Zagrożone dziedzictwo: degradacja stanowisk archeologicznych w Peru i sposoby ich ochrony

We wrześniu 2024 r. grupa członków Studenckiego Koła Naukowego Puerta del Sol z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego zrealizowała projekt, mający na celu ocenę stanu ochrony dziedzictwa archeologicznego w Peru. Celem tej inicjatywy było zaobserwowanie czynników zagrażających najlepiej rozpoznanym stanowiskom archeologicznym, ustalenie tego, jakie działania są podejmowane w celu ich ochrony, a także zwiększanie świadomości społecznej w temacie ochrony dziedzictwa poprzez publikację wyników projektu.

Czytaj dalej „Zagrożone dziedzictwo: degradacja stanowisk archeologicznych w Peru i sposoby ich ochrony”

Dziewczynka przy prasie oliwnej. Opowieść o wiejskiej rodzinie w rzymskim Egipcie

W roku 12 n.e. mężczyzna o imieniu Harthotes złożył lokalnym władzom rzymskiego Egiptu deklarację dotyczącą liczby osób w swoim gospodarstwie. Zgodnie z dokumentem, Harthotes, rolnik i kapłan, wówczas 55-letni, mieszkał na terenie świątyni w Teadelfii wraz ze swoją matką i małoletnim synem. Z innych źródeł wiemy jednak, że miał również dwunastoletnią córkę o imieniu Tahaunes. Dlaczego nie została uwzględniona w deklaracji? Gdzie zatem mogła się znajdować? Nie została wydana za mąż w bardzo młodym wieku, jak pospiesznie mogliby pomyśleć naukowcy. Prawda jest bardziej zaskakująca: była w pracy! 

Czytaj dalej „Dziewczynka przy prasie oliwnej. Opowieść o wiejskiej rodzinie w rzymskim Egipcie”

Wolontariat archeologiczny na stanowisku mezolitycznym w Srebrnikach

Na miłośników archeologii i historii najdawniejszych społeczności czeka ciekawa propozycja udziału w pracach wykopaliskowych organizowanych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

W dniach 14 lipca – 9 sierpnia 2025 r. prowadzone będą sondażowo-weryfikacyjne badania archeologiczne na stanowisku mezolitycznym nr 14 w miejscowości Srebrniki (gm. Kowalewo Pomorskie). To jedno z najciekawszych znanych obecnie stanowisk mezolitycznych na Niżu Polskim – dotychczas z jego powierzchni pozyskano już kilkaset zabytków krzemiennych.

Zgłoszenia i pytania można kierować bezpośrednio do koordynatora projektu, dr. hab. Grzegorza Osipowicza, prof. UMK: grezegor@umk.pl

Zachęcamy do udziału!

Powrót do Khrami Didi Gora, słynnej gruzińskiej osady neolitycznej

Neolityczna kultura Shomu-Shulaveri, znajdująca się w samym sercu Zakaukazia, wciąż urzeka badaczy. Ten prehistoryczny fenomen, który obejmuje terytoria dzisiejszej Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu, wyróżnia się bowiem szeregiem unikalnych cech. Wciąż pozostaje jednak nie do końca zrozumiany. Jednym z powodów jest to, że wiele z dotychczasowych badań koncentrowało się głównie na jego archeologicznych reliktach w Armenii i Azerbejdżanie, natomiast obszar Gruzji, a w szczególności Khrami Didi Gora – największe z tutejszych stanowisk, pozostawał niejako na marginesie badawczych zainteresowań… Fakt ten dziwi tym bardziej, że odkryta tu osada skrywa niezwykłe źródła, świadczące między innymi o wysokich umiejętnościach rolniczych i rzemieślniczych, czy też zagadkowych wierzeniach duchowych, których przejawem są liczne figurki antropomorficzne. Jakie historie kryją się za odkrywanymi tutaj obiektami? Jak wyglądało życie społeczności Shomu-Shulaveri zamieszkujących tę osadę? Czy było ono podporządkowane wierzeniom? A może dalekosiężnym sieciom społecznym i wymianie? To tylko niektóre z pytań oczekujących odpowiedzi… 

Ostatnie wykopaliska w Khrami Didi Gora, jednym z największych stanowisk neolitycznych w Gruzji, miały miejsce w ubiegłym wieku. Po czterdziestu latach od ostatnich badań, młoda archeolog Mariam Eloshvili, rozpoczyna tutaj nowe prace badawcze mające na celu pełne rozpoznanie stanowiska oraz odkrycie nieznanych dotąd wątków związanych z jego funkcjonowaniem. Czy tchnie ona nowe życie w historię jednego z najsłynniejszych stanowisk neolitycznych Zakaukazia? Oceńcie sami…

Czytaj dalej „Powrót do Khrami Didi Gora, słynnej gruzińskiej osady neolitycznej”

Od poszukiwaczy skarbów po obywatelskich naukowców

Poszukiwanie starożytności z użyciem wykrywaczy metali funkcjonuje w Danii jako hobby od końca lat 70-tych. Odkrycia dokonywane przez poszukiwaczy-amatorów wnoszą istotny wkład w poznanie historii Danii. Cechą charakterystyczną duńskiego podejścia do prowadzenia poszukiwań zabytków z wykrywaczem jest dobrze funkcjonująca współpraca między zawodowymi archeologami a amatorami, w tym z tzw. „detektorystami”.

