Fortyfikacje i śmierć: ślady bitwy pod Gniewem

Choć historia zapamiętała bitwę pod Gniewem z 1626 roku jako ważny epizod wojny polsko-szwedzkiej, nikt nie spodziewał się, że ślady tego starcia przetrwały do dziś… w ziemi. Najnowsze badania archeologiczne prowadzone przez zespół z Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem dr. Sławomira Wadyla całkowicie zmieniają nasze spojrzenie na to wydarzenie. Podczas wykopalisk w Ciepłem koło Gniewu natrafiono na materialne pozostałości po XVII-wiecznej fortyfikacji oraz na pochówki, które można bezpośrednio powiązać z walkami stoczonymi we wrześniu 1626 roku.

Co dokładnie wydarzyło się w Ciepłem? Czy odkryte reduty i ślady ostrzału rzeczywiście stanowią świadectwo jednej z najważniejszych bitew tej kampanii? Czy wśród pochowanych znajdują się żołnierze polegli w walce, a może cywilne ofiary wojny?

Czytaj dalej „Fortyfikacje i śmierć: ślady bitwy pod Gniewem”

Prezentacja urny domkowej z Bożepola Wielkiego

Urny domkowe są wyjątkowo rzadkimi i efektownymi znaleziskami. Od zakończenia II wojny światowej odkryto tylko trzy takie zabytki. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku po raz pierwszy prezentuje publicznie popielnicę odkrytą w maju 2023 roku w miejscowości Bożepole Wielkie (gmina Łęczyce).

Popielnica domkowa po konserwacji (fot. Zofia Grunt, MAG) - 2
Popielnica domkowa po konserwacji (fot. Zofia Grunt, MAG) – 2

Czytaj dalej „Prezentacja urny domkowej z Bożepola Wielkiego”

Kiedy zaczęły się wojny?

Archeologia wojny to dziedzina zajmująca się badaniem śladów wojen i konfliktów w przeszłości, od najdawniejszych czasów po współczesność . Analizuje ona zarówno aspekty psychologiczne i społeczne, jak i materialne pozostałości bitew, fortyfikacji i przemocy. W kontekście archeologii wojennej bada się różne rodzaje źródeł, w tym artefakty, krajobraz, a także teksty historyczne i relacje świadków.

Rekrutacja rusza już 19 sierpnia.
W związku z tym chcielibyśmy przypomnieć  podcast Archeologii Żywej „Kontekst” o archeologii wojny. Prof. Bartosz Kontny omawia zmieniające się metody badania i rozumienia wojen od prehistorycznych potyczek po współczesne konflikty. Dyskutowane są także ważne teorie, badania terenowe jak Tollense, aspekty psychologiczne wojny, oraz związane z nią rytuały i rozwój technologii wojskowe
Asyryjski relief przedstawiający rydwan
Domena publiczna

Czytaj dalej „Kiedy zaczęły się wojny?”

Projekt Nowy Chorów: zwyczaje pogrzebowe związane z prostokątnymi kurhanami na wczesnośredniowiecznym Pomorzu

W czasopiśmie Antiquity ukazała się właśnie publikacja zespołu archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, poświęcona nowym odkryciom na cmentarzysku w Nowym Chorowie, w powiecie słupskim.

W 2022 roku rozpoczęto tam badania wczesnośredniowiecznego kompleksu kurhanów. Stanowisko wyróżnia się obecnością czworobocznych kopców z obstawami kamiennymi, określanych zwykle mianem kurhanów typu orzeszkowo. Choć formy te znane są archeologom już od XIX wieku, ich dokładna znaczenie i chronologia pozostają niejasne. Ostatnie systematyczne wykopaliska tego typu obiektów prowadzono w latach 1966–1968 w Żydowie.

 

Czytaj dalej „Projekt Nowy Chorów: zwyczaje pogrzebowe związane z prostokątnymi kurhanami na wczesnośredniowiecznym Pomorzu”

Pradziejowe ozdoby bursztynowe z Żuław Wiślanych z perspektywy surowcowej

Bursztyn od tysięcy lat fascynuje ludzi swoim pięknem i wyjątkowymi właściwościami. A że sezon wakacyjny już oficjalnie się rozpoczął i większość z nas spędzi go zapewne chociaż przez chwilę na polskim wybrzeżu Bałtyku, to w dzisiejszym artykule postanowiliśmy pochylić się nad rolą, jaką odgrywał on wśród społeczności zamieszkujących te obszary w późnym neolicie oraz nad tym, jak jego selekcja – pod względem barwy, przezroczystości i struktury – odzwierciedlała preferencje estetyczne oraz technologiczne pradziejowych rzemieślników i użytkowników. Obserwacje te zestawimy następnie z dzisiejszymi trendami w jubilerstwie, chcąc ukazać pewne nieoczywiste analogie między przeszłością a współczesnością. Zapraszamy zatem do udziału w tej fascynującej podróży przez czas, estetykę i technikę, która udowadnia, że wybór bursztynu nigdy nie był przypadkowy. Inspiracją do powstania tego artykułu są rezultaty badań wytworów z pracowni bursztyniarskiej, która funkcjonowała około 4,5 tys. lat temu na Żuławach Wiślanych, opublikowane niedawno przez badaczy z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego i PAN Muzeum Ziemi w Warszawie w czasopiśmie Praehistorische Zeitschrift.

