Archeologia Wojny

W październiku 2025 roku na Wydziale Archeologii UW rozpoczynają się jednoroczne, podyplomowe studia „Archeologia wojny”. Będą one pierwszym w Polsce interdyscyplinarnym kierunkiem edukacji, kształcącym nie tylko w zakresie bronioznawstwa, lecz również obejmującym zagadnienia sztuki fortyfikacyjnej, taktyki i sposobów prowadzenia walki oraz archeologii terroru i przemocy z uwzględnieniem osiągnięć antropologii na tym polu. Realizację tych ambitnych założeń zapewni grono najlepszych znawców wybranej tematyki z wielu ośrodków w całej Polsce. Początek rekrutacji startuje 5 czerwca 2025 r.

Czytaj dalej „Archeologia Wojny”

Faras, czyli tym razem o sztuce… pamiętania

W sercu dzisiejszego Sudanu tętniły niegdyś życiem chrześcijańskie królestwa Nubii. Jednym z ich najważniejszych ośrodków religijnych i kulturalnych była katedra w Faras – pomnik pamięci zbiorowej średniowiecznych Nubijczyków. Taką narrację wokół polskiego odkrycia z lat 60. XX wieku kreśli w swoim niedawnym artykule doktor Grzegorz Ochała z Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Posługując się koncepcjami z zakresu studiów nad pamięcią (ang. memory studies), badacz ten stara się odpowiedzieć na pytanie, jaki obraz przeszłości wyłania się z analizy nośników treści kulturowej stworzonych przez społeczności, których historię tak trudno uchwycić za pomocą tradycyjnych podejść badawczych. W dzisiejszym artykule przyglądamy się żmudnym zmaganiom nubiologia usiłującego rozszyfrować znaczenie materii zabytkowej najpierw przysypanej piaskiem, a następnie zalanej wodami jeziora Nasera. Poszukujemy wraz z nim treści, które mogą ukazać ukryty za fasadą cennej architektury i malowniczej sztuki potencjał interpretacyjny jednego z najważniejszych reliktów średniowiecznej Nubii. Zapraszamy zatem do tej iście intrygującej lektury. 

Czytaj dalej „Faras, czyli tym razem o sztuce… pamiętania”

To o czym klekoczą kości?

Czy zastanawialiście się kiedyś, co nasz szkielet może powiedzieć o nas po śmierci? Jeśli tak, książka „Tajemnice szkieletów. O czym klekoczą kości?” autorstwa profesora Wiesława Więckowskiego i doktor Marty Guzowskiej to pozycja, którą zdecydowanie warto poznać. Publikacja, wzbogacona pięknymi ilustracjami Joanny Czaplewskiej, zabiera czytelnika w fascynującą podróż po świecie osteologii i antropologii biologicznej. Zapraszamy do lektury naszej recenzji. Czytaj dalej „To o czym klekoczą kości?”

W obronie delty Dniepru. Grodzisko w Konsulivske i archeologia wojny

Dawne wojny, fortyfikacje. Zapomniane bitwy, odlegli zwycięzcy i przegrani. Szczęk błyszczącego niegdyś oręża. To, co można ująć mianem archeologii wojny, jest bodaj jednym z najbardziej intrygujących tematów badawczych w archeologii. Archeolodzy z rzadka mają okazję badać tak unikatowe stanowiska jak pole bitwy w Tollense. Zdecydowanie częściej badacze mogą studiować statyczny aspekt dawnych strategii militarnych. Mowa tutaj o założeniach obronnych, takich jak fortyfikacje. W dzisiejszym tekście przybliżymy Państwu wyniki prac polsko-ukraińskiego zespołu badawczego pracującego od 2015 roku na stanowisku Konsulivske w rejonie ujścia Dniepru w obwodzie chersońskim.

Czytaj dalej „W obronie delty Dniepru. Grodzisko w Konsulivske i archeologia wojny”

Europejskie Dni Archeologii 2025

W połowie czerwca polska archeologia znowu otwiera się na wszystkich. W dniach 13–15 czerwca 2025 roku odbędą się Europejskie Dni Archeologii – trzydniowe święto miłośników przeszłości i tych, którzy chcą dopiero ją odkryć. Muzea, uczelnie, instytuty badawcze i indywidualni pasjonaci z całego kraju zaproszą do wspólnego poznawania dziedzictwa ukrytego w ziemi.

Ale zanim zanurzymy się w dziesiątkach wydarzeń w całej Polsce, cofniemy się o… dokładnie 1000 lat. W tym roku bowiem Europejskie Dni Archeologii zyskują wymiar szczególny – obchodzimy millenium koronacji Bolesława Chrobrego, jednego z najbardziej symbolicznych momentów w dziejach polskiej państwowości. To właśnie dlatego inauguracja EDA 2025 odbędzie się 10 czerwca w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy – miejscu, w którym przeszłość nie tylko się bada, ale dosłownie odczuwa.

Czytaj dalej „Europejskie Dni Archeologii 2025”

Boscy władcy prekolumbijskich Ameryk

Czy prekolumbijscy królowie byli bogami? A może byli jedynie pośrednikami między światem ludzi a światem boskim – złożonym, nieoczywistym i zmiennym?

