Jesienią 2025 roku Zamek Królewski w Warszawie wraz z partnerami zaprasza do udziału w konferencjach naukowych poświęconych historii polskich królewien i ich roli na europejskim rynku matrymonialnym, działalności stronnictwa Czartoryskich i Poniatowskich, przemianom w architekturze zamkowej XVII wieku oraz archeologii w mazowieckich muzeach. Spotkania naukowe będą okazją do wymiany i popularyzacji wiedzy, dyskusji oraz prezentacji wyników badań.
Kiedy w 1987 roku w Poznaniu odbyła się pierwsza konferencja Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, a kilkanaście lat później – jej toruńska kontynuacja, nikt nie przypuszczał, że staną się one tak ważnymi punktami odniesienia dla całego środowiska. Dziś, po niemal czterech dekadach, wracamy do tej tradycji, by ponownie spojrzeć na kondycję badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – z nowej perspektywy, bogatszej o doświadczenia, metody i odkrycia ostatnich dwudziestu lat.
Czytaj dalej „Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 40 lat później”
Naczynia ceramiczne, choć często postrzegane jedynie jako przypadkowe skorupy, stanowią bezcenne źródło wiedzy o dawnym Egipcie. Na stanowiskach archeologicznych, takich jak Tell el-Retaba we wschodniej części Delty Nilu, są one najliczniejszą kategorią znalezisk. Tysiące, a czasem nawet miliony fragmentów naczyń trafia do rąk archeologów w każdym sezonie wykopaliskowym. Dla laika to bezładna masa jednak dla ceramologa – specjalisty zajmującego się badaniem ceramiki – każdy fragment to świadectwo codziennego życia, technologii wytwarzania i wymiany handlowej sprzed tysięcy lat.
Analiza ceramiki pozwala ustalić nie tylko chronologię warstw archeologicznych, ale także funkcje budynków, w których je odkryto – od magazynów i warsztatów po pomieszczenia służące jako jadalnie. Różnice w kształtach, rodzajach gliny, technikach wykonania czy wykończenia powierzchni mówią także wiele o statusie społecznym użytkowników naczyń i dalekosiężnych kontaktach handlowych, zarówno w obrębie Egiptu, jak i poza jego granicami.
Czytaj dalej „Świat codzienności w glinie zapisany – ceramika egipska z Tell el-Retaba”
Serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy wzięli udział w naszej ankiecie poświęconej sposobom, w jakie postrzegamy i interpretujemy obrazy przeszłości tworzone z wykorzystaniem generatywnej Sztucznej Inteligencji.
Wasze odpowiedzi są dla nas niezwykle cenne!
Dzięki nim możemy bowiem lepiej zrozumieć, jak współczesne technologie wizualne wpływają na odbiór dziedzictwa archeologicznego i praktykę archeologicznej komunikacji popularnonaukowej. Cieszy nas szczególnie to, że w badaniu wzięli udział zarówno archeolodzy, jak i osoby niezwiązane zawodowo z archeologią. Tak szeroka perspektywa pozwoli nam spojrzeć na temat ten jeszcze pełniej.
Bądźcie z nami!
To bowiem dopiero początek analiz i rozmów o tym, jak przeszłość spotyka się z technologią przyszłości. Wkrótce podzielimy się też wynikami ankiety oraz krótkim omówieniem najciekawszych obserwacji.
Które zdjęcie zostało wygenerowane przez Sztuczną Inteligencję?
A zgodnie z obietnicą zdradzimy teraz, które z opublikowanych niedawno zdjęć zostało wygenerowane przez Sztuczną Inteligencję, a które jest autentyczną fotografią z badań archeologicznych prowadzonych w latach czterdziestych XX wieku.
