Ofiary z ludzi i rodzina wśród elit kultury Moche. Tajemnice Cao Viejo.

 

Elitarny pochówek Señory de Cao budził emocje archeologów od momentu jej odkrycia w 2006 roku. Najnowsze badania genetyczne sprawiły jednak, że równie interesujące okazały się być pochówki jej towarzyszące. Analizy antycznego DNA wykazały, że we wszystkich czterech grobach odkrytych w Huaca Cao Viejo spoczywali blisko spokrewnieni przedstawiciele elit kultury Moche. Najbardziej intrygującym wynikiem tych badań jest odkrycie, że wśród krewnych znaleziono również dwie młodociane ofiary złożone w rytualnym geście i pochowane razem z przedstawicielami ich najbliższej rodziny.

Wspomniane w powyższym podtytule stanowisko położone jest na północnym wybrzeżu Peru i związane jest z kulturą Moche. Społeczność ta rozwijała się między 300 a 950 rokiem n.e. Nad miastami Moche górowały huacas, czyli monumentalne piramidy wznoszone z cegły suszonej adobe. Moche zasłynęli również jako mistrzowie sztuki, a ich rękodzieła, zwłaszcza charakterystyczne naczynia portretowe, do dziś budzą podziw badaczy i amatorów arcydzieł przeszłości swoją precyzją i realizmem.

Dane archeologiczne, a zwłaszcza źródła ikonograficzne i bogato wyposażone pochówki nie pozostawiają wątpliwości, że Moche tworzyli silnie zhierarchizowane społeczeństwo. Jednym z najbardziej spektakularnych przykładów elitarnych pochówków jest zespół grobów odkrytych w Huaca Cao Viejo, znajdującym się na terenie kompleksu El Brujo w dolinie Chicama.

Elity Moche z Cao Viejo 

Elitarne pochówki z Huaca Cao Viejo zostały zarejestrowane w pobliżu południowej ściany założenia. Składały się na nie cztery oddzielne groby, w których spoczywały szczątki członków lokalnej arystokracji. W trzech z nich znaleziono ciała młodych dorosłych mężczyzn pochowanych w pozycji wyprostowanej. Zmarli zostali starannie owinięci warstwami tkanin i mat trzcinowych, co świadczy o szczególnej dbałości o rytuał pochówku. Grobowce wypełniono cennymi darami, wśród których znalazły się mistrzowsko wykonane wyroby metalowe, kunsztowne tkaniny, zdobione piórami, oraz misternie dekorowane naczynia. Te znaleziska potwierdzają niezwykły poziom rzemiosła i bogactwo elit kultury Moche.

W grobie oznaczonym jako B1, obok szczątków młodego dorosłego, znaleziono także szczątki dziecka, ułożonego w pozycji skurczonej. Wokół odcinka szyjnego kręgosłupa niedorosłego znajdował się owinięty sznur. Motyw postaci ludzkich ze sznurami na szyi jest dobrze znany z ikonografii kultury Moche, a dane archeologiczne jednoznacznie potwierdzają istnienie rytuałów związanych ze składaniem ofiar z ludzi. Najbardziej spektakularnym przykładem takich praktyk jest masowa ofiara odkryta w Huaca de la Luna.

Najznamienitsza z nich: Señora de Cao

Jednakże jeśli mówimy o bogactwie pochówków z Huaca Cao Viejo, największy podziw budzi jedyny grób dorosłej kobiety. Jej ciało zostało owinięte aż w 20 warstw tkanin, a bogate wyposażenie grobu obejmowało ceremonialne atlatle, dwie buławy rytualne oraz liczne złote ozdoby. Te artefakty nie tylko świadczą o ogromnym bogactwie, ale również wskazują na jej wyjątkowy status – były to przedmioty związane z najwyższymi dostojnikami lub kapłanami. Wszystko to sugeruje, że kobieta, którą archeolodzy nazwali Señora de Cao, należała do ścisłych elit kultury Moche.

Co szczególnie interesujące, w tym samym grobie znaleziono także szczątki młodej dziewczyny, ułożonej w pozycji skurczonej, ze sznurem na szyi. Podobnie jak w przypadku grobu B1, brak śladów późniejszego naruszenia wskazuje, że obie zmarłe pochowano jednocześnie. Wyraźnie świadczy to o rytualnym charakterze ofiary. 

