Opowieść o małym gryzoniu w zmieniającym się świecie

Lato roku 9750 p.n.e. (lub inaczej 11700 lat temu) na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej było cieplejsze i bardziej deszczowe niż normalnie. O zachodzie słońca, samotny Lasiopodomys anglicus drepcze przez wzgórza, najpierw w dół w kierunku rzeki Sąspówki, potem w górę, w kierunku wyżyny, w poszukiwaniu swojego ulubionego pożywienia, aby zgromadzić zapasy na zimę. Szuka głównie pędów traw i turzyc, z każdym rokiem rzadszych i trudniejszych do znalezienia z powodu rozrastającego się lasu. Przyszło mu żyć w okresie dużych zmian. Zaledwie kilka dekad wcześniej, jego przodkowie żyli w odpowiednim dla nich środowisku tundry, mając wszystko, czego potrzebowali: latem pod dostatkiem pożywienia, zimą wystarczająco dużo śniegu i lodu do przechowywania zapasów nasion ich ulubionych traw – w dolinach było mnóstwo norników tego gatunku. A teraz wszystko się zmieniło. Nasz samotny gryzoń głoduje. Jest ostatnim przedstawicielem swojego gatunku w południowej Polsce. Z powodu globalnego ocieplenia i ekspansji puszczy, cała jego „rodzina” przeniosła się na północ już dawno temu.

Czytaj dalej „Opowieść o małym gryzoniu w zmieniającym się świecie”

Pesymizm archeologów, optymizm historyków

W XII księdze przygód Tytusa, Romka i A’Tomka trzej bohaterowie natrafiają w Bieszczadach na dwa źródła. Z pierwszego z nich tryska woda, której wypicie sprawia, że świat staje się piękny i chce się żyć. Po spożyciu wody z drugiego źródła widzimy wszystko w ciemnych barwach i, jak twierdzi jeden z pogrążonych w niemocy harcerzy, nie warto nic robić, bo wystarczy jedno małe trzęsienie ziemi i wszystko się rozleci. Przeglądając literaturę dotyczącą dawnych ludzkich społeczności można odnieść wrażenie, że historycy częściej piją optycolę z pierwszego źródła, a archeolodzy pesycolę z drugiego.

Jezioro w Rawnsley (południowa Australia) wyschnięte podczas suszy w roku 2007/2008, opublikowano na licencji CC BY-ND 2.5, via Wikimedia Commons.
Jezioro w Rawnsley (południowa Australia) wyschnięte podczas suszy w roku 2007/2008
© Peripitus opublikowano na licencji CC BY-ND 2.5, via Wikimedia Commons.

Czytaj dalej „Pesymizm archeologów, optymizm historyków”

Gwałtowna zmiana klimatu nie spowodowała upadku imperium akadyjskiego

W ostatnim numerze czasopisma Antiquity ukazał się tekst pokazujący na podstawie analiz biochemicznych kości ludzkich z kilku stanowisk położonych w północno-wschodniej Syrii, że w XXII wieku p.n.e., kiedy upadało imperium akadyjskie, nie nastąpiła żadna zmiana w lokalnej gospodarce, która mogłaby być odpowiedzią na długotrwałą suszę, a nawet jeśli zaszła przejściowa zmiana klimatu, lokalne grupy ludzkie sobie z nią świetnie poradziły.

Stela upamiętniająca zwycięstwo nad plemionami górskimi odniesione przez Naram-Sina, króla imperium akadyjskiego w latach około 2254–2218 p.n.e. © F. Romero, France - Paris - Musée du Louvre, na podstawie licencji CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Stela upamiętniająca zwycięstwo nad plemionami górskimi odniesione przez Naram-Sina, króla imperium akadyjskiego w latach około 2254–2218 p.n.e.
© F. Romero, France – Paris – Musée du Louvre, na podstawie licencji CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Czytaj dalej „Gwałtowna zmiana klimatu nie spowodowała upadku imperium akadyjskiego”

Zmiany klimatyczne a ewolucja państwowości

Pomimo zasadniczych dowodów na krótkoterminowe skutki zmian klimatycznych, nasze zrozumienie ich długoterminowego wpływu na dzieje ludzkości wciąż jest ograniczone. Aby zgłębić to zagadnienie, naukowcy skupili się na starożytnych społeczeństwach z uwagi na mniej skomplikowane systemy ekonomiczne oraz możliwość obserwacji wzajemnych relacji zmian środowiskowych i instytucjonalnych. Do tej pory literatura opisująca „archeologię upadku” przedstawiała głównie dowody statystyczne zgodne z twierdzeniem, że poważne susze wywoływały kryzysy w funkcjonowaniu instytucji. Pogląd ten został jednak ostatnio podważony w literaturze fachowej, którą Giacomo Benati i Carmine Guerriero podsumowali w artykule Climate Change and State Evolution. W poniższym poście przyjrzymy się, jak zmiany klimatyczne wpływały na ewolucję państwowości.

Ziggurat w Nippur (współczesny Nuffar, Irak), niegdyś centrum religijne południowej Mezopotamii. Nawet jeśli uznajemy wywołany przez przemiany środowiska upadek starożytnych społeczeństw, to aby właściwie ocenić pełny wpływ zmian klimatycznych i związanych z nimi zmian politycznych, musimy odpowiednio połączyć wyniki analiz nauk przyrodniczych i społecznych © G. Benati
Ziggurat w Nippur (współczesny Nuffar, Irak), niegdyś centrum religijne południowej Mezopotamii. Nawet jeśli uznajemy wywołany przez przemiany środowiska upadek starożytnych społeczeństw, to aby właściwie ocenić pełny wpływ zmian klimatycznych i związanych z nimi zmian politycznych, musimy odpowiednio połączyć wyniki analiz nauk przyrodniczych i społecznych
© G. Benati

Czytaj dalej „Zmiany klimatyczne a ewolucja państwowości”

Studnia wyschła! Zmiany klimatyczne a zmierzch wczesnohellenistycznego Berenike

W fortecy Berenike, nad brzegiem Morza Czerwonego, archeolodzy przebadali głęboką, wczesnohellenistyczną studnię. Jest to pierwsza tego typu konstrukcja znaleziona w tym rejonie. Jednak najciekawszy fakt związany jest z końcem jej funkcjonowania, być może spowodowanym przez zmiany klimatyczne – daleki efekt erupcji wulkanu.

Pozostałości instalacji hydraulicznych związanych ze studnią. Widok na południowy wschód fot. S.E. Sidebotham
Pozostałości instalacji hydraulicznych związanych ze studnią. Widok na południowy wschód
fot. S.E. Sidebotham

Czytaj dalej „Studnia wyschła! Zmiany klimatyczne a zmierzch wczesnohellenistycznego Berenike”