Uwaga…
Zdjęcie wygenerowane z wykorzystaniem narzędzi Sztucznej Inteligencji to… fotografia A. Prompt: Fotografia w sepii lub czarno-biała, przedstawiająca wykopaliska w Mykenach, w pobliżu Skarbca Atreusza, prowadzone przez Brytyjczyków w 1939 roku. Fotografia pokazuje archeologów podczas prac terenowych. Narzędzie: Midjourney.
Zdjęcie prawdziwe to natomiast fotografia B. Pochodzi z badań prowadzonych w latach 40. XX wieku na panamskim stanowisku Sitio Conte. Źródło: Penn Museum
I co, zdziwieni?
Ta zagadka wraz z całą ankietą miała nie tylko bawić/zmęczyć naukowym bajdurzeniem, ale przede wszystkim skłonić do refleksji nad tym, jak łatwo pomylić dziś fikcję z rzeczywistością, i jakie może mieć to realne skutki dla praktyki naukowej czy społecznej.
Bo nawet jeśli generatywna Sztuczna Inteligencja z czasem straci na znaczeniu i nie będzie już tak powszechnie wykorzystywana, to jej wytwory z nami pozostaną…
Czy za te kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt lat znajdzie się ktoś, kto przeglądając czeluści internetu, zastanowi się nad faktycznym istnieniem tych obrazów lub ich źródłem?
Odpowiedź na to pytanie jest w zasadzie właściwym celem naszego badania.
Bardzo zatem dziękujemy wszystkim za zaangażowanie, czas
i wszystkie przekazane dalej linki.
To dzięki Wam projekt ArcheoWizualizacje może rozwijać się dalej, a my poznawać mechanizmy odbioru treści archeologicznych.
Bądźcie z nami!
Redakcja Archeowieści
–
Projekt „Interpretacja treści wizualnych generowanych przez sztuczną inteligencję w komunikacji naukowej archeologii: perspektywa autorów i odbiorców” jest dofinansowany ze środków Inicjatywa Doskonałości Uczelnia Badawcza na Uniwersytecie Warszawskim.
Projekt badawczy realizowany jest pod patronatem honorowym Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministry Kultury i Dziedzictwa Naukowego oraz Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
Patronat medialny nad inicjatywą objęli: Archeologia Żywa, Pulsar, National Geographic Polska, Radio Kampus, oraz Polskie Radio RDC.
Projekt wspierają m. in. CAA Polska, Fundacja Terra Desolata, Archeologiczne Warsztaty, W inne światy, Ciekawostki Historyczne, Archeopasja, Historyczny Top, @_histo_rycznie, Archeolożka Zosia, Archaeology – w gruncie rzeczy, Archeologia po godzinach, Historykon.pl, Archeowyprawy oraz Tajne Stowarzyszenie Jawnych Przeciwników Barokizowania Budowli Gotyckich.
Drodzy Czytelnicy,
W ostatnim czasie coraz częściej spotykamy się z wizualizacjami przeszłości tworzonymi z wykorzystaniem Sztucznej Inteligencji (SI). I choć na pewno narzędzia SI są tanie, szybkie, wygodne i efektywne, to trudno powiedzieć, co tak naprawdę o nich wszyscy sądzimy.
Zapraszamy Was zatem do udziału w ankiecie, która pomoże nam lepiej zrozumieć, jak odbierane są obrazy generowane przy pomocy SI w popularyzacji archeologii.
Jej wypełnienie zajmie Wam ok. 10 minut, a udział może wziąć każda pełnoletnia osoba, zarówno zawodowo związana z archeologią, jak i wyłącznie pasjonująca się naukami o przeszłości.
Czytaj dalej „Sztuczna Inteligencja w służbie przeszłości? Twoje zdanie ma znaczenie!”
Z przyjemnością informujemy, że nasz projekt badawczy „Interpretacja treści wizualnych generowanych przez sztuczną inteligencję w komunikacji naukowej archeologii: perspektywa autorów i odbiorców” został objęty licznymi patronatami honorowymi oraz medialnymi.
