Jeszcze na początku lat dziewięćdziesiątych muzea nie zdawały sobie sprawy, że są ofiarami mistyfikacji. Eksponaty, które miały być świadectwem dawnej historii, w rzeczywistości prezentowały obiekty żartu. Historia zna wiele przypadków spektakularnych fałszerstw, które wzbudzały kontrowersje zarówno wśród opinii publicznej, jak i naukowców. Jednak żadne z nich nie zakorzeniło się tak głęboko w zbiorowej wyobraźni i kulturze popularnej jak pasy cnoty – rzekome narzędzia kontroli, stworzone przez zazdrosnych mężów, aby zabezpieczać wierność swoich żon podczas swych długich podróży.
„Gladiator II” oczami badacza starożytności
W roku 2000 film Ridleya Scotta pt. Gladiator otrzymał pięć Oscarów, w tym w kategorii najlepszy film, i trafił tym samym na listę najlepszych filmów wszechczasów. W dniu 15 listopada 2024 roku do kin trafiła produkcja Gladiator II, która w środowisku krytyków kina zdobywa umiarkowane recenzje. O tym, czy warto wybrać się do kina na najnowszą produkcję Ridleya Scotta, w jakim stopniu opisuje ona prawdziwe zdarzenia z okresu starożytnego Rzymu oraz dlaczego same produkcje filmowe nie stanowią wiarygodnego źródła wiedzy o przeszłości z dr. Karolem Kłodzińskim z Zakładu Historii Starożytnej Wydziału Historycznego UG rozmawia Agnieszka Bień.

Kamienne zabytki archeologiczne i sztuka ich dokumentacji
Jak możemy przeczytać we słowie wstępnym do najnowszej publikacji Narodowego Instytutu Dziedzictwa, właśnie mija 21 lat od opublikowania kultowej książki Wiesławy Gawrysiak-Leszczyńskiej, na której to wychowało się dokumentacyjnie niejedno pokolenie archeologów. Od tego czasu zaszło jednak sporo zmian w kwestii prezentacji źródeł archeologicznych, które zaczęły pojawiać się w licznych raportach i sprawozdaniach terenowych, a także publikacjach. Inicjatywa „Methodica” to odpowiedź na potrzebę zaprezentowania rozszerzonej metodyki dokumentacji źródeł archeologicznych, uwzględniającą współczesne możliwości technologiczne.
Czytaj dalej „Kamienne zabytki archeologiczne i sztuka ich dokumentacji”
Skąd się wzięły koty: wykorzystanie badań DNA w archeozoologii
Dzięki badaniom mitochondrialnego DNA ustalono, że koty domowe wywodzą się z populacji kota nubijskiego, która jest bardzo rozpowszechniona terytorialnie. Inaczej niż w przypadku pochodzenia człowieka nie udało się ustalić jednej mitochondrialnej kociej Ewy, od której wywodziłaby się cała populacja. W przypadku kotów domowych takich Ew jest pięć, można więc wyróżnić pięć pierwotnych populacji kotów domowych, dwie azjatyckie i trzy afrykańskie. Najstarsza haplogrupa IV-A z Anatolii dotarła także do Europy Centralnej, w tym i do południowej Polski, już na przełomie mezolitu i neolitu. Kolejna haplogrupa IV-B występuje wyłącznie w Azji Zahodniej. Haplogrupa IV-C pierwotnie występowała w dolinie Nilu, od Egiptu aż po Burundi. Dziś należy do najszerzej spotykanych w Europie i Azji dzięki rozprzestrzenieniu w epoce klasycznej przy pomocy śródziemnomorskich: fenickich, etruskich, greckich kupców. Dwie pozostałe IV-D i IV-E są dość rzadkie.
