Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 40 lat później

Kiedy w 1987 roku w Poznaniu odbyła się pierwsza konferencja Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, a kilkanaście lat później – jej toruńska kontynuacja, nikt nie przypuszczał, że staną się one tak ważnymi punktami odniesienia dla całego środowiska. Dziś, po niemal czterech dekadach, wracamy do tej tradycji, by ponownie spojrzeć na kondycję badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – z nowej perspektywy, bogatszej o doświadczenia, metody i odkrycia ostatnich dwudziestu lat.

Czytaj dalej „Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 40 lat później”

Ozdoba z chrząszczy. Unikatowe znalezisko z cmentarzyska ciałopalnego w Domasławiu

Biżuteria wykonywana zarówno z materiałów organicznych, jak i nieorganicznych jest jednym z najwcześniejszych i najpopularniejszych materialnych świadectw ludzkiej aktywności i kultury odkrywanych na stanowiskach archeologicznych na całym świecie. Kiedy słyszymy biżuteria, myślimy o tej wykonanej z cennych metali, kamieni szlachetnych lub muszli. Ale okazuje się, że nasi przodkowie wykonywali ozdoby wykorzystując zaskakująco szeroką gamę materiałów. W trakcie badań nad pochówkami z rozległej nekropoli kultury łużyckiej w Domasławiu, polscy naukowcy natrafili na dowody celowego deponowania w grobie chitynowych pancerzy chrząszczy nanizanych na źdźbło trawy. To wyjątkowe odkrycie rzuca nowe światło na kulturę społeczności zamieszkujących tereny Dolnego Śląska we wczesnej epoce żelaza.

Czytaj dalej „Ozdoba z chrząszczy. Unikatowe znalezisko z cmentarzyska ciałopalnego w Domasławiu”

Mazowieckie Centrum Metalurgiczne – krajobraz i uwarunkowania środowiskowe masowej produkcji żelaza w Europie Środkowej


Na początku września bieżącego roku w rubryce
“Project Gallery” brytyjskiego czasopisma Antiquity ukazał się artykuł o wynikach wykopalisk zespołu archeologów z Wydziału Archeologii Uniwerystetu Warszawskiego oraz Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego im. Stefana Woydy w Pruszkowie na terenie Mazowieckiego Centrum Metalurgicznego (MCM). Ośrodek hutniczy rozciąga się na zachód od Warszawy, na Równinie Łowicko-Błońskiej, a jego datowanie obejmuje czas około przełomu er. Nowe badania prowadzone w ramach projektu Terra Ferrifera pokazują, że mazowieccy hutnicy wytwarzali żelazo na dużą skalę znacznie wcześniej, niż dotąd przypuszczano.

 

Czytaj dalej „Mazowieckie Centrum Metalurgiczne – krajobraz i uwarunkowania środowiskowe masowej produkcji żelaza w Europie Środkowej”

Kolejne skarby w Pruszczu Gdańskim – efekty badań archeologicznych na terenie Cukrowni

Zakończył się najważniejszy etap badań archeologicznych na terenie dawnej Cukrowni w Pruszczu Gdańskim.  Zespół z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, pracujący na zlecenie dewelopera NDI Development, odkrył ponad 200 obiektów archeologicznych, które rzucają nowe światło na dziedzictwo tego regionu.  Wyniki prac, które zaprezentowano 5 września 2025 roku w Domu Wiedemanna w Pruszczu potwierdzają, że już ponad dwa tysiące lat temu teren ten był ważnym ośrodkiem na bursztynowym szlaku.

Wykopaliska na terenie Cukrowni Pruszcz (mat. pras. MAG) 

Czytaj dalej „Kolejne skarby w Pruszczu Gdańskim – efekty badań archeologicznych na terenie Cukrowni”

Fortyfikacje i śmierć: ślady bitwy pod Gniewem

Choć historia zapamiętała bitwę pod Gniewem z 1626 roku jako ważny epizod wojny polsko-szwedzkiej, nikt nie spodziewał się, że ślady tego starcia przetrwały do dziś… w ziemi. Najnowsze badania archeologiczne prowadzone przez zespół z Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem dr. Sławomira Wadyla całkowicie zmieniają nasze spojrzenie na to wydarzenie. Podczas wykopalisk w Ciepłem koło Gniewu natrafiono na materialne pozostałości po XVII-wiecznej fortyfikacji oraz na pochówki, które można bezpośrednio powiązać z walkami stoczonymi we wrześniu 1626 roku.

Co dokładnie wydarzyło się w Ciepłem? Czy odkryte reduty i ślady ostrzału rzeczywiście stanowią świadectwo jednej z najważniejszych bitew tej kampanii? Czy wśród pochowanych znajdują się żołnierze polegli w walce, a może cywilne ofiary wojny?