Jedynym grobem w zespole, w którym zarejestrowano wtórne naruszenie, był pochówek oznaczony jako B4. Co ciekawe, datowanie radiowęglowe wykazało, że był to najstarszy pochówek w całym kompleksie, co może sugerować jego szczególne znaczenie w kontekście całego założenia.

Antyczne DNA z Cao Viejo

Ze szczątków wszystkich zmarłych odkrytych w Huaca Cao Viejo pobrano kolagen, aby przeprowadzić analizę antycznego DNA. Próbki dostarczyły kluczowych informacji o ich pochodzeniu. Większość pochowanych, zarówno ci z formalnych grobów, jak i prawdopodobne ofiary rytualne, pochodziła z północnego wybrzeża Peru. Na ich lokalne pochodzenie wskazuje zarówno haplogrupa, jak i analizy izotopów strontu i tlenu, które potwierdziły silne związki z tym regionem. Jedynym wyjątkiem była dziewczynka pochowana w grobie B3 obok Señory de Cao. Połączenie analiz izotopowych wykazało, że pochodziła z okolicznych pogórzy andyjskich.

Badania DNA pozwoliły również ustalić płeć małoletnich zmarłych. W grobowcu B1 spoczywał chłopiec, natomiast w najbogatszym grobie B3, należącym do Señory de Cao, pochowano wspomnianą dziewczynkę

Badania genomu członków elit pochowanych w Huaca Cao Viejo ujawniły fascynujący fakt – wszyscy oni byli ze sobą spokrewnieni, włącznie z ofiarami złożonymi w tych grobach. Rekonstrukcja drzewa genealogicznego pochowanych stała się możliwa dzięki zastosowaniu datowań radiowęglowych. Wyniki wskazują, że mężczyzna pochowany w grobie B4 (czyli najstarszym pochówku z zespołu grobowców z Huaca Cao Viejo) był dziadkiem Señory de Cao oraz mężczyzn spoczywających w grobach B1 i B2. Wszyscy oni przypuszczalnie byli rodzeństwem. Co więcej, oboje niedorosłych osobników złożonych w ofierze również wykazywało bliskie pokrewieństwo z dorosłymi, obok których ich pochowano. Na podstawie danych genetycznych i zrekonstruowanego drzewa genealogicznego można przypuszczać, że w grobie Señory złożono jej bratanice, której ojciec spoczywał w grobie B2.

Rodzina na swoim 

Badania prowadzone przez zespół kierowany przez  Jeffreya Quiltera dostarczyły pierwszych dowodów na pochówek blisko spokrewnionych przedstawicieli elit kultury Moche. Fakt, że grobowiec Señory de Cao był najbogatszy pod względem wyposażenia, skłonił archeologów do sugestii, iż to jej wysoki status wpłynął na decyzję o pochówku jej krewnych w sąsiednich grobach. Na podstawie dostępnych danych trudno jednoznacznie stwierdzić, czy wszyscy pochowani w Huaca Cao Viejo aktywnie sprawowali władzę w społeczności Moche. Nie budzi jednak wątpliwości wysoka ranga samej Señory. Wyniki badań wyraźnie podkreślają ogromne znaczenie pokrewieństwa w przedhiszpańskich społeczeństwach andyjskich. Urodzenie w wysoko postawionej rodzinie nie tylko zapewniało szacunek za życia, ale również wpływało na sposób, w jaki zmarłych honorowano po śmierci.

Intrygujący jest także fakt pokrewieństwa między zmarłymi przedstawicielami elit, a osobami złożonymi w ofierze. Praktyka składania wysoko urodzonych dzieci w ofierze jest dobrze udokumentowana w kulturze Inków. Z okresu kolonialnego pochodzą nawet wzmianki o ojcu, który złożył własną córkę w darze dla bogów. Jednak najnowsze badania nad pochówkami w Huaca Cao Viejo dostarczają najwcześniejszych dowodów na podobną praktykę w kulturze Moche. Przypadek ten wyraźnie wskazuje, że nawet przedstawiciele najwyższych warstw społecznych byli gotowi ofiarować bogom własne potomstwo, co podkreśla znaczenie rytuałów i wierzeń w życiu elit andyjskich, ale także wielowiekową kontynuację praktyk religijnych.

Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, ze zdjęciami, z podaniem źródła

 Na podstawie: Quilter, Jeffrey, et al. „Family relations of Moche elite burials on the North Coast of Peru (~ 500 CE): Analyses of the Señora de Cao and relatives.” Proceedings of the National Academy of Sciences 122.1 (2025): e2416321121.

 

Autor: Adam Budziszewski

Więcej postów tego autora