Czytaj dalej „Pradziejowe ozdoby bursztynowe z Żuław Wiślanych z perspektywy surowcowej”

Wielka historia nierówności. Kto czyni(ł) nas biednymi?

Nigdy w historii ludzkości nie było tak wielu multimilionerów. A zatem żyjemy w czasach skrajnej nierówności. I nie, nie wynika to bynajmniej z tego, że przez większość historii ludzkości nikt nie prowadził dokładnego rejestru majątków możnowładców. Po prostu coraz większa grupa ekonomistów zwyczajnie zwraca uwagę na fakt, że przyszło nam żyć w czasach największej dysproporcji majątku. Innymi słowy — garstka ludzi rozporządza ogromnymi bogactwami, podczas gdy reszta… cóż, nie ma tyle szczęścia. Dla niektórych to naturalna konsekwencja wielowiekowych procesów, zapoczątkowanych wraz z rozwojem urbanizacji, a kulminujących w epoce późnego kapitalizmu. Dla innych – jawna, choć historycznie ugruntowana niesprawiedliwość. W dużym skrócie: historia ludzkości miałaby być historią wykładniczego wzrostu hierarchizacji majątku i narastających nierówności społecznych. Ale czy rzeczywiście tak było, jest i będzie? Przynajmniej pierwszy — chronologiczny — aspekt tego twierdzenia postanowili zweryfikować naukowcy z kilku prestiżowych ośrodków akademickich w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Wyniki ich badań opublikowano niedawno na łamach czasopisma PNAS.

Czytaj dalej „Wielka historia nierówności. Kto czyni(ł) nas biednymi?”

Archeologia Wojny

W październiku 2025 roku na Wydziale Archeologii UW rozpoczynają się jednoroczne, podyplomowe studia „Archeologia wojny”. Będą one pierwszym w Polsce interdyscyplinarnym kierunkiem edukacji, kształcącym nie tylko w zakresie bronioznawstwa, lecz również obejmującym zagadnienia sztuki fortyfikacyjnej, taktyki i sposobów prowadzenia walki oraz archeologii terroru i przemocy z uwzględnieniem osiągnięć antropologii na tym polu. Realizację tych ambitnych założeń zapewni grono najlepszych znawców wybranej tematyki z wielu ośrodków w całej Polsce. Początek rekrutacji startuje 5 czerwca 2025 r.

Czytaj dalej „Archeologia Wojny”

W obronie delty Dniepru. Grodzisko w Konsulivske i archeologia wojny

Dawne wojny, fortyfikacje. Zapomniane bitwy, odlegli zwycięzcy i przegrani. Szczęk błyszczącego niegdyś oręża. To, co można ująć mianem archeologii wojny, jest bodaj jednym z najbardziej intrygujących tematów badawczych w archeologii. Archeolodzy z rzadka mają okazję badać tak unikatowe stanowiska jak pole bitwy w Tollense. Zdecydowanie częściej badacze mogą studiować statyczny aspekt dawnych strategii militarnych. Mowa tutaj o założeniach obronnych, takich jak fortyfikacje. W dzisiejszym tekście przybliżymy Państwu wyniki prac polsko-ukraińskiego zespołu badawczego pracującego od 2015 roku na stanowisku Konsulivske w rejonie ujścia Dniepru w obwodzie chersońskim.

Czytaj dalej „W obronie delty Dniepru. Grodzisko w Konsulivske i archeologia wojny”

Europejskie Dni Archeologii 2025

W połowie czerwca polska archeologia znowu otwiera się na wszystkich. W dniach 13–15 czerwca 2025 roku odbędą się Europejskie Dni Archeologii – trzydniowe święto miłośników przeszłości i tych, którzy chcą dopiero ją odkryć. Muzea, uczelnie, instytuty badawcze i indywidualni pasjonaci z całego kraju zaproszą do wspólnego poznawania dziedzictwa ukrytego w ziemi.

Ale zanim zanurzymy się w dziesiątkach wydarzeń w całej Polsce, cofniemy się o… dokładnie 1000 lat. W tym roku bowiem Europejskie Dni Archeologii zyskują wymiar szczególny – obchodzimy millenium koronacji Bolesława Chrobrego, jednego z najbardziej symbolicznych momentów w dziejach polskiej państwowości. To właśnie dlatego inauguracja EDA 2025 odbędzie się 10 czerwca w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy – miejscu, w którym przeszłość nie tylko się bada, ale dosłownie odczuwa.

Czytaj dalej „Europejskie Dni Archeologii 2025”