mauzoleum Augusta na Piazza Augusto Imperatore, tuż przy Via del Corso w Rzymie, dokonano ważnego i rzadkiego odkrycia pomerium. Odkopano sporych rozmiarów blok (pomerium cippus), wykonany z trawertynu, który wyznaczał sakralną granicę (pomerium) Rzymu poszerzoną przez cesarza Klaudiusza w 49 roku n.e. Choć blok zachował się jedynie częściowo, z tytułem cenzorskim władcy (linia 6) i końcową formułą (linie 7–9):
[au]ctis populi R[omani] / finibus, pomerium / ampliavit terminavitque,
to łączenie tej inskrypcji z działalnością Klaudiusza i podobnymi cippi, z tego samego okresu, jest jak najbardziej zasadne.
Dlaczego niedawne odkrycie w Rzymie ma tak unikatowy charakter i tak wielkie znaczenie?
© Sovrintendenza Capitolina ai Beni Culturali
Legitymizacja elit w Polsce i Norwegii – seria miniwykładów
Serię szcześciu miniwykładów opublikował ELITES – Zasoby symboliczne i struktury polityczne na peryferiach. Legitymizacja elit w Polsce i Norwegii, ok. 1000-1300. Projekt skupia się na sposobach i środkach, którymi posługiwali się członkowie elit politycznych dwóch peryferyjnych regionów Europy (Norwegii i Polski) w celu manifestowania swojej władzy i przywilejów wobec reszty elit jak i swoich poddanych.
Miniwykłady (po polsku i po angielsku, z napisami) Interdyscyplinarnego zespołu z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu w Oslo, w partnerstwie z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, dotyczą legitymizacji elit w Polsce i Norwegii i omawiają takie tematy, jak:
Czytaj dalej „Legitymizacja elit w Polsce i Norwegii – seria miniwykładów”
Zmiany klimatyczne a ewolucja państwowości
Pomimo zasadniczych dowodów na krótkoterminowe skutki zmian klimatycznych, nasze zrozumienie ich długoterminowego wpływu na dzieje ludzkości wciąż jest ograniczone. Aby zgłębić to zagadnienie, naukowcy skupili się na starożytnych społeczeństwach z uwagi na mniej skomplikowane systemy ekonomiczne oraz możliwość obserwacji wzajemnych relacji zmian środowiskowych i instytucjonalnych. Do tej pory literatura opisująca „archeologię upadku” przedstawiała głównie dowody statystyczne zgodne z twierdzeniem, że poważne susze wywoływały kryzysy w funkcjonowaniu instytucji. Pogląd ten został jednak ostatnio podważony w literaturze fachowej, którą Giacomo Benati i Carmine Guerriero podsumowali w artykule Climate Change and State Evolution. W poniższym poście przyjrzymy się, jak zmiany klimatyczne wpływały na ewolucję państwowości.
© G. Benati
Monografia Migration in Europe on the turn of the Antiquity and Middle Ages
Profesor Aleksander Bursche i międzynarodowy zespół pod jego kierownictwem opracowali monografię odtwarzającą przebieg i procesy migracji w Europie Środkowej u schyłku starożytności. Publikacja jest rezultatem sześcioletniego projektu Maestro NCN, w trakcie którego archeolodzy, antropolodzy, historycy i paleobotanicy badali stosunki kulturowe, etniczne, społeczne i demograficzne oraz warunki ekologiczne od schyłku IV do końca VI wieku. W efekcie przeanalizowane zostały na nowo źródła pisane, archiwalne, archeologiczne oraz palinologiczne. Przeprowadzono również szereg badań weryfikacyjnych i wykopaliskowych, a także dokonano wielu analiz antropologicznych, geofizycznych i paleobotanicznych pobranych osadów.
© P. Deska, A. Zapolska
Czytaj dalej „Monografia Migration in Europe on the turn of the Antiquity and Middle Ages”
Relikty przeszłości z późnej starożytności i średniowiecza pod Warszawą
Szereg reliktów przeszłości, z późnej starożytności i średniowiecza, znalazł zespół archeologów pod Warszawą. Na polach niewielkiej miejscowości Zaborów, leżącej tuż przy granicy Puszczy Kampinoskiej, naukowcy odkryli świadectwa istnienia ważnego ośrodka osadniczego w późnej starożytności. Kompleks ten znajduje się w granicach zachodniomazowieckiego centrum metalurgii żelaza kultury przeworskiej. Społeczność tej kultury zamieszkiwała ziemie środkowej i południowej Polski w ostatnich stuleciach przed Chrystusem i w pierwszych wiekach po Chrystusie. Populację kultury przeworskiej możemy dość ogólnie łączyć z historycznymi wzmiankami o Związku Lugijskim oraz o plemieniu Wandalów.
© A. Tomas, na licencji CC BY SA 4.0
Czytaj dalej „Relikty przeszłości z późnej starożytności i średniowiecza pod Warszawą”