Stanowisko Paquimé w okresie swojego największego rozkwitu stało się najważniejszym ośrodkiem na północy Meksyku i południowym zachodzie Stanów Zjednoczonych. Poza licznymi przykładami monumentalnej architektury i egzotycznych dóbr luksusowych znaleziono tu setki szkieletów papug.
fot. DiSchamelrider (opublikowano na licencji CC0 1.0, via Wikimedia Commons)
Kolorowe papugi na pustyni
Ara żółtoskrzydła (Ara macao) występuje naturalnie w lasach tropikalnych Ameryki Środkowej i Ameryki Południowej oraz w południowo-wschodnim Meksyku. Najdalej wysunięty na północ rejon, który zamieszkują te ptaki, znajduje się na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej w stanie Veracruz. Tymczasem w latach siedemdziesiątych XX wieku, podczas prac wykopaliskowych na ważnym stanowisku Paquimé (datowanym na 1150–1450 n.e.), położonym na obszarze pustyni Chihuahua, na pograniczu Stanów Zjednoczonych i Meksyku, odnaleziono łącznie ponad 500 szkieletów papug, w tym około 300 ar żółtoskrzydłych. W celu sprawdzenia, skąd egzotyczne kolorowe papugi wzięły się na pustyni – czy były każdorazowo sprowadzane z południa, czy też były hodowane lokalnie – przeprowadzono badania zawartości izotopów strontu w ich szczątkach.
Na czym polegają badania izotopów strontu?
Porównanie stosunku dwóch izotopów strontu (87Sroraz 86Sr) pozwala na określenie pochodzenia i odtworzenie ścieżki migracji danego osobnika, także w przypadku papug. Stront jest pobierany do organizmu z wody oraz konsumowanych roślin, a w przypadku papug również poprzez geofagię, czyli spożywanie gleby w celu uzupełnienia składników mineralnych. Proporcje pomiędzy izotopami strontu zależne są od wieku oraz rodzaju skały macierzystej, na której tworzą się gleby i rozwijają rośliny oraz po której płynie woda.
autor: Concerto
(opublikowano na licencji CC0 1.0, via Wikimedia Commons)
Zagadka pochodzenia papug
Spośród 29 przebadanych szkieletów papug znaczna większość wskazuje na lokalną hodowlę tych ptaków w Paquimé! Jedynie pojedyncze przypadki wykazywały inne wartości 87Sr/86Sr w stosunku do lokalnych wartości pustyni Chihuahua. Zestawienie tych wyników badań z analizą izotopów tlenu z roku 2010 wskazuje, że papugi charakteryzujące się odrębnymi proporcjami izotopów strontu mogły być sprowadzane z rejonu Veracruz lub nawet z półwyspu Jukatan. W związku z tym o ile znaczna większość kolorowych papug na pustyni była hodowana lokalnie, o tyle populacja tamtejszych ptaków była najprawdopodobniej stale uzupełniana przez okazy przywożone z południa w wyniku dalekosiężnego handlu.
Już w latach siedemdziesiątych XX wieku archeolodzy natrafili na prostokątne konstrukcje, wykonane z cegły suszonej na słońcu zwanej adobe, w których znaleziono odchody, kości, pióra oraz skorupy jaj ptaków. Konstrukcje te zinterpretowano jako zagrody przeznaczone do hodowania egzotycznych kolorowych papug na pustyni. Kojce posiadały także rodzaj kamiennego obciążnika, który nie występował w zabudowie dla hodowanych indyków. To rozwiązanie konstrukcyjne badacze tłumaczą nawykiem papug do przegryzania i otwierania drewnianych części klatki. Kamienne przedmioty funkcjonowały prawdopodobnie jako forma zamka.
fot. HJPD
(opublikowano na licencji CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons)
W jakim celu hodowano kolorowe papugi na pustyni?
Papugi były sprowadzane i hodowane najprawdopodobniej ze względu na ich piękne i kolorowe pióra. Dodatkowo, poza samymi walorami estetycznymi, badacze założyli prawdopodobną funkcję rytualną piór oraz samych ptaków. Przypuszczenia oparli na obyczajach i tradycjach współczesnych ludów Pueblo (Hopi oraz Zuni), a także na badaniach etnograficznych z końca XIX i początku XX wieku. Ara żółtoskrzydła w wierzeniach Pueblo jest silnie związana z południem jako kierunkiem kardynalnym, który symbolizuje ciepło, słońce, urodzaj oraz deszcz, a przez to rolnictwo będące podstawą ich gospodarki, także w okresie prekolumbijskim. Co ciekawe, około 90% papug z Paquimé żyło krócej niż 4 lata. W przypadku gatunku osiągającego wiek nawet 60 lat jest to zaskakujące. Wiele szkieletów papug zostało odkrytych na placach w Paquimé w sposób wskazujący na celowy pochówek, w którym składano czasem również specjalne dary grobowe! W związku z powyższym badacze kolorowych papug na pustyni zasugerowali, że ptaki mogły być także składane w ofierze w trakcie ceremonii związanych z przesileniem wiosennym.
Obszar Południowego Zachodu jest rejonem wyjątkowym pod względem ciągłości kulturowej pomiędzy historycznymi Pueblo a prekolumbijskimi kulturami archeologicznymi. Jednakże nie jesteśmy w stanie powiązać konkretnych plemion z kulturami archeologicznymi, a tradycje i obyczaje rdzennej ludności z pewnością uległy dyfuzji i transformacji w wyniku kolonizacji.
Post powstał w oparciu o artykuły Investigating pre-Hispanic scarlet macaw origins through radiogenic strontium isotope analysis at Paquimé in Chihuahua, Mexico oraz Isotopic investigation of pre-Hispanic macaw breeding in Northwest Mexico opublikowane w Journal of Anthropological Archaeology.
Artykuł ten można bezpłatnie przedrukować, z podaniem źródła
Autor: Adam Budziszewski
Redakcja: M.M.
Korekta: A.J.