To dla nas nie tylko wyróżnienie, ale również ważny sygnał, że podejmowany temat – rola generatywnej Sztucznej Inteligencji w tworzeniu i odbiorze obrazów przeszłości – spotyka się z coraz bardziej rosnącym zainteresowaniem ze strony środowisk naukowych, kulturalnych i medialnych.
Z tych właśnie środowisk wywodzą się także kolejne inicjatywy współpracujące i wspierające projekt, których grono nieustannie się powiększa.
Serdecznie dziękujemy wszystkim instytucjom, partnerom oraz patronom za okazane zaufanie i zaangażowanie. Państwa wsparcie pozwoli nam skuteczniej dotrzeć z badaniem ankietowym do szerokiego grona odbiorców zainteresowanych nauką i badaniami nad przeszłością.
Czytaj dalej „Sztuczna Inteligencja w służbie przeszłości? Patroni projektu”
W historii starożytnego Egiptu Kleopatra VII Filopator zajmuje miejsce szczególne – nie tylko jako ostatnia władczyni hellenistycznej dynastii Ptolemeuszy, ale jako świadoma aktorka polityczna, która w trudnych czasach schyłku niezależności Egiptu potrafiła wykorzystać swoje atuty w grze o władzę z najpotężniejszym imperium tamtych czasów – Rzymem.
Czytaj dalej „Kleopatra VII – królowa strategii. Polityczna gra o koronę Egiptu”
Drodzy Czytelnicy,
z przyczyn technicznych musimy przesunąć termin uruchomienia naszej ankiety towarzyszącej projektowi „Interpretacja treści wizualnych generowanych przez sztuczną inteligencję w komunikacji naukowej archeologii: perspektywa autorów i odbiorców”.
Pierwotnie planowaliśmy rozpocząć badanie 20 października, jednak ze względu na drobne kwestie organizacyjne ankieta zostanie udostępniona 23 października 2025 r.
Czytaj dalej „ArcheoWizualizacje: nowy termin badania ankietowego”
W nowym podcaście Przemka Gorczyka gościem jest prof. Piotr Dyczek, archeolog i znawca antyku. Rozmawiają o tym, jak wyglądał skarb archeologa w czasach, gdy odkrycia potrafiły zmienić historię – i dlaczego Juliusz Cezar niemal zawsze wygrywał swoje bitwy.
Dowiecie się też, jak powstawały gigantyczne budowle starożytności, co wciąż zaskakuje badaczy Rzymu i… dlaczego czasem warto ponarzekać na młode pokolenie.
To rozmowa pełna wiedzy, anegdot i humoru, która pokazuje, że Rzym nadal potrafi fascynować i uczyć – nie tylko historyków.
Czytaj dalej „Dlaczego Warto Narzekać Na Młode Pokolenie? Czy Jesteśmy Głupsi Od Rzymian?”
Biżuteria wykonywana zarówno z materiałów organicznych, jak i nieorganicznych jest jednym z najwcześniejszych i najpopularniejszych materialnych świadectw ludzkiej aktywności i kultury odkrywanych na stanowiskach archeologicznych na całym świecie. Kiedy słyszymy biżuteria, myślimy o tej wykonanej z cennych metali, kamieni szlachetnych lub muszli. Ale okazuje się, że nasi przodkowie wykonywali ozdoby wykorzystując zaskakująco szeroką gamę materiałów. W trakcie badań nad pochówkami z rozległej nekropoli kultury łużyckiej w Domasławiu, polscy naukowcy natrafili na dowody celowego deponowania w grobie chitynowych pancerzy chrząszczy nanizanych na źdźbło trawy. To wyjątkowe odkrycie rzuca nowe światło na kulturę społeczności zamieszkujących tereny Dolnego Śląska we wczesnej epoce żelaza.
Czytaj dalej „Ozdoba z chrząszczy. Unikatowe znalezisko z cmentarzyska ciałopalnego w Domasławiu”