Najnowszy numer czasopisma World Art (15.1 / 2025) pt. „Sacred Sovereigns: Art, Divinity and Rulership in the Ancient Americas” oferuje fascynującą syntezę badań nad rolą świętości i boskości władców w starożytnych cywilizacjach Mezoameryki i Andów. Zamiast traktować władzę jako wyłącznie polityczną, autorzy tego numeru przyglądają się jej jako zjawisku rytualnemu, kosmologicznemu i materialnemu – zakorzenionemu w ciałach przodków, przedmiotach i ceremoniach.

Cover Image for World Art, Volume 15, Issue 1, (2025), Sacred Sovereigns: Art, Divinity & Rulership in the Ancient Americas

Czytaj dalej „Boscy władcy prekolumbijskich Ameryk”

Zagrożone dziedzictwo: degradacja stanowisk archeologicznych w Peru i sposoby ich ochrony

We wrześniu 2024 r. grupa członków Studenckiego Koła Naukowego Puerta del Sol z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego zrealizowała projekt, mający na celu ocenę stanu ochrony dziedzictwa archeologicznego w Peru. Celem tej inicjatywy było zaobserwowanie czynników zagrażających najlepiej rozpoznanym stanowiskom archeologicznym, ustalenie tego, jakie działania są podejmowane w celu ich ochrony, a także zwiększanie świadomości społecznej w temacie ochrony dziedzictwa poprzez publikację wyników projektu.

Czytaj dalej „Zagrożone dziedzictwo: degradacja stanowisk archeologicznych w Peru i sposoby ich ochrony”

Dziewczynka przy prasie oliwnej. Opowieść o wiejskiej rodzinie w rzymskim Egipcie

W roku 12 n.e. mężczyzna o imieniu Harthotes złożył lokalnym władzom rzymskiego Egiptu deklarację dotyczącą liczby osób w swoim gospodarstwie. Zgodnie z dokumentem, Harthotes, rolnik i kapłan, wówczas 55-letni, mieszkał na terenie świątyni w Teadelfii wraz ze swoją matką i małoletnim synem. Z innych źródeł wiemy jednak, że miał również dwunastoletnią córkę o imieniu Tahaunes. Dlaczego nie została uwzględniona w deklaracji? Gdzie zatem mogła się znajdować? Nie została wydana za mąż w bardzo młodym wieku, jak pospiesznie mogliby pomyśleć naukowcy. Prawda jest bardziej zaskakująca: była w pracy! 

Czytaj dalej „Dziewczynka przy prasie oliwnej. Opowieść o wiejskiej rodzinie w rzymskim Egipcie”

Wolontariat archeologiczny na stanowisku mezolitycznym w Srebrnikach

Na miłośników archeologii i historii najdawniejszych społeczności czeka ciekawa propozycja udziału w pracach wykopaliskowych organizowanych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

W dniach 14 lipca – 9 sierpnia 2025 r. prowadzone będą sondażowo-weryfikacyjne badania archeologiczne na stanowisku mezolitycznym nr 14 w miejscowości Srebrniki (gm. Kowalewo Pomorskie). To jedno z najciekawszych znanych obecnie stanowisk mezolitycznych na Niżu Polskim – dotychczas z jego powierzchni pozyskano już kilkaset zabytków krzemiennych.

Zgłoszenia i pytania można kierować bezpośrednio do koordynatora projektu, dr. hab. Grzegorza Osipowicza, prof. UMK: grezegor@umk.pl

Zachęcamy do udziału!

Drewno prawdę ci powie. Broń z jeziora Nidajno w świetle analiz antrakologicznych

Na terenie dawnego jeziora Nidajno odkryto pierwsze w Polsce stanowisko archeologiczne, Czaszkowo, gdzie zarejestrowano dowody składania darów wotywnych w jeziorach. Obrzędy te, polegające na celowym niszczeniu i zatapianiu w wodzie między innymi broni czy innych elementów wyposażenia wojownika, miały prawdopodobnie charakter symbolicznej ofiary. Na obszarze stanowiska odkryto szereg takich zabytków, a wiele z nich pochodziło z terenów Imperium Rzymskiego. Dzięki beztlenowym warunkom zalegania, wiele artefaktów, w tym tych wykonanych z materiałów organicznych, zachowało się w doskonałym stanie. Umożliwiło to między innymi przeprowadzenie analizy gatunkowej części z odkrytych tu drewnianych elementów wyposażenia militarnego, której wyniki opublikowano niedawno w prestiżowym czasopiśmie Archaeometry. Badania te nie tylko dostarczyły informacji odnośnie technologii wykonania tych przedmiotów, ale pozwoliły również lepiej zrozumieć symbolikę oraz rytuały społeczności zamieszkujących Pojezierze Mrągowskie w okresie wpływów rzymskich i okresie wędrówek ludów.

Czytaj dalej „Drewno prawdę ci powie. Broń z jeziora Nidajno w świetle analiz antrakologicznych”