Czytaj dalej „Fortyfikacje i śmierć: ślady bitwy pod Gniewem”

Prezentacja urny domkowej z Bożepola Wielkiego

Urny domkowe są wyjątkowo rzadkimi i efektownymi znaleziskami. Od zakończenia II wojny światowej odkryto tylko trzy takie zabytki. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku po raz pierwszy prezentuje publicznie popielnicę odkrytą w maju 2023 roku w miejscowości Bożepole Wielkie (gmina Łęczyce).

Popielnica domkowa po konserwacji (fot. Zofia Grunt, MAG) - 2
Popielnica domkowa po konserwacji (fot. Zofia Grunt, MAG) – 2

Czytaj dalej „Prezentacja urny domkowej z Bożepola Wielkiego”

Kiedy zaczęły się wojny?

Archeologia wojny to dziedzina zajmująca się badaniem śladów wojen i konfliktów w przeszłości, od najdawniejszych czasów po współczesność . Analizuje ona zarówno aspekty psychologiczne i społeczne, jak i materialne pozostałości bitew, fortyfikacji i przemocy. W kontekście archeologii wojennej bada się różne rodzaje źródeł, w tym artefakty, krajobraz, a także teksty historyczne i relacje świadków.

Rekrutacja rusza już 19 sierpnia.
W związku z tym chcielibyśmy przypomnieć  podcast Archeologii Żywej „Kontekst” o archeologii wojny. Prof. Bartosz Kontny omawia zmieniające się metody badania i rozumienia wojen od prehistorycznych potyczek po współczesne konflikty. Dyskutowane są także ważne teorie, badania terenowe jak Tollense, aspekty psychologiczne wojny, oraz związane z nią rytuały i rozwój technologii wojskowe
Asyryjski relief przedstawiający rydwan
Domena publiczna

Czytaj dalej „Kiedy zaczęły się wojny?”

Projekt Nowy Chorów: zwyczaje pogrzebowe związane z prostokątnymi kurhanami na wczesnośredniowiecznym Pomorzu

W czasopiśmie Antiquity ukazała się właśnie publikacja zespołu archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, poświęcona nowym odkryciom na cmentarzysku w Nowym Chorowie, w powiecie słupskim.

W 2022 roku rozpoczęto tam badania wczesnośredniowiecznego kompleksu kurhanów. Stanowisko wyróżnia się obecnością czworobocznych kopców z obstawami kamiennymi, określanych zwykle mianem kurhanów typu orzeszkowo. Choć formy te znane są archeologom już od XIX wieku, ich dokładna znaczenie i chronologia pozostają niejasne. Ostatnie systematyczne wykopaliska tego typu obiektów prowadzono w latach 1966–1968 w Żydowie.

 

Czytaj dalej „Projekt Nowy Chorów: zwyczaje pogrzebowe związane z prostokątnymi kurhanami na wczesnośredniowiecznym Pomorzu”

Pradziejowe ozdoby bursztynowe z Żuław Wiślanych z perspektywy surowcowej

Bursztyn od tysięcy lat fascynuje ludzi swoim pięknem i wyjątkowymi właściwościami. A że sezon wakacyjny już oficjalnie się rozpoczął i większość z nas spędzi go zapewne chociaż przez chwilę na polskim wybrzeżu Bałtyku, to w dzisiejszym artykule postanowiliśmy pochylić się nad rolą, jaką odgrywał on wśród społeczności zamieszkujących te obszary w późnym neolicie oraz nad tym, jak jego selekcja – pod względem barwy, przezroczystości i struktury – odzwierciedlała preferencje estetyczne oraz technologiczne pradziejowych rzemieślników i użytkowników. Obserwacje te zestawimy następnie z dzisiejszymi trendami w jubilerstwie, chcąc ukazać pewne nieoczywiste analogie między przeszłością a współczesnością. Zapraszamy zatem do udziału w tej fascynującej podróży przez czas, estetykę i technikę, która udowadnia, że wybór bursztynu nigdy nie był przypadkowy. Inspiracją do powstania tego artykułu są rezultaty badań wytworów z pracowni bursztyniarskiej, która funkcjonowała około 4,5 tys. lat temu na Żuławach Wiślanych, opublikowane niedawno przez badaczy z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego i PAN Muzeum Ziemi w Warszawie w czasopiśmie Praehistorische Zeitschrift.

Czytaj dalej „Pradziejowe ozdoby bursztynowe z Żuław Wiślanych z perspektywy surowcowej”