Czytaj dalej „Od poszukiwaczy skarbów po obywatelskich naukowców”

Ofiara w ciąży? Zagadkowy pochówek kultury Manteño z wybrzeża Ekwadoru

Wyniki analizy unikatowego pochówku kultury Manteño opublikowane zostały na początku tego roku w czasopiśmie Latin American Antiquity. Na szczątkach kobiety zarejestrowano ślady przemocy i manipulacji pośmiertnej. Zagadkowości temu pochówkowi dodaje fakt, że w momencie śmierci zmarła była w 7 lub 8 miesiącu ciąży. Czy ciężarna została złożona w ofierze? Czy może jej śmierć związana jest z innym, równie makabrycznym wydarzeniem?

Czytaj dalej „Ofiara w ciąży? Zagadkowy pochówek kultury Manteño z wybrzeża Ekwadoru”

Czy Polacy mają w sobie celtycką krew?

W najnowszym odcinku „Polityki o historii” rozmawiamy o fascynujących odkryciach archeologicznych związanych z Celtami, którzy nie tylko byli doskonałymi wojownikami, ale i twórcami pierwszych monet i miast w Europie. Prof. Bartosz Kontny, specjalista od broni, archeolog z Uniwersytetu Warszawskiego, płetwonurek, opowiada o wyjątkowych znaleziskach, w tym celtyckim depozycie z III w. p.n.e. w Jeziorze Jezuickim, oraz o roli Celtów w historii Europy. Zdradza także, jakiego rodzaju zabytki pozostawili po sobie na ziemiach polskich. Rozmowę prowadzi Agnieszka Krzemińska.

Czytaj dalej „Czy Polacy mają w sobie celtycką krew?”

Przedkolumbijskie 'lalki’ wskazują na rytualne powiązania w Ameryce Środkowej

Na szczycie dużej piramidalnej struktury w preklasycznym San Isidro w Salwadorze odkryto pięć ekspresyjnych ceramicznych figurek.

Ich ruchome głowy i sposób ustawienia sugerują, że były one rodzajem lalek wykorzystywanych w scenach rytualnych.

Podobieństwa do przykładów z innych krajów Ameryki Środkowej wskazują na interakcję i wspólne tradycje w tym rozległym regionie.

Odkrycie to podważa przekonanie, że Salwador był kulturowo izolowany od reszty Ameryki Środkowej.

Pięć figurek z depozytu w San Isidro. Skala w centymetrach (autor: J. Przedwojewska-Szymańska/PASI

Czytaj dalej „Przedkolumbijskie 'lalki’ wskazują na rytualne powiązania w Ameryce Środkowej”

Jak stront zdradził sekrety mobilności starożytnych Irańczyków?

 Czy Partowie i Sasanidzi zamieszkujący przed wiekami obszary Wyżyny Irańskiej byli faktycznie wędrownymi pasterzami, czy może jednak przywiązanymi do swojej ziemi rolnikami? Zagadnienie to nurtowało wielu badaczy. Niestety, skąpe źródła od zawsze utrudniały uzyskanie odpowiedzi na to pytanie… Do czasu! Innowacyjne metody badań pojawiające się nieustannie przynajmniej od połowy XX wieku, pozwoliły archeologom na wykorzystanie całkiem niepozornych elementów przeszłości. Przebadanie ich z kolei umożliwiło badaczom wgląd w nieznane dotąd wątki dawnych historii. Jednym z takich przykładów są opublikowane niedawno wyniki analizy wartości izotopów strontu u osób pochowanych w ruinach Shahr-i Qumis – jednej ze stolic starożytnego Imperium Partów, której znaczenie zmalało dopiero w późnym okresie sasanidzkim Wykorzystując do analizy próbki szkliwa zębów należących do zmarłych z Wyżyny Irańskiej, naukowcy ujawnili, że większość z nich wcale nie była specjalnie mobilna i preferowała dość osiadły tryb życia. Sugeruje to, że ludzie ci byli raczej rolnikami, aniżeli wędrownymi pasterzami. To nieoczekiwane odkrycie rzuca nowe światło nie tylko na organizację życia w środkowym Iranie sprzed 2000 lat, ale prowokuje kolejne pytania dotyczące funkcjonowania starożytnych imperiów na Wschodzie. W tle majaczą karawany Jedwabnego Szlaku i powiewa biało-czerwona flaga jednego z autorów badań, prof. Arkadiusza Sołtysiaka z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego

Czytaj dalej „Jak stront zdradził sekrety mobilności starożytnych Irańczyków?”

Jak narodził się pi(e)niądz?

Pieniądz towarzyszy nam na każdym kroku – od papierowych banknotów, przez monety, aż po wirtualne kryptowaluty. Ale jak właściwie doszło do tego, że ludzie zaczęli ich używać? Ostatnie badania rzucają nowe światło na kwestię narodzin pieniądza, pokazując, że jego geneza może być związana z dalekosiężnym handlem, prowadzonym między bardzo zróżnicowanymi społecznościami. W artykule przyglądamy się najnowszej teorii autorstwa Mikaela Fauvella z Uniwersytetu w Lund, opublikowanej niedawno w czasopiśmie Journal of Archaeological Method and Theory. Badacz przekonuje nas, że wbrew opiniom negującym udział barteru w powstaniu pieniądza, mógł on faktycznie odgrywać w tym procesie ważną rolę.

Czytaj dalej „Jak narodził się pi(e)niądz?”