Czytaj dalej „Skąd się wzięły koty: wykorzystanie badań DNA w archeozoologii”
Biskupin – poprzez pradzieje w kierunku tożsamości
Historia jest jak lustro – możemy dojrzeć w niej nie tylko odbicie minionych czasów, ale również spojrzeć krytycznie na dzieje, które ukształtowały nasze dzisiaj. Film „Gród nad jeziorem” (2023) w reżyserii M. Gniadka-Zielińskiego wydaje się być kolejnym historycznym zwierciadłem o takim właśnie refleksyjnym potencjale. Dlaczego? Poprzez dzieje pradziejowego grodu kultury łużyckiej, wprowadza nas w burzliwe początki XX wieku, które pełne były sporów dotyczących przynależności, tożsamości i dziedzictwa. Ukazuje realia, w jakich przyszło funkcjonować młodej dyscyplinie akademickiej jaką była wówczas archeologia. Z jakim przesłaniem?

Czytaj dalej „Biskupin – poprzez pradzieje w kierunku tożsamości”
Granty OPUS NCN dla archeologów i historyków
W dniu 15 listopada Narodowe Centrum Nauki (NCN) ogłosiło kolejne – piąte – listy rankingowe wniosków zakwalifikowanych do finansowania w ramach konkursu OPUS 26+LAP/Weave. W gronie tegorocznych laureatów znalazło się dwóch naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego. Prof. Arkadiusz Sołtysiak oraz prof. Adam Izdebski.
Nie żyje gigant światowej archeologii. Prof. Lord Colin Renfrew zmarł w wieku 87 lat
W niedzielę 24 listopada świat archeologii zatrzymał się na wieść o śmierci jednego z najwybitniejszych światowych archeologów wszechczasów. W wieku 87 lat zmarł prof. Lord Colin Renfrew (1937-2024), pionier archeologii kognitywnej, badacz prehistorycznych cywilizacji, twórca wielu teorii naukowych oraz prac odnoszących się do metodyki datowania radiowęglowego, paleolingwistyki, archeogenetyki, neuroarcheologii oraz ochrony stanowisk archeologicznych, poinformowała w niedzielę 24 listopada administratorka grupy The Prehistoric Society.
Czytaj dalej „Nie żyje gigant światowej archeologii. Prof. Lord Colin Renfrew zmarł w wieku 87 lat”
Nowe szaty cesarza. Badania nad farbiarstwem w Państwie Środka
Tekstylia towarzyszą nam niemalże w każdym etapie życia codziennego. Cenimy je nie tylko za funkcjonalność, ale za ich aspekty wizualne. Kolorystyczny szał i moda nie są bynajmniej nowym fenomenem kulturowym. W Państwie Środka tradycja tkacka i farbiarska rozwijała się przez całe tysiąclecia, aby stać się istnym kanonem. Odzwierciedlał on nie tylko bogatą symbolikę kultury Chin, ale także określały status społeczny. W dzisiejszym tekście opowiemy o najnowszych badaniach naukowców z Chin nad farbiarstwem z okresu dynastii Ming i Qing. Zastosowanie przez nich szeregu analiz spektrometrycznych pozwoli nam lepiej zrozumieć warsztat dawnych arcymistrzów rzemiosła, jakim jest farbiarstwo.
Czytaj dalej „Nowe szaty cesarza. Badania nad farbiarstwem w Państwie Środka”
Archeologia polskich walk o niepodległość
Symboliczna rocznica odzyskania Niepodległości w dniu 11 listopada to okazja do zwrócenia uwagi na nieco mniej znaną stronę archeologii i archeologów, którzy angażują się w badania nad walkami o niepodległość. Liczne powstania i zrywy wolnościowe XVIII i XIX wieku pozostawiły bowiem za sobą nie tylko ślad historyczny, ale także pozostałości archeologiczne – które od kilku lat są badane w ramach archeologii pól bitewnych.
Premiera książki „Tam, gdzie mieszka wiatr. Archeologiczne zagadki Bliskiego Wschodu”
ARCHEO to seria książek popularnonaukowych, która otwiera przed czytelnikami drzwi do fascynującego świata archeologii. Pierwszym tomem tej nowej serii jest książka dra Piotra Kołodziejczyka „Tam, gdzie mieszka wiatr. Archeologiczne zagadki Bliskiego Wschodu”. Autor, archeolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalizuje się w archeologii Egiptu i Bliskiego Wschodu, a także prowadzi podcast „Poza kontekstem”.
Czytaj dalej „Premiera książki „Tam, gdzie mieszka wiatr. Archeologiczne zagadki Bliskiego